Bokt.nl

Citaat:

ONZINDELIJKHEID BIJ KATTEN - PROTESTPLASSEN EN TERRITORIUMDRIFT
Door Angela Bruynswyck, namens werkgroep Fok & Advies

Er is al veel geschreven over onzindelijkheid bij katten. Toch is er altijd weer belangstelling voor dit onderwerp, het betreft wellicht een hele hoop katten en hun eigenaren. Ook aan de industrie is dit feit niet spoorloos voorbij gegaan: er zijn en komen steeds meer verschillende middelen en medicijnen op de markt, die samen met de juiste begeleiding door de eigenaar (en evt. dierenarts) goede resultaten bij de oplossing van het probleem kunnen geven.

Territorium afbakenen
Een kater of poes die met een rechtopstaande, trillende staart tegen (meestal verticale) voorwerpen aanplast (sproeit ) vertoont natuurlijk, territoriaal gedrag. Het gedrag wordt vooral vertoond bij seksuele opwinding, castratie kan het dus voor een zeker percentage verhelpen (volgens onderzoek 80 - 90 .

Maar niet alleen open katers en poezen kunnen sproeigedrag vertonen, ook gecastreerde dieren doen het en meestal heeft dit te maken met situaties, die met stress of emotionele verwarring gepaard gaan. Een voorbeeld zijn katten, die hun vertrouwde omgeving missen (verhuizing, vervoer...) en de nieuwe omgeving 'vertrouwd' willen laten ruiken door middel van eigen geurstoffen te plaatsen.
Ook wordt het gezien bij katten, die 'concurrentie' krijgen in de vorm van een nieuwe huisgenoot (andere kat, hond maar ook evt. een nieuwe relatie van de eigenaar of een baby...)

Sinds enkele jaren bestaat er een middel tegen sproeien: Feliway (Sanofi ), verkrijgbaar in de dierenartsenpraktijk (nu ook in een variant bij de dierenspeciaalzaak.)

Een kat verspreidt geuren om haar omgeving te markeren en dit kan ze niet alleen door middel van het voor haar eigenaren vervelende sproeien doen, maar ook met een klier onder haar kin. Als een kat 'kopjes geeft' doet ze niets anders dan voorwerpen/ mensen als 'haar territorium' - iets wat haar vertrouwd is - te markeren. De geurstoffen uit deze klier worden ook Feromonen genoemd.

Het is bewezen dat katten plekken die al met Feromonen gemarkeerd zijn, niet ook nog met urine gaan markeren. In FELIWAY zitten kunstmatige Feromonen die elke dag tegen de door de kat het meest gebruikte sproeiplekken aangespoten moeten worden. Hierdoor voelt de kat zich 'vertrouwd' - ze krijgt het gevoel, dat alles al voldoende gemarkeerd is en zal er niet nog een keer overheen markeren.

Het spul helpt heel goed, maar vraagt wel discipline van de eigenaar omdat het in begin dagelijks, en dan niet alleen op de gebruikelijke spuitplekken, maar ook op andere 'uitnodigende', meest verticale voorwerpen (tafelpoten, hoeken van bankstellen, televisies...) aangebracht moet worden.

Het middel helpt niet bij katten, die op een normale, zittende manier op voorwerpen plassen, b.v. in bed, in de krantenmand, op het bankstel. Het is dus belangrijk, de kat eerst goed te observeren voordat men hulpzoekend de dierenarts of andere instanties raadpleegt.

Lichamelijke oorzaken
Het belangrijkste wat gedaan moet worden bij onzindelijk gedrag is een LICHAMELIJK ONDERZOEK van de kat door een dierenarts. Ook de urine van de kat moet onderzocht worden. Sommige katten plassen om aan te geven dat ze pijn hebben. Blaasontsteking is een veelgeziene klacht bij katten, vooral bij katers. Blaasgruisvorming is een verdere klacht die hiermee te maken heeft. Bij katers kan dan de gevreesde plasbuisverstopping optreden omdat de penis zeer nauw is en kleine steentjes hier makkelijker vast kunnen lopen dan bij poezen.

En als de kat lichamelijk gezond is, dus in de urine geen blaasgruis/stenen of bacteriën gevonden kunnen worden, dan kunnen we ook nog te maken hebben met een ideopathische (=oorzaak onbekend ) blaasontsteking.

Volgens een artikel van Carreen Loriaux (zie 'It's Coontime 3/99)) is ideopathische cystitis de meest voorkomende vorm van blaasaandoening (ca. 80% van de gevallen).

Citaat uit het artikel: " men vermoedt dat deze aandoening stress gerelateerd is. Het blijkt namelijk dat als de eigenaar in deze periode meer aandacht aan de kat schenkt, de klacht verdwijnt. Vandaar dat ook de traditionele methode van behandelen met antibiotica vaak een succes is. Door het regelmatig toedienen van de medicijnen in combinatie met de extra aandacht die het dier krijgt, verdwijnen de klachten. Specifieke behandeling van deze aandoening bestaat uit middelen die op het (onwillekeurige) zenuwstelsel werken of antidepressiva." Hierover later meer.

Plassen uit protest
Is een lichamelijke oorzaak uitgesloten of gaat het inderdaad om een ideopathische cystitis, dan moet de eigenaar proberen achter de reden van het plasgedrag te komen. Niet altijd gaat het om een zwaar psychisch probleem, er kunnen hele simpele redenen zijn, waarom de kat de kattenbak niet meer wil gebruiken, bijvoorbeeld:

1. Andere kattenbakvulling
2. te weinig kattenbakken
3. vieze kattenbak
4. kattenbak met opzetkap (vooral als die niet vaak genoeg schoon gemaakt wordt )
5. Handdoek of afwasborstel die boven kattenbak hangt (veel mensen hebben de kattenbak in de keuken staan )
6. Negatieve gebeurtenis tijdens het plassen/poepen op de bak (b.v. medicijnen ingeven door de eigenaar omdat de kat immobiel is tijdens het poepen/plassen)
Verdere protestacties kunnen katten vertonen op gebeurtenissen binnen het gezin,
zoals nieuwe/omgezette meubels, nieuwe huisdieren, baby's.....

Ook zijn er katten, die om seksuele redenen (poezen: krolsheid; katers: aanwezigheid van een krolse poes) plassen en niet sproeien, hierbij gaat het meestal om wat minder zelfverzekerde dieren.

Belangrijk is (en dit geldt ook voor sproeiende katten) dat de plasplekken niet met chloor -of ammoniakhoudende middelen schoongemaakt worden omdat deze voor de kat juist uitnodigend ruiken (deze geurstoffen zijn familie van stoffen, die ook in urine zitten).

Terwijl het er hier op lijkt, dat er weer een beetje het 'territoriumverhaal' meespeelt (net als bij het sproeien), heeft Dr. Joel Dehasse het in zijn onderzoek over 'Angst bij Katten' hierbij over plasgedrag resulterend uit 'angst wegens territoriumverlies'

Plassen uit angst wegens territoriumverlies
Volgens hem kunnen de reacties van de eigenaren op het plassen de toestand dikwijls verergeren, doordat ze hun houding tegenover de kat veranderen (onvriendelijk) en/of de kat (overdreven) straffen. Hierdoor kan de kat steeds meer in stress raken. Doordat de kat een eigenaar waarvoor ze bang is, niet meer met gezichtsferomonen (kopje geven) markeert, vindt een verlies van ritualisatie plaats. Dit verlies leidt tot angst en herhaalde verstoringen kunnen tot een proces van territoriale instabiliteit leiden, wat een voedingsbodem voor deze angst is. Volgens Dr. Dehasse kan dit zelfs tot een angstsyndroom uitgroeien.

Bij katten die niet sproeien maar in huis plassen, gaat het dus vaak om katten, die hun territorium NIET door sproeien (of gezichtsmarkeringen) veilig durven te maken, omdat de angst en de stress te overweldigend zijn.

Dr. Dehasse stelt dat spontane genezing enkel te verwachten valt als er een stabilisering van het territorium plaatsvindt en als de eigenaren het gebrek aan zindelijkheid negeren. Omdat negeren voor veel eigenaren simpelweg niet mogelijk is - en ook het herstellen van een veilig territorium moeilijk is (omdat dan andere katten, honden evt. weg moeten), wordt uiteindelijk nog steeds heel vaak tot euthanasie overgegaan.

Benchtraining & Clomicalm
Wil men het probleem behandelen, dan begint men met het 'veilig' maken van het territorium door middel van dit zo klein mogelijk te maken. Een kleine hondenbench of een kittenkooi zijn heel goed te gebruiken. 'Feliway' kan helpen dit territorium nog veiliger te laten lijken. Beetje voor beetje kan het territorium dan weer groter gemaakt worden.

In het verleden was de behandeling met een lichte dosering Valium een vaak toegepaste methode, al dan niet gelijktijdig met benchtraining. Helaas heeft Valium een kalmerende, en - niet te verwaarlozen - een verslavende werking. Leerprocessen zijn onder deze omstandigheden niet mogelijk en dus vertoonden veel katten bij stoppen met het medicament het gedrag opnieuw.

Ook homeopathische benadering of behandeling met Bach Bloesems kan verbetering geven, maar ook bij deze aanpak zijn de resultaten bij de meeste katten helaas teleurstellend.

Ondersteunend wordt al sinds enige tijd een middel gebruikt dat in de hondenwereld al sinds 1998 geregistreerd is voor de behandeling van scheidingsangst bij honden: Clomicalm (Novartis). Clomicalm hoort bij de werkstofgroep van de antidepressiva en kan ook ingezet worden voor de behandeling van andere vormen van angstuitingen zoals likalopecia, anorexia en uit angst gerelateerde agressie.

Het middel heeft geen versuffende werking en heeft geen invloed op het karakter of geheugen van het dier. Clomicalm helpt een chemische balans in de hersenen te herstellen: de onrust en het lijden, veroorzaakt door angst, worden verminderd, waardoor het dier ontvankelijker wordt voor goed gedrag. Zo is het voor de kat eerder mogelijk oude gedragingen 'te vergeten' en nieuw geleerde positieve ervaringen in het gedragsrepertoire op te nemen. Vanzelfsprekend is een gelijktijdige verandering van de leefomgeving zoals boven beschreven noodzakelijk. Wordt een verandering van het gedrag waargenomen, dan kan met het geven van Clomicalm gestopt worden - het middel werkt niet verslavend.

Het mag duidelijk zijn, dat de behandeling met dergelijke medicijnen alleen mogelijk is indien dit voorgeschreven wordt door een (in gedrag gespecialiseerde/geïnteresseerde) dierenarts. Soms is het nodig, de medicijnen bij een apotheek te laten vermengen met lactose omdat katten hier erg van kunnen gaan speekselen.


Nieuwe eigenaar en leefomgeving
Vaak wordt gezien, dat onzindelijke katten, die in een hele nieuwe leefomgeving bij een nieuwe eigenaar herplaatst worden vanzelf met het gedrag stoppen. Maar hierover kunnen van tevoren geen voorspellingen gedaan worden; de nieuwe eigenaar moet zich bij overname van een dergelijke kat bewust zijn, dat er evt. verdere stappen ondernomen moeten worden (medicijnen en/of benchtraining), soms ook omdat het gedrag al zeer lang door de kat vertoond werd. Feit is, dat het gedrag makkelijker te 'genezen' is, hoe eerder hier iets aan gedaan wordt.

In elk geval is het zeker de moeite waard om een kat een kans te geven bij een nieuwe eigenaar - zeker omdat de andere optie voor veel eigenaren vaak een euthanasie is.

Angela Bruynswyck, namens werkgroep Fok & Advies


Bronnen:

" Help, mijn kat doet het naast de bak"
Uitg.: Over dieren ISBN 90-5821-023-5
Nynke Endenburg

Artikel "Lichamelijke oorzaken van plassen in huis"
Carreen Loriaux
SIOK 99-1
It's Coontime 3-99

Artikel 'Klinisch beeld van angst bij katten
Dr. Joël Dehasse, Brussel
Dierenartsen Wereld Nr. 47 9/98

Introductie van het Clomicalm plan
Novartis Consumer Health, Animal Health Sector

Publicatie 'Feliway - het natuurlijke antwoord
Sanofi Sante Animale Benelux