Geplaatst Daar sta ik dan. Samen met mijn moeder en mijn zus sta ik in de straat. Mijn vader ken ik alleen maar van herinneringen en van de verhalen die mijn moeder verteld heeft. Hij was vanwege de oorlogsdreiging al veel eerder van huis weggegaan. Er is alleen zand, as en resten van huizen. Van ons huis is helmaal niks meer over. Wat zou ik graag bekijken waar ik voor de oorlog woonde. Vroeger had ik een plattegrond. Ik telde precies de voetstappen naar de voordeur. Maargoed, dat was vroeger… Dat was voor de oorlog. Daar had ik nu niets meer aan.
Het is nu precies zes jaar geleden. De eerste mensen begonnen de oorlog op te merken. Maar het was nog niet zo erg. De joden, de gehandicapten en de zigeuners konden nog gewoon over straat lopen. Zonder gevaar. Maar dat veranderde voor ons al snel. Mijn vader werd opgeroepen. Samen met de buurman zou hij naar een kamp gaan. Mijn moeder vertelde mij geen reden. Ik was nog te klein. Mijn leven ging door, alleen totaal anders. Ik moest naar een aparte school, en ik mocht niet meer met mijn vriendin spelen. Volgens mijn moeder bracht ik dan niet alleen mezelf, maar ook mijn vriendin in gevaar. Mijn vriendin was niet joods. Op een dag kwam ik thuis. Meteen merkte ik dat er iets niet klopte. De sfeer, ik weet niet hoe ik het moet beschrijven, maar het was verschrikkelijk. Aan mijn moeder vroeg ik wat er aan de hand was. Maar mijn moeder gaf geen antwoord op mijn vraag. Ze zei alleen dat ik maar gewoon op de bank moest gaan zitten en wachten. Ze had het druk. In de woonkamer zag ik ook mijn zus op de bank zitten. Ze huilde. Ik zei toen niks, maar ging stil naast haar zitten, en nestelde me in haar armen. Mijn moeder kwam binnen, ze had de tranen in haar ogen. Met een trillende stem zei ze dat we moesten onderduiken. Dat ze naar ons op zoek waren. Ik durfde niet te vragen wie ‘ze’ waren. Maar ik had zo mijn ideeën. We zouden gaan onderduiken bij de vrouw van de bakker. Dat was een schat. Haar man had een bakkerij en had heerlijk brood. En ik, ik kon altijd bij haar terecht. Om gewoon een gezellig kopje thee te gaan drinken, maar ook om al mijn problemen te vertellen. Ik kon altijd bij haar uithuilen. Iedereen trouwens. Maar ik had het gevoel dat ik nou juist dat speciale plekje in haar hart had gekregen. Toen we, helemaal verscholen in doeken, bij haar aankwamen, werden we snel naar beneden gebracht, naar de kelder. Het was er koud, en kil. Alles was kaal. Het enige wat er was, waren een paar stoelen en drie bedden. Meer had er ook niet ingepast. Achteraf denk ik wel dat we het goed hebben gehad. Het had ook anders gekund. Wij hadden allemaal een eigen bed bijvoorbeeld. Iedere dag kregen we eten. Vers brood, en als we geluk hadden soep erbij. Tot op een dag. We hadden al drie dagen niks gekregen. Ik begon bang te worden. Je hoort wel vaker dat mensen door hun eigen vriendin worden verraden. Bij een vriendin van mijn moeder was het ook zo gebeurd. Dit hadden we van mevrouw Bakker gehoord. Er kon namelijk veel geld mee worden verdiend. Er stond een beloning op joden dus. Maar goed, volgens mijn moeder mocht ik niet zo over mevrouw Bakker denken. Dus dat deed ik ook maar niet. Mevrouw Bakker was een goed mens. De volgende dag kregen we weer gewoon brood met soep, en zelfs een extra reep chocola. Mijn moeder zal dus wel gelijk hebben gehad, dacht ik op dat moment.
Op een dag hoorden we schoten buiten. Mensen schreeuwden. Ze moesten weg. Mannen bevolen alle joden vrijwillig op de kar te gaan. Zonder geweld. Maar we bleven ondergedoken en trokken ons niets van de mannen aan. De auto’s reden weer weg. Opgelucht haalden we adem. De volgende dag hoorden we geklop op de deur. Ik deed open. Ik dacht dat het mevrouw Bakker was, en dat ze haar sleutel was vergeten. Maar voor me stond een maan, of vrouw, dat kon ik niet zien. Over het gezicht zat namelijk een grote muts. Hij pakte mij vast, en beval mijn moeder en mijn zus mee te komen. Buiten werd geroepen dat er nog joden waren. Ik probeerde me los te wrikken, maar maaide met mijn armen de muts eraf. We zagen het gezicht. Het was een bekend gezicht. Het was het gezicht van iemand van wie ik dit nooit gedacht had. Maar toch kon ik het niet thuisbrengen. Ik had dit gezicht heel vaak gezien, maar ik zag bij de herinneringen in mijn hoofd geen naamkaartje staan. Een tijd lang was het stil. Ik keek achterom, daar zag ik mijn moeder met grote bange ogen staan. Mijn zus pakte me beet, en ze haalde me bij mijn moeder weg. Wist zij wel wie dit was? Weer vroeg ik niks, bang om haar te dwingen wat te zeggen. Voor mijn gevoel stonden we daar een tijd lang, zonder iets te zeggen. Daarna kwam moeder naar ons toe. Ze pakte ons zacht, maar toch stevig vast bij onze armen, en nam ons mee naar de karren. Haar ogen waren rood. Ik zag opnieuw die angst in haar gezicht. Vlak voor de kar stonden mannen. Ruw werden we op de kar getrokken. Ik zag wel een paar bekenden, maar praten deden we niet. De kar vertrok en al gauw zagen we ons huis niet meer. Onderweg zijn we een paar keer gestopt. Er werden meer mensen bij ons gestopt. De kar zat overvol. Voor mij zat, in mijn ogen, een dapper meisje. Ze tikte de bestuurder op zijn schouder. “Waar gaan we eigenlijk heen?”
Eerst kreeg ze een boze blik toegeworpen, maar het meisje bleef hem strak aanstaren, en herhaalde haar vraag nog eens. Dit keer wel met succes. De man bromde iets, maar ik kon het niet verstaan. Een oude man achter in de kar blijkbaar wel, want hij begon opeens te schreeuwen. Al snel kwamen de andere mannen, die eerst voorop hadden gezeten, naar hem toe, en pakten een doek die om zijn mond werd gebonden. Iedereen was meteen stil.
Uiteindelijk stopten we, het was al donker. Ik zag verderop een verlichte tent staan, en ik hoorde harde muziek. Blijkbaar een feest. Het gaf me hoop. Ik tikte mijn moeder op de schouder en wees naar de tent. Maar ze schudde zonder iets te zeggen haar hoofd en wees naar twee grote, forse mannen die op ons af kwamen. De mannen en vrouwen werden gescheiden, en we werden naar tenten gebracht. De kleinste kinderen moesten naar een andere tent, zonder ouders. Eerst wilden ze mij daar ook heen hebben, maar ik mocht van de andere man nog net mee met de vrouwen. We werden in de tent geduwd en kregen een doek. In de tent was het koud en vochtig, maar er stonden bedden, iets waar we al lang blij mee waren. Ik viel meteen als een blok in slaap. De volgende dag werden we allemaal uit onze bedden getrommeld. We werden ruw opgepakt, en we moesten allemaal in een lange rij gaan staan. De mannen kwamen langs. Ze wilden iets controleren, maar ik wist op dat moment niet wat. Later bleek, dat ze wilden bekijken of we iets onder onze kleuren hadden, wapens of messen. Bij een vrouw trokken ze haar kleuren uit, en ze vonden in haar ondergoed inderdaad een mes. Later hebben we haar nooit meer gezien.
De volgende dag moesten we naar een andere tent, waar we een bakje kregen. Er werd iets ingegoten, wat pap moest voorstellen. Ik nam een hapje, maar het was werkelijk niet te eten. Toch at ik door, wel op aandringen van mijn moeder, maar ik at het.
Volgens mijn moeder kon dit wel eens het enige zijn dat we kregen vandaag. En dat kwam uit. We moesten de hele dag werken. Mijn moeder moest les gaan geven, en ik moest kleden maken. Ik heb me ’s avonds nog nooit zo moe gevoeld. Mijn zus kwam naar me toe, en zag zo wit dat ik echt schrok. Ik vroeg wat er aan de hand was. Ze had een soort schrik in haar ogen. “ik.. ik…” begon ze. “Ik heb Joost gezien”. Mijn mond viel open van verbazing. Joost was vroeger mijn vriendje geweest. Maar, hij was niet joods. Wat deed hij hier? Ik had hem leren kennen via mijn vader. De vader van Joost is zijn allerbeste vriend. En mijn vader wist dus ook heel wat van Joost en kon erg goed met hem opschieten. Volgens mijn vader hadden ze dezelfde soort humor, maar dat kan ik me absoluut niet voorstellen. Mijn vader was in mijn ogen totaal anders. Maar goed, mijn zus stond daar nog steeds half in tranen, half in woede. Waarom moest Joost hier zijn. Hij was niet Joods, en in mijn ogen dus totaal onschuldig. Niet dat wij, Joden wel schuldig waren, maar hij was niet Joods en er was dus in mijn ogen geen reden om hem op te pakken. Ik vroeg, toch wel met een wat trillende stem, of ze ook nog wist waarom en wanneer hij was opgepakt. Dat was voor mijn zus waarschijnlijk een soort druppel, want ze barstte in tranen uit. Met veel moeite wist ze uit te brengen dat hij niet was opgepakt, maar in dienst was. Hij had haar helpen begeleiden bij het schoonmaken van de tenten. Ze hadden ook wel even gepraat, niet veel, omdat er toezicht werd gehouden en omdat Joost eigenlijk niet met de mensen mocht praten. Maar zodra het kon, hebben ze dus gepraat. | en Sara, uh… die man hè… die ons toen op de kar trok, die heb ik ook gezien en…”
Op dat moment werd de deur opengegooid en kwamen de andere vrouwen, onder begeleiding van de soldaten, de tent binnen. Weer moesten we allemaal in een rij gaan staan, en weer werden we gecontroleerd. Dit keer moesten we langer blijven staan, kaarsrecht en we werden er duidelijk op gewezen dat we zo moesten blijven staan. Als we dat niet deden hadden we een groot probleem. Na een minuutje kwam er een grote brede man aan. En weer sloeg mijn hart over. Het was weer die man die ons ook beval naar buiten te gaan. Het was weer die man waar ik rare gedachten bij kreeg, een soort gedachte dat ik hem kende. Ik had plaatsjes in mijn hoofd, maar zonder naambordje erbij, en dat had ik nu weer. Mijn moeder had het waarschijnlijk ook, want ze pakte mijn hand vast. Ik keek haar met bange ogen aan. “Uuh dames… de meeste van jullie zijn hier nu langer, maar er zijn sinds gisteren ook nieuwe mensen bijgekomen. Jullie beseffen natuurlijk wel dat het heer geen feest is. Maar toch vinden wij het feest nog te groot. We hebben besloten dat jullie bedden en foto’s of andere herinneringen van thuis worden afgenomen, en dat het eten wordt gehalveerd. Dit hebben we gedaan omdat we merken dat jullie allemaal nog erg fit zijn. En het is niet de bedoeling om het hier gezellig te hebben. We zullen jullie dag en nacht in de gaten houden en ik wil dat jullie alleen nog maar fluisteren. Hardop spreken is alleen door de mannen van ons toegestaan. Nu allemaal naar bed, voor de laatste avond. En stil zijn dus.”
Langzaam drong het tot me door wat er allemaal gezegd was, maar ook kwamen er stukje bij beetje allemaal puzzelstukjes bij. Ik kon ze nu ook makkelijker op hun eigen plekje zetten. Die nacht heb ik lang liggen puzzelen, en uiteindelijk kwamen toch nog alles puzzelstukjes op een plek. Er kwamen foto’s tevoorschijn, de grootste foto was het beeld dat ik gezien had toen ik de muts van het, toen nog onbekende, hoofd trok. Maar daar omheen stonden nog meer kleine foto’s. Op één van die foto’s stond ik ook. In de armen van de man. Dié man. De man die ons heeft opgevoed, maar ook de man die ons heeft meegenomen. Ik begon te gillen en te huilen. Ik kon, of wilde, het niet geloven. Mijn vader, nee dat zou mijn vader nooit doen. Ik had gedroomd, ik verbeelde me dingen, door het weinige eten… Opeens werd er een vinger op mijn gelegd. Angstig herinnerde ik me de woorden van de man, of eigenlijk, de woorden van mijn vader. Met bange ogen keek ik om me heen, en daar zat ik vier ogen naar mij staren. Mijn moeder en zus keken me aan. Ik barstte in tranen uit, en langzaam maar zeker kwam het hele verhaal er uit rollen. Mijn moeder begon ook te huilen. Ze had me alles willen vertellen, maar ze wilde het me niet aandoen, omdat ik het al zo moeilijk had gehad met alles. Ook omdat alles al zo snel was gegaan. Ze had er spijt van, maar ik was er blij mee… Ik ben blij dat ik er zelf achter ben gekomen, en dat ik het dus niet allemaal hoefde te geloven vanuit de mond van een ander. Mijn zus wist het blijkbaar ook al, want ze zei niks en knikte allen maar.
Verder heb ik alleen nog maar gehuild en troost gezocht bij mijn moeder en zus. En op dat moment besefte ik ook pas dat je aan een vader, die altijd erg lief voor je is geweest, niet altijd wat hebt. Ook al was het misschien gedwongen, hij heeft het toch gedaan. En heeft mij, mijn zus en mijn moeder gewoon voor de gek gehouden. Mijn moeder was vaak voos op mij, maar… die is te vertrouwen. En dat blijkt maar weer… Ook al was mijn moeder erg vaak boos, ze had me lief en wilde me beschermen…
Van mijn vader? Ik had nooit gedacht dat hij tot zulke dingen in staat was. Hij wilde me nog opzoeken, maar ik stond het niet toe. Zo’n man, die zulke dingen doet met zijn eigen gezin, met zijn eigen vrouw, zijn eigen kinderen. Die hoefde ik niet meer te spreken. Van hem wilde ik geen woorden meer horen die mij probeerden over te halen om van hem te gaan houden…
Een hele tijd geleden heb ik dit verhaal gemaakt. Ik heb er verder nooit iets mee gedaan, dus daarom heb ik besloten om het hier neer te zetten.
Graag kritiek, maar wel opbouwend
