Rhinopneumonie

Let op: Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij twijfel over de gezondheid van je paard altijd een dierenarts!

Rhinopneumonie is een zeer gevreesde virusziekte bij het paard die drie verschijningsvormen kent:

• Verkoudheidsvorm
• Abortusvorm (besmettelijk verwerpen)
• Neurologische vorm

Etiologie of oorzaak

Het Rhinopneumievirus behoort tot de familie van de herpesvirussen. Herpesvirussen hebben een aantal kenmerken: Ze komen niet vrij in het lichaam voor, ze kunnen na een infectie makkelijk aanleiding geven tot latent geïnfecteerde paarden of dragers, en ze zijn sterk celgeassocieerd. Dit laatste wil zeggen dat ze cellen nodig hebben om te overleven,

Volgens de officiële indeling van de virussen bestaan er negen verschillende equine herpesvirussen (EHV 1 tot en met EHV9). Bij paarden zijn alleen EHV1 en EHV4 van belang zijn. Beide virussen zijn nauw aan elkaar verwant, maar hebben wel duidelijke genetische, virologische, pathologische en antigenische verschillende. Andere leden van dezelfde virusfamilie zijn bij varkens verantwoordelijk voor het Aujeszky virus.

EHV4 wordt vooral gezien bij jonge paarden en veroorzaakt dan ademhalingssymptomen door letsels aan de voorste luchtwegen. De paarden hebben niet altijd klinische symptomen, als er symptomen zijn is dat vaak koorts, neusuitvloeiing, ademhalingssymptomen en verminderde eetlust. Zeer zelden komen bij een infectie met EHV4 abortus en/of neurologische verschijnselen voor.

EHV1 is een gevaarlijkere variant. Deze kan ook ademhalingssymptomen veroorzaken, maar is tevens vaak oorzaak van een abortus laat in de dracht en kan verlammingsverschijnselen en ataxie of incoördinatie geven.

Pathogenese of ziekteverloop

Rhinopneumie is een ademhalingsvirus, infectie gebeurt dus door inhalatie of door contact met besmette dieren. Het virus kan slechts over korte afstand door de lucht spreiden, dit in tegenstelling tot het griepvirus. Het kan wel overgedragen worden door de mens of materiaal (staldeur, stro). Het virus kan gemakkelijk geïnactiveerd worden door ontsmettingsmiddelen en detergenten. Het virus kan bij lage temperaturen echter verschillende jaren infecties blijven veroorzaken.

Of een paard ziek wordt nadat het in contact geweest is met het Rhinopneumonievirus hangt af van de hoeveelheid antistoffen die het paard heeft en de hoeveelheid virus waarmee het dier in contact kwam. Bij veel virus en weinig antistoffen zal het paard zeer waarschijnlijk ziek worden. Bij veel antistoffen, na een eerder infectie of vaccinatie, en contact met slecht heel weinig virus is, er een goede kans dat het paard niet ziek wordt.

Het virus vermeerdert eerst in het epitheel van de voorste luchtwegen en dan verspreid het zich naar de regionale lymfeknopen. Bij dieren die een eerste infectie doormaken, kan de virusvermeerdering in het ademhalingsstelsel uitgebreid zijn en samen gaan met koorts, minder eetlust, opzetting van de lymfeknopen, oogvloei en heldere tot slijmerige, geelgroene neusvloei en dikke benen. Bovendien wordt een uitgebreide virusuitscheiding waargenomen die 7 tot 14 dagen na infectie kan aanhouden.

De abortus-vorm komt regelmatig voor bij drachtige merries, door virusvermeerdering in de bloedvaten ter hoogte van de drachtige baarmoeder kan de placenta loslaten. Ook kan het veulen zelf geïnfecteerd worden doordat het virus doorheen de placenta dringt. Dit resulteert in spontane abortus of de geboorte van een zwak veulen, dat meestal binnen de 3 dagen zal sterven. Abortus kan eventueel voorafgegaan worden door milde ademhalingsstoornissen bij de merrie, maar meestal verloopt de infectie subklinisch (= zonder symptomen). Typisch treedt abortus op tijdens de laatste 4 maanden van de dracht. De merrie aborteert plots en de placenta en foetus zijn in “verse” staat.

De neurologische-vorm komt slechts incidenteel voor en veroorzaakt verschijnselen van het zenuwstelsel. Dit begint meestal met een wat slappe staart en ataxie. Eventueel kunnen ernstiger verlammingsverschijnselen optreden. Meestal zijn alleen de achterbenen aangetast, maar in de ernstigste gevallen kunnen ook de voorbenen meedoen. Soms worden ook nog oedeem van de ledematen, oedeem van de testes, paralyse van de staart, penisprolaps en incontinentie gezien. Paarden van alle leeftijden en rassen zijn gevoelig.

Tussen verschillende stammen van het EHV-1 bestaan kleine verschillen waardoor de ene stam wel in staat is om de neurologische vorm van rhinopneumonie te veroorzaken terwijl de andere stam daar niet toe in staat is. De stammen die neurologische symptomen kunnen veroorzaken zijn in staat om het respiratorisch epitheel en het bijbehorende lymfoïde weefsel te verlaten en via het bloed in andere weefsels terecht te komen. Het virus heeft daarbij voorkeur voor het centraal zenuwstelsel ter hoogte van de rug en de lendenen en de drachtige uterus. In het centraal zenuwstelsel zullen de viruspartikels cellen infecteren en zich vermeerderen. Bepaalde cellen van het afweersysteem zullen de geïnfecteerde cellen herkennen en kapot maken om zo het virus uit te schakelen. Daarbij ontstaat ook schade aan de weefsels van het paard zelf. Als er bloedvaten beschadigd raken ontstaan er bloedpropjes om de bloedingen te stoppen en die proppen kunnen uiteindelijk bloedvaten verstoppen. Dat zorgt ervoor dat de neuronen in het ruggenmerg en/of de hersenen afsterven. Bij beschadiging van de witte stof ziet men vooral ataxie, bij beschadiging van de grijze substantie zijn er verlammingsverschijnselen. De ernst van de symptomen hangt af van het aantal neuronen dat afgestorven is.

Het Rhinopneumievirus beschikt over de eigenschap om een latente infectie te kunnen veroorzaken. Dit betekent dat het virus na een infectie aanwezig blijft in het dier, meestal gedurende zijn hele levensduur. Als het dier de ademhalingsvorm doormaakt vermenigvuldigt het virus zich in de bovenste luchtwegen. Op dat moment kunnen ook bepaalde zenuwen in de kop (meestal de 5e kopzenuw of nervus trigeminus) besmet raken. Het virus veroorzaakt geen schade aan de zenuw, maar blijft wel in de zenuwcellen aanwezig. Op het moment dat het virus in de zenuwcellen zit zal het dier geen virus uitscheiden en kan dus geen andere paarden besmetten. Als de weerstand echter wat afneemt dan kan het virus zich weer gaan vermenigvuldigen en kan het paard het virus wel overdragen. Zo'n dier wordt een latente drager genoemd en heeft meestal zelf geen waarneembare symptomen, ook niet als het virus weer opnieuw uitgescheiden wordt. Volgens specialisten op het gebied van Rhinopneumonie bij het paard zal het virus in 30 - 40% van de geïnfecteerde paarden latent aanwezig blijven.

Ezels

Ezels kunnen wel Rhinopneumonie krijgen, maar ze zijn gevoelig voor een ander serotype dan het paard. Er bestaan 9 verschillende serorype van het herpesvirus, die genummerd zijn van EHV 1 t/m 9. Het paard is gevoelig voor serotype 1 t/m 5, de ezel voor serotype 6 t/m 9. Dit betekent dus, dat paarden en ezels dit virus niet van elkaar kunnen overnemen.

Symptomen

• Ademhalingssymptomen
• Koorts
• Abortus laat in de dracht
• Verminderde eetlust
• Sufheid
• Ataxie
• Verlammingsverschijnselen

Diagnose

In het geval van abortus wordt de diagnose gesteld op het verworpen veulen. Op de lever kunnen eventueel witte puntjes met het blote oog zichtbaar zijn. Dit is reeds een indicatie voor een infectie met Rhinopneumie. De definitieve diagnose gebeurt aan de hand van virusisolatie uit de long, thymus en milt van het veulen. Dit zijn dan ook de stalen die bij voorkeur opgestuurd worden naar het laboratorium. Deze methode is 100% betrouwbaar. Van een paard met zenuwsymptomen kan bloed genomen worden op heparine of EDTA of een neusswab. Het bloedstaal moet zo kort mogelijk na het onstaan van de symptomen genomen worden en moet zo snel mogelijk naar het labo gestuurd worden. Het mag nooit ingevroren worden. Ook hier wordt het virus geïsoleerd. Deze methode is minder betrouwbaar: het kan zijn dat geen virus kan geïsoleerd worden uit het bloed, maar dat de symptomen wel veroorzaakt zijn door het Rhinopneumievirus. Dit komt doordat het virus zich niet langer in de bloedcellen bevindt, maar in de cellen van de bloedvaten. Anderzijds, wordt het virus geïsoleerd, dan is het bijna zeker dat de symptomen ook effectief veroorzaakt werden door Rhinopneumie.

Behandeling

Logischerwijs is er geen behandeling voor abortus. Het veulen wordt enige tijd bij de merrie gelaten zodat ze kan beseffen dat haar veulen niet leeft. Het veulen, het vruchtwater en de vruchtvliezen zijn een bom van virus. Het veulen en de vliezen worden dus best verwijderd met handschoenen en op een plaats gelegd waar andere paarden er niet aan kunnen. De persoon die de vrucht gemanipuleerd heeft, moet de handen wassen en andere kleren aantrekken. De box moet volledig uitgemest worden en ontsmet worden met een desinfectans. Het verwijderde stro wordt verbrand. De merrie wordt geïsoleerd tot de diagnose bevestigd is. In-contact paarden mogen niet verplaatst worden. Deze paarden zijn mogelijks reeds besmet dus verplaatsing en contact met niet-besmette dieren moet vermeden worden. Indien het veulen levend geboren wordt, is er slechts weinig hoop. Dergelijke dieren hebben erge longletsels en sterven doorgaans binnen de 3 dagen.

Helaas is er ook nog geen specifieke behandeling voor de paarden met zenuwsymptomen. Ondersteunende therapie met vocht, onststekingsremmers en antibiotica kunnen verlichting bieden. Het manueel ledigen van het rectum en blaaskatherisatie kunnen nodig zijn. Het is belangrijk dat voorkomen wordt dat het paard zichzelf beschadigt als hij niet meer kan staan. Verder moet men in de gaten houden dat het paard voldoende vocht en voedsel binnenkrijgt. Paarden met milde neurologische symptomen kunnen volledig herstellen. Voor paarden die gedurende 24 niet kunnen staan, is de prognose echter slecht. Deze dieren worden beter geëuthanaseerd omdat ze nooit volledig herstellen.

Preventie

Bijna alle paarden in Nederland komen regelmatig met het rhinopneumonie-virus in contact. Het is helaas niet bekend waarom een bedrijf soms getroffen wordt door abortussen of verlammingsproblemen.

Vaccinatie

Door vaccinatie wordt de virusuitscheiding beperkt zowel in duur als in hoeveelheid. Dus de infectiedruk op het bedrijf wordt sterk verlaagd. Ademhalingsstoornissen worden sterk onderdrukt. Vaccinatie biedt geen volledige bescherming tegenover abortus. Het risico op abortus wordt wel beperkt indien gevaccineerd wordt met Duvaxyn®. Door vaccinatie kan het optreden van zenuwsyptomen echter niet voorkomen worden. Alle paarden op een bedrijf moeten gevaccineerd worden. Dieren binnen eenzelfde groep worden gevaccineerd op hetzelfde tijdstip. De basisvaccinatie bestaat uit 2 vaccins met een tijdsinterval van 4 tot 6 weken. Een boostervaccin wordt 6 maanden later gegeven. Een herhalingsvaccinatie is nodig om de 6 maanden. Drachtige merries kunnen bijkomend gevaccineerd worden in de 5de, 7de en 9de maand van de dracht. Veulens mogen gevaccineerd worden vanaf de leeftijd van 5-6 maanden.

Management

Door management kan voorkomen worden dat het virus binnenkomt op een bedrijf en dat het virus van latente dragers reactiveert. Ook kan de spreiding van het virus binnen een bedrijf beperkt worden.

Fokmerries moeten apart gehouden worden van de overige paarden. Drachtige en niet-drachtige merries worden in aparte groepen gehouden. Ook binnen de groep van drachtige merries kunnen best kleinere groepen gevormd worden naargelang leeftijd en drachtstadium. Drachtige merries worden het eerst gevoederd zodat geen overdracht via de mens/materiaal kan gebeuren van andere paarden naar de drachtige merries. Tijdens transport worden drachtige merries gescheiden van andere paarden. Stress wordt zoveel mogelijk vermeden.

Gespeende veulens en jaarlingen moeten strikt gescheiden worden van drachtige merries. Het zijn immers deze dieren die bij een primaire infectie massaal virus gaan uitscheiden en dus een belangrijke infectiebron vormen.

Sportpaarden mogen geen contact hebben met fokmerries. Deze dieren gaan immers frequent op verplaatsing en kunnen dus het virus binnenbrengen op een bedrijf.

Nieuwe paarden moeten 4 weken in quarantaine gehouden worden. Paarden waarvan de vaccinatiestatus onbekend is of paarden die in het verleden onvoldoende gevaccineerd werden, kunnen gedurende deze periode hun basisvaccinatie krijgen. Na de tweede toediening van het basisvaccin kunnen ze geïntroduceerd worden in de groep.

In het geval van een uitbraak mogen geen dieren het bedrijf verlaten of nieuwe dieren op het bedrijf toekomen, tot 3 weken na de laatste koortsaanval. Dieren moeten in dezelfde groepen gehouden worden en deze groepen moeten zo ver mogelijk van elkaar gescheiden worden.

Bronnen, referenties en/of voetnoten

• Coliena @ bokt, ze mag gepbt worden voor meer info.
• B. Garré en A. Gryspeerdt auteurs
• openingspost van http://www.bokt.nl/forums/viewtopic.php?f=3&t=387923
• http://www.causus.be/doorverwijzing.cfm?Id=97

Bij dit artikel ontbreken afbeeldingen. We zijn specifiek op zoek naar: foto van verkouden paard, abortus, of behandeling of vaccinatie Als je dit artikel aan wilt vullen kun je op bewerk klikken om je kennis aan dit artikel toe te voegen.