Pijn herkennen bij paarden

Moderators: Nicole288, balance, Dyonne, Sica, Neonlight, C_arola, Coby

Toevoegen aan eigen berichten
 
 
Petra_O

Berichten: 3140
Geregistreerd: 24-10-03

Pijn herkennen bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 31-03-22 23:09

Niet een heel leuk onderwerp, maar wel goed om het eens over te hebben denk ik...
Vorig jaar is mijn pony Ivy heel zwaar hoefbevangen geraakt. Ik heb me toen verdiept in de pijnsignalen bij paarden, omdat ik tijdig wilde zien als ze pijn had. Ik heb het er toen ook met mijn stalgenoten over gehad en blijkbaar is het fenomeen pain face niet echt heel bekend bij veel mensen.

Even ter illustratie, hier kun je meer lezen over pijnsignalen: https://www.dkbo.nl/Pijn_bij_paarden

Helaas heeft Ivy het niet gered en toen ik later op zoek ging naar een nieuw paard zag ik op verkoop foto's ook weer regelmatig een pain face voorbij komen. Uiteraard heb ik niet op deze advertenties gereageerd, maar ik heb echt medelijden met deze paarden dat mensen blijkbaar pijnsignalen niet herkennen, terwijl dat volgens mij als paardeneigenaar heel belangrijk is. Ik ben zelf volgens mij een beetje de andere kant op doorgeslagen, ik zie overal paarden met pijn nu.

Het leek me interessant om verschillende voorbeelden te verzamelen van pijn expressie bij paarden
Om eens een voorbeeld te geven, dit was Ivy normaal:


Afbeelding


En dit was Ivy met veel pijn:

Afbeelding

Dit is een extreem voorbeeld, ze kon hier bijna niet lopen en is later deze dag ingeslapen.

Dit is een minder extreme pain face, maar ook hier is de pijn goed zichtbaar:


Afbeelding


Hoe herkennen jullie pijn bij jullie paarden? Voorbeeld foto's zijn welkom!
Laatst bijgewerkt door Petra_O op 31-03-22 23:20, in het totaal 1 keer bewerkt

poes

Berichten: 25723
Geregistreerd: 23-01-04
Woonplaats: Gent

Re: Pijn herkennen bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 31-03-22 23:17

Ooit op horse event een demo gezien waar ze een app gemaakt hadden om een pain face te herkennen. Dat werkte overigens alleen nog maar op acute ernstige pijn toen. Heel interessant vond ik het. De stand van de lippen, neusgaten, oren etc. We zijn er veel te weinig alert op om het te herkennen bij paarden.

Art_Ificious
Berichten: 12790
Geregistreerd: 30-06-13

Link naar dit bericht Geplaatst: 31-03-22 23:31

Bij mijn paarden herken ik het direct, ook hun gedrag zegt voor mij veel over hoe ze zich voelen.

Ik heb ook een pony met ernstige artrose laten inslapen omdat ze ondanks pijnstilling zich in de koudere periode afzonderde van de groep en er zielig bij stond, niet meer bekapt wou worden (deed haar pijn) en ook de uitdrukking in het gezicht was heel duidelijk dat ze pijn had.

Zo herken ik het bij elk van mijn paarden, de minste verandering is voor mij reden genoeg om desbetreffend paard wat meer in't oog te houden. Zo stond gisteren mijn jonge draver met pijn, at niet veel, was minder actief, stond in de stal met opgetrokken buik, achterbeen ook wat opgetrokken, neus opgetrokken, doffe blik en oren naar achter. Hij bleek een wat lastigere stoelgang te hebben.
(heeft in september ook eens krampkoliek gehad maar toen had hij iets andere symptomen, heb daar wel filmpjes van nog).

Vanmorgen voelde hij zich weer stukken beter, rende weer rond, plaagde mijn oudere paard en at weer gretig zijn brokken.
Toch blijf ik hem de komende dagen nog observeren om zeker te zijn.
Laatst bijgewerkt door Art_Ificious op 31-03-22 23:35, in het totaal 1 keer bewerkt

Avalanche

Berichten: 16330
Geregistreerd: 28-04-16
Woonplaats: Zuid, Zuider Zuidst

Link naar dit bericht Geplaatst: 31-03-22 23:34

Ik zie het ook best vaak eigenlijk. Je ziet een hoofdfoto waar iemand trots op is van het rijden, en ik zie een duidelijke pain face. Maar het is echt te weinig bekend ook.

DaysOfAutumn
Berichten: 57
Geregistreerd: 17-01-22

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 01:06

Ik herken pijn bij mijn eigen paard direct door de uitdrukking op haar gezicht, haar hals houding en eigenlijk ook door haar been plaatsing. Nu is dit paard al 15 jaar in mijn leven dus ken ik haar door en door. Ik ga zoeken naar foto’s die enigszins anoniem zijn.

De typische equine pain face bij dieren onder het zadel of in training zie ik helaas ook geen te vaak voorbij komen.

Forcalquier

Berichten: 2074
Geregistreerd: 07-01-05

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 02:15

Pijnsignalen herkennen (los van the painface) is voor heel veel mensen al niet/nauwelijks te herkennen...behalve dan de standaard signalen als kreupel lopen of koliek tekenen.
Vooral the painface is een lastige omdat dit vaak om minimalistische tekenen gaat als aanspannen kin en gezichtsspieren of het optrekken van de ogen/neusvleugels.

Pas tijdens mijn opleiding heb ik echt leren kijken naar signalen.
Wanneer je die eenmaal herkent zie je inderdaad geregeld paarden die meerdere signalen afgeven.

jordinoort

Berichten: 3
Geregistreerd: 31-03-22
Woonplaats: Rotterdam

Re: Pijn herkennen bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 02:19

Je ziet het samentrekken van de spieren in het gezicht erg idd

Captain

Berichten: 21609
Geregistreerd: 15-10-08

Re: Pijn herkennen bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 02:34

Wij hebben een paard op stal met dit gezicht.. ik vind het zó erg, maar het wordt niet gezien. Ik wil er hier niet teveel over schrijven, eventueel meer info per PB. Het is inderdaad zo onbekend..

ellepel

Berichten: 47710
Geregistreerd: 24-02-04
Woonplaats: assen

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 06:41

ik heb er ook nog wel eentje.
Dit was mijn ruin toen hij met een flinke koliek aanval stond

Afbeelding


en dit was normaal.

Afbeelding

hij leeft inmiddels niet meer, maar kon bij hem altijd heel duidelijk zien als hij zich niet fijn voelde.

Suzanne F.

Berichten: 50066
Geregistreerd: 03-03-01

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 07:15

Dit bestaat zeker. Je kan het vaak zien. En als paarden echt veel pijn hebben dan gaan ze knarsen.

Morganlefay

Berichten: 8767
Geregistreerd: 05-05-11
Woonplaats: Orkney

Re: Pijn herkennen bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 08:45

Ook het veelvuldig wisselen van been van en naar standje rust. Het rillen als er een zadel op een rug wordt gelegd.

Anoniem

Re: Pijn herkennen bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 08:57

Ik heb ooit eens een cursus gevolgd over lichaamstaal van paarden, erg interessant. Ik snap juist niet dat men een pain face niet herkent, ik vind het overduidelijk vaak.
Zekers als men het bij eigen paarden niet herkent, dan ken je in mijn beleving je paard ook niet goed.

Petra_O

Berichten: 3140
Geregistreerd: 24-10-03

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 01-04-22 09:19

poes schreef:
Ooit op horse event een demo gezien waar ze een app gemaakt hadden om een pain face te herkennen. Dat werkte overigens alleen nog maar op acute ernstige pijn toen. Heel interessant vond ik het. De stand van de lippen, neusgaten, oren etc. We zijn er veel te weinig alert op om het te herkennen bij paarden.


Deze heb ik ook voorbij zien komen! Was erg mooi gemaakt. Helaas is chronische pijn een stuk lastiger te herkennen volgens mij.
Art_Ificious schreef:
Bij mijn paarden herken ik het direct, ook hun gedrag zegt voor mij veel over hoe ze zich voelen.

Ik heb ook een pony met ernstige artrose laten inslapen omdat ze ondanks pijnstilling zich in de koudere periode afzonderde van de groep en er zielig bij stond, niet meer bekapt wou worden (deed haar pijn) en ook de uitdrukking in het gezicht was heel duidelijk dat ze pijn had.

Zo herken ik het bij elk van mijn paarden, de minste verandering is voor mij reden genoeg om desbetreffend paard wat meer in't oog te houden. Zo stond gisteren mijn jonge draver met pijn, at niet veel, was minder actief, stond in de stal met opgetrokken buik, achterbeen ook wat opgetrokken, neus opgetrokken, doffe blik en oren naar achter. Hij bleek een wat lastigere stoelgang te hebben.
(heeft in september ook eens krampkoliek gehad maar toen had hij iets andere symptomen, heb daar wel filmpjes van nog).

Vanmorgen voelde hij zich weer stukken beter, rende weer rond, plaagde mijn oudere paard en at weer gretig zijn brokken.
Toch blijf ik hem de komende dagen nog observeren om zeker te zijn.


Voor mij zou minder eten en een opgetrokken buik direct een bezoek van de dierenarts betekenen, ik vind koliek altijd zo eng... Fijn dat hij weer is opgeknapt.


Avalanche schreef:
Ik zie het ook best vaak eigenlijk. Je ziet een hoofdfoto waar iemand trots op is van het rijden, en ik zie een duidelijke pain face. Maar het is echt te weinig bekend ook.


Dit is inderdaad waar. Je ziet het te vaak. Paarden geven op zoveel manieren aan dat ze pijn hebben, maar veel mensen zien het niet.


Forcalquier schreef:
Pijnsignalen herkennen (los van the painface) is voor heel veel mensen al niet/nauwelijks te herkennen...behalve dan de standaard signalen als kreupel lopen of koliek tekenen.
Vooral the painface is een lastige omdat dit vaak om minimalistische tekenen gaat als aanspannen kin en gezichtsspieren of het optrekken van de ogen/neusvleugels.

Pas tijdens mijn opleiding heb ik echt leren kijken naar signalen.
Wanneer je die eenmaal herkent zie je inderdaad geregeld paarden die meerdere signalen afgeven.


Ik vraag me dan wel eens af of mensen het niet zien of niet willen zien... Soms is het zo duidelijk, zelfs als je een paard niet goed kent.


ellepel schreef:
ik heb er ook nog wel eentje.
Dit was mijn ruin toen hij met een flinke koliek aanval stond

[ [url=m/0XuF0H.jpg]Afbeelding[/url] ]


en dit was normaal.

[ [url=m/NCpeR4.jpg]Afbeelding[/url] ]

hij leeft inmiddels niet meer, maar kon bij hem altijd heel duidelijk zien als hij zich niet fijn voelde.


Duidelijk voorbeeld, dankjewel! Hier zie je inderdaad heel goed de opgetrokken neus en positie van de oren.

Deze is ook interessant trouwens, over pijnsignalen onder het zadel:

https://youtu.be/X-nNiGU_Jmg

Twiggy2008
Berichten: 21251
Geregistreerd: 03-10-06

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 09:22

Heel goed dat steeds meer mensen deze signalen gaan leren zien. Mijn paard is al een paar keer ernstig ziek geweest (Heb hem ook al 16 jaar). Koliek, spierbevangen, hoefbevangen, peesblessure. Hij heeft insuline resistentie en heeft helaas om de zoveel jaar een HB aanval. Vorig jaar februari was er een heel heftige HB aanval. Niet meer willen lopen, een enorm opgetrokken buik en painface met alle kenmerken.

We hebben samen gevochten, mijn paard en ik, en hij is er uiteindelijk wéér helemaal bovenop gekomen. Ik kan dit paard ook lezen. Onze connectie is zo diep geworden en ik zie aan hem dat hij mij altijd zoveel vertelt. Zoveel positieve dingen, maar dus ook nare dingen. Het is geweldig, als je eenmaal door hebt hoe ze met je communiceren. Mijn merrie is wat lastiger te lezen, toont wat minder, maar ook aan haar zie ik steeds meer wat ze bedoelt. Gelukkig gaan ze goed nu, want ik vind het wel heftig om paarden met veel pijn te zien. Ik zie wel veel ongelukkige paarden om mij heen. Helaas..... Ook iets om de mens over te leren.

pol013

Berichten: 9138
Geregistreerd: 18-05-04
Woonplaats: Omg breda

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 09:23

Een painface beoordelen alleen op basis van een foto. Al helemaal als dat paard iets aan het doen is/gereden wordt. Vind ik dan wel weer gevaarlijk.
Want dat 'moeilijk kijken' is niet exclusief voor pijn. Dat hoort ook bij nadenken of ergens moeite mee hebben.
Zoals ik ook een moeilijk gezicht trek als ik ergens over nadenk of als ik iets zwaars optil.

Dus zoals altijd: blijft context daar heel belangrijk.

Ik heb er hier 2 staan die als nadenk hoofd ook met hun kin rimpelen en hun mondhoeken wat trekken. Zoals ik ook frons als ik een lastig onderwerp behandel.


Voor mij gaat een paard niet gaan bekijken omdat je een painface denkt te zien op een rijfoto dan weer net te ver. Zie je datzelfde gezicht ook op een rustige stap foto en op een foto in de wei... ja dan weer wel.

Aan mijn eigen paarden merk ik ik aan veel meer dan alleen hun gezichstuitdrukking hoe ze zich voelen. Aan alles. Aan de manier waarop ze reageren. Met welke mate van energie. Aan hoe ze op elkaar reageren etc etc. EN ik mis het ook wel eens. Zoals je ook wel eens bij je partner mist dat er iets mis is omdat je radar even uit staat omdat je zelf druk bent of iets aan je hoofd hebt.

Elisa2

Berichten: 38786
Geregistreerd: 31-08-04

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 09:28

Ik denk dat je altijd voorzichtig moet zijn met oordelen vanaf 1 foto zonder context, foto's blijven momentopname's en ik zie ook heel veel misinterpretaties van painfaces.

Daarnaast vind ik het zelf niet moeilijk om een pain face te herkennen irl, het is vaak al te zien aan de blik en qua energie ook vaak te voelen aan het paard. Bij chronische pijn is het altijd de vraag tot op welk niveau het nog haalbaar is.

HB is enorm pijnlijk vorig jaar was de oude cushing fries van mijn vader hartstikke HB, pijn was ook duidelijk te zien maar dier is er doorheen gekomen en loopt nu weer verbazingwekkend goed. Gezicht en uitstraling zijn ook weer heel anders.

Een van mijn paarden heeft ooit ernstige verstoppingskoliek gehad in combinatie met een allergische reactie op de spuiten, 2 dagen gespoeld..daarna was zijn uitdrukking ook altijd anders dan daarvoor, diepere kuilen boven de ogen en ernstige uitdrukking. Maar lichamelijk wel weer volledig hersteld.

Tancreda4

Berichten: 24344
Geregistreerd: 12-01-03
Woonplaats: ZuidHolland

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 09:32

Interessant topic. Ik herken een hoop bij m'n paard, maar sluimerende pijn is lastiger. Van de winter is ze afgevallen. Beiden aten in december minder, ik wijtte dat aan december stress (vuurwerk). Achteraf was het waarschijnlijk toch ook pijn van artrose dat ook een grote rol heeft gespeeld.

Het lastige is dat mijn merrie best snel boos is. Als ik te laat ben om te voeren, als het onrustig weer is, als er een ander paard naar haar eten lijkt, of als die in haar aura komen (en die aura is groot), of bv met stress zoals met vuurwerk periode. Dan heeft ze ook een strakke neus en mond wat je zou kunnen scharen onder painface. Het is immers een uiting van ongemak/ongenoegen.

Nu ik weet dat ze toch meer last heeft (gehad?) van d'r artrose vind ik het toch lastig. dat ze echt nukkig merrie gedrag vertoond dat ik bang ben de echte signalen over het hoofd te zien.

Boosheid is niet altijd perse pijn denk ik. Andere vorm van ongemak zijn daarin ook mogelijk. En met rijden vind ik geen goede graatmeter, want ook die zure moeilijke appel die ze soms even doormoeten met rijden, hoe voorzichtig je het ook vraagt, kan zo'n gezicht ook tijdelijk opleveren. Een lastige nieuwe oefening bv. Ik zou eerder het beperken naar signalen in rust.

Petra_O

Berichten: 3140
Geregistreerd: 24-10-03

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 01-04-22 09:41

pol013 schreef:
Een painface beoordelen alleen op basis van een foto. Al helemaal als dat paard iets aan het doen is/gereden wordt. Vind ik dan wel weer gevaarlijk.
Want dat 'moeilijk kijken' is niet exclusief voor pijn. Dat hoort ook bij nadenken of ergens moeite mee hebben.
Zoals ik ook een moeilijk gezicht trek als ik ergens over nadenk of als ik iets zwaars optil.

Dus zoals altijd: blijft context daar heel belangrijk.

Ik heb er hier 2 staan die als nadenk hoofd ook met hun kin rimpelen en hun mondhoeken wat trekken. Zoals ik ook frons als ik een lastig onderwerp behandel.


Voor mij gaat een paard niet gaan bekijken omdat je een painface denkt te zien op een rijfoto dan weer net te ver. Zie je datzelfde gezicht ook op een rustige stap foto en op een foto in de wei... ja dan weer wel.

Aan mijn eigen paarden merk ik ik aan veel meer dan alleen hun gezichstuitdrukking hoe ze zich voelen. Aan alles. Aan de manier waarop ze reageren. Met welke mate van energie. Aan hoe ze op elkaar reageren etc etc. EN ik mis het ook wel eens. Zoals je ook wel eens bij je partner mist dat er iets mis is omdat je radar even uit staat omdat je zelf druk bent of iets aan je hoofd hebt.


Het ging in mijn geval niet om rijfoto's, ik was op zoek naar een onbeleerde pony. Als een jong ding op een standfoto al een pain face toont ga ik er niet kijken inderdaad... Op een rijfoto zegt het niet alles, dat ben ik met je eens. Dan moet je echt het paard in beweging zien. Gedrag zegt ook heel veel, maar is denk ik lastiger als je een paard niet heel goed kent.


Tancreda4 schreef:
Interessant topic. Ik herken een hoop bij m'n paard, maar sluimerende pijn is lastiger. Van de winter is ze afgevallen. Beiden aten in december minder, ik wijtte dat aan december stress (vuurwerk). Achteraf was het waarschijnlijk toch ook pijn van artrose dat ook een grote rol heeft gespeeld.

Het lastige is dat mijn merrie best snel boos is. Als ik te laat ben om te voeren, als het onrustig weer is, als er een ander paard naar haar eten lijkt, of als die in haar aura komen (en die aura is groot), of bv met stress zoals met vuurwerk periode. Dan heeft ze ook een strakke neus en mond wat je zou kunnen scharen onder painface. Het is immers een uiting van ongemak/ongenoegen.

Nu ik weet dat ze toch meer last heeft (gehad?) van d'r artrose vind ik het toch lastig. dat ze echt nukkig merrie gedrag vertoond dat ik bang ben de echte signalen over het hoofd te zien.

Boosheid is niet altijd perse pijn denk ik. Andere vorm van ongemak zijn daarin ook mogelijk. En met rijden vind ik geen goede graatmeter, want ook die zure moeilijke appel die ze soms even doormoeten met rijden, hoe voorzichtig je het ook vraagt, kan zo'n gezicht ook tijdelijk opleveren. Een lastige nieuwe oefening bv. Ik zou eerder het beperken naar signalen in rust.


Chronische of sluimerende pijn is inderdaad lastig te herkennen... Ik heb foto's opgezocht van mijn oude haflinger met artrose, en daar was het ook niet echt duidelijk te zien, terwijl ze echt wel pijn had.
Ik denk dat je dan echt het gedrag moet kunnen lezen, of misschien tijdelijk een pijnstiller geven? Lastig...

SUSANNEx

Berichten: 853
Geregistreerd: 21-03-12
Woonplaats: Veenendaal

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 09:52

Heel interessant topic! Ik lees/kijk graag artikelen en video's over dit onderwerp. Denk inderdaad dat het heel erg belangrijk is dat lichaamstaal van paarden beter begrepen gaat worden. In sommige dingen kunnen ze zó subtiel zijn dat het voor veel mensen niet te zien is.

Mijn merrie heeft voernijd 's avonds op stal. Wanneer je (of een ander paard) dan in de buurt komt wordt ze enorm boos (althans, dat straalt ze uit, ze zal nooit wat doen) en trekt een hele erge painface. Ze blijft dan ook continu weight shiften. Neem je een paar meter afstand is er niks aan de hand. Dit lijken dus echt wel symptomen direct uit stress en niet perse uit pijn? Blijft beiden een vorm van ongemak natuurlijk, maar vind het altijd wel interessant om haar hier in te 'observeren'.

NailB

Berichten: 416
Geregistreerd: 18-11-12
Woonplaats: Tilburg

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 09:55

Ik volg dit topic even.
Vooral hoop ik dat er meer foto's van het verschil tussen neutrale paardengezichten en paarden met pijn voorbij komen. Dan kan ik mijn eigen vermogen om het te herkennen wat verder ontwikkelen.
Soms heb ik wel het idee dat mijn bijrijdpaard niet helemaal happy is, maar ik vind het dan erg lastig om er precies mijn vinger op te leggen wat er aan de hand is. Het is dan meer een gevoel dan iets wat ik 'zie'.

Euridicey

Berichten: 712
Geregistreerd: 01-01-22
Woonplaats: Amsterdam

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 10:34

Pijn of ongemak is in mijn beleving goed te herkennen. Je ziet in de dressuur regelmatig paarden met staarten zwaaien, met mond open lopen of met hoofden schudden. Dat zijn al duidelijke tekenen van ongemak.

Ik zal hieronder nog een foto invoegen van hoe mijn paard keek een paar weken terug:
Afbeelding
Een tekstboek voorbeeld van 'painface' als je het mij vraagt.
Ze had ook pijn overigens, is nu een dierenarts langs gekomen, maar dat is weer een ander verhaal.

Petra_O

Berichten: 3140
Geregistreerd: 24-10-03

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 01-04-22 11:13

Misschien een leuk voorbeeld, zouden jullie hier pijn in zien?


Afbeelding

Femke_Tweety

Berichten: 12268
Geregistreerd: 02-04-10
Woonplaats: Utrechtse Heuvelrug

Re: Pijn herkennen bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 11:26

Bij mijn paard zou dat pijn zijn, ja.

Femke_Tweety

Berichten: 12268
Geregistreerd: 02-04-10
Woonplaats: Utrechtse Heuvelrug

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 11:34

Een paar héél duidelijke foto's.

Paard is bekend met maagzweren, en heeft mede als gevolg daarvan soms periodes met veel pijn gekend. (Momenteel gaat hij lekker, maar het blijft kwetsbaar)


Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding





(Voor een deel van de oorzaak: foto's van maagzweren. Overigens zijn de foto's van deze zweren van enige jaren eerder dan de bovenstaande pijn foto's, maar ze hangen wel nog samen. Paard is gevoelig gebleven voor maag problemen)


Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding


Even voor het contrast een foto als hij goed is:

Afbeelding

Femke_Tweety

Berichten: 12268
Geregistreerd: 02-04-10
Woonplaats: Utrechtse Heuvelrug

Re: Pijn herkennen bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 01-04-22 11:36

Overigens weet ik dat Rachael Draaisma (van Calming Signals in horses) bezig was met een boek over pijnsignalen bij paarden, en ik meen dat ze daar ook af en toe lezingen over geeft.

Hoe ver dat boek is, weet ik niet.
(Wat foto's van mijn paard zijn haar kant op gegaan, een poos terug)