Bokt.nl

**Geplaatst door de TopicStarter** : 14-09-08 11:27

Euthanaseren bij paarden

Geplaatst door de TopicStarter : 14-09-08 11:27

Lieve Tessa,

Nadat je 28 geweldige jaren met je fjord Dinky hebt doorgebracht was afgelopen december het zover dat zijn leven beindigd moest worden. De koliekaanvallen en het herstel hierop vergde zoveel van zijn gestel dat een prettig leven niet meer in het vooruitzicht was. Je hebt toen de moeilijke beslissing genomen om zijn leven te laten beindigen in zijn eigen omgeving door de dierenarts (in het vervolg genoemd: DA). Nadat wij allen afscheid van hem hadden genomen gaf de DA in zijn hals eerst een rustgevend middel waarna een dodelijke injectie werd toegediend. De korte worsteling tegen de dood en het feit dat toen de DA al weg was bleek dat Dink zijn hart nog klopte, was nogal traumatisch voor ons allen. Maar natuurlijk vooral voor jou. Nu maanden later heb jij nog steeds last van vervelende dromen en huilbuien. Om die reden heb je mij gevraagd te onderzoeken of:

1.. Dinky heeft geleden tijdens en na de injectie.
2.. Er betere methodes zijn die mogelijk voor ons in de toekomst gekozen kunnen worden.

Ik heb je aangegeven dat te willen doen, maar dat houdt natuurlijk in dat je opgewassen moet zijn tegen een eventuele vervelende conclusie van zon onderzoek. Je hebt daar bewust voor gekozen en ik wens je dan ook met liefde heel veel sterkte toe bij het lezen van dit verslag. De opzet van het verslag is niet specifiek gericht op Dinky, maar meer op alles wat er bij euthanaseren van paarden komt kijken.

Het blijkt dat vele paarden liefhebbers (en die van andere huisdieren) problemen hebben met een juiste keuze bij het euthanaseren van hun geliefde dier. Op diverse internetforums worden tegenstrijdige berichten gegeven. Ervaring en overtuigingen worden vaak gevoed door onwetendheid (mijn paard viel meteen in slaap en bewoog niet meer, dus heeft niet geleden) en praktische overwegingen (de slager levert geld op en ik blijf niet achter met het kadaver). Om die reden heb ik me gericht op meer wetenschappelijk onderzoek en meningen van DAs.

Wanneer is het tijd om te euthanaseren?

Laten we eerst eens beginnen met de afweging die gemaakt moet worden of een leven zo-wie-zo beindigd moet worden. De vraag is dan: hoe lang is een paardenleven levenswaardig?

Wettelijk gezien zijn er daar verschillende redenen voor bij paarden vastgelegd, nl.:

1.. Bij vitale en psychologische levensfuncties van de mens (voeding).
2.. Bij het vermijden van armoede.
3.. Bij gebreken door hoge leeftijd van het paard.
4.. Bij niet te genezen ziekte en het lijden van een paard.

Bij een dierenvriend houdt het echter in dat een paard dat bijvoorbeeld een hoefaandoening heeft en niet meer bereden kan worden, dit niet als gegronde reden kan dienen als het paard onbereden in de wei nog goed kan functioneren, ongeacht de kosten. In de natuur is een paard een ren/vluchtdier. Hieruit volgt dat hij in wezen de hele dag een hoeveelheid ruimte nodig heeft wat afhankelijk is van de bedreiging die hij ervaart. Dat kan per paard verschillen en is erg afhankelijk of hij alleen staat of is opgenomen in een kudde.

De keuze of het paard afgemaakt moet worden kan het beste in overleg gedaan worden. Het te lang uitstellen kan zodoende vermeden worden. Er zijn voor het te lang uitstellen verschillende redenen:

1.. Angst om de verantwoordelijkheid te nemen.
2.. Door de dagelijkse omgang is verslechtering minder duidelijk zichtbaar.
3.. De intense wens om hem te behouden (vandaag ziet hij er weer wat vrolijker uit, hij loopt alweer wat beter, ik kan me niet voorstellen dat zijn stal straks leeg is, enz.).

Een DA kan daar een goede ondersteuning in geven door zijn vakkennis, een gezonde emotionele afstand tot het paard en zijn objectieve beoordeling. De DA is echter ook maar een mens en om die reden is het niet verkeerd, als de mogelijkheid er is, vooraf contact te zoeken met de DA en te kijken hoe hij reageert op jouw paard en omgekeerd en of het tussen jou en de DA klikt. Vaak is echter dit maar ten dele mogelijk als het een calamiteit betreft.

De dood is niet verschrikkelijk, de angstige voorstelling ervan maakt hem verschrikkelijk

Uitspraak Epiket (Griekse filosoof)

Hoe euthanaseren?

Als de keuze eenmaal gemaakt is dat het paard geeuthanaseert moet worden komt meteen de vraag: hoe?

Er zijn diverse afweging daarbij bepalend. Laten we ze eens op een rij zetten:

1. Euthanasie door medicamenten

Bij het gebruik van medicamenten kan het paard niet meer voor consumptie gebruikt worden. Bij het in laten slapen van een paard door een medicament zijn er twee middelen op de markt. Het middel T61 en het middel Eutha 77.

1.a. T61 van Intervet (Akzo Nobel)

T61 is een veel gebruikt middel om varkens, runderen en paarden te euthanaseren, maar ook kleinere huisdieren. T61 heeft als werkzame stoffen Mebezonium en Tetracain. Het preparaat behoort eerst het centrale zenuwstelsel lam te leggen wat leidt tot een diepe bewusteloosheid. Daarna stopt het de hartfunctie en ten slotte verlamt het de overige spieren. Althans, dat is wat de leverancier aangeeft.
In het buitenland is in 2004 grote weerstand gekomen tegen het gebruik van T61. Meer dan 100 gekwalificeerde diermedici waaronder kliniekartsen, professoren op universiteiten en chirurgen in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland hebben hun gezamenlijke bevindingen naar buiten gebracht. Het belangrijkste tegenargument was dat de leverancier beweerde dat het T61 middel ook een narcosewerking had. Dat is niet zo gek, want ogenschijnlijk valt je paard neer en reageert genarcotiseerd. Dat blijkt niet waar te zijn. Er zijn geen narcosewerkende stoffen in het middel aangetroffen en door de verlammende werking lijkt het middel visueel snel narcotiserend te werken. Hierdoor wordt minimaal aanbevolen om vooraf een narcose middel toe te dienen. Nerveuze paarden die bijvoorbeeld ook sterk reageren op de DA kunnen vooraf ook in muesli een versuffings- of kalmeringsmiddel (bijvoorbeeld Sedalin of Domosan) krijgen, waarna de echte narcose en het T61. Let goed op dat de werkingstijd van het narcosemiddel goed wordt aangehouden (dit kan enkele minuten duren). Te snel toedienen van het T61 verminderd het effect van het narcosemiddel. Ook het bedrijf Intervet dat het product T61 op de markt brengt adviseert na toediening van Domosan eerst nog een inductie anesthesie (verdoving) toe te dienen met een combinatie van midazolam (niet geregistreerd in Nederland) en ketamine voor het toedienen van T61.
Het gebruik van T61 blijft echter discutabel, omdat velen denken dat zelfs dan het paard enkele minuten flink kan lijden, maar dit niet meer kan uiten omdat alles is lam gelegd. Om die reden vinden vele buitenlandse artsen dat het middel verboden moet worden en alleen nog maar mag worden toegepast als het paard al in diepe slaap is gebracht. T61 wordt veel toegepast omdat het een relatief goedkoop middel is en snel werkt. De dosering bij paarden moet zijn 4-6 ml per 50 kg lichaamsgewicht, een te lage dosering zal het sterven vertragen en het lijden vergroten.
Frappant blijft dat binnen Nederland niemand bezig is met bezwaren tegen T61 terwijl in het buitenland diverse dierenorganisaties en artsorganisatie actief voorlichting geven en proberen de wet te laten aanpassen.

1.b. Eutha 77 van Essex

Het middel Eutha 77 is een slaapmiddel wat sterk overgedoseerd wordt toegediend. Het middel heeft het werkzame stof Pentobarbital. Het vooraf versuffen mag hierbij niet worden toegepast met Sedativa, omdat hierdoor het narcosemiddel langzamer het centrale zenuwstelsel bereikt en zodoende stress kan optreden.
Eutha 77 wordt alom gezien als het beste medicament om het paard te laten inslapen. In Duitsland (en misschien ook in Nederland?) heeft de dierenarts een probleem om dit middel als euthanasiemiddel toe te passen omdat het officieel een verdovingsmiddel is. De injectie levert snel een diepe slaap op.
De werkwijze is als volgt: het niet vooraf verdoofde paard krijgt een injectie met Eutha 77 (soms een kleine voorinjectie met Eutha 77). Bij een paard met normale omvang zal na 30 tot 45 seconden het paard door zijn benen gaan. Er kunnen op dit moment nog wel spierreflexen optreden. Zware paarden (>600 kg) en paarden die zich in een shocktoestand bevonden dienen nu opnieuw een dosis te krijgen. De hartslag kan nog enige minuten doorgaan, ook de hersenactiviteit blijkt nog tot 10 minuten doorlopen (gemeten met een EEG). De Kornealreflex is al na 60 seconden weg (zie later dit verslag). Het paard is in diepe slaap op het moment dat het overlijd. Het gevaar van te lage dosis en het bijgeven van Eutha 77 is bij dit middel geen probleem, het paard slaapt en een nieuwe injectie kan worden bijgezet. Een afspuitinjectie bevat 1 ml per 5 kg lichaamsgewicht.

De producten T61 en Eutha 77 zijn giftige producten. Dat het vlees niet meer geconsumeerd mag worden is al vermeld, maar toch kunnen deze stoffen via diermeel in de voedselketen terechtkomen. Jaarlijks wordt alleen al van T61 5000 liter geproduceerd en op internet vind je af en toe sites die wijzen naar kanker. Hiervan kan ik echter geen duidelijke bewijzen vinden. Overigens de kosten van de DA voor het in laten slapen liggen tussen de 150 en 400 euro.

2. Euthanaseren door afschieten

Wanneer het paard naar de slager of het slachthuis wordt gebracht, wordt het afgemaakt door een kogel in het voorhoofd. Daarna wordt de halsslagader opengesneden om het bloed te laten weglopen. Dit moet binnen 60 seconden gebeuren. Belangrijk is om vroeg op de morgen een afspraak te maken, want tijdens het wachten wordt het paard gestrest door geur en geluid. Het uitbloeden duurt enkele minuten waarna het paard het slachthuis in wordt getrokken. Zodra het paard binnen het slachthuis is, kan je niet meer terug. De deuren gaan maar n kant op open. Er zijn verschillende verhalen over de slager bekend, paarden die niet direct dood zijn en pas sterven nadat de halsslagader is doorgesneden. Videofilms zijn te zien op internetsites waar dit duidelijk blijkt, maar of dit excessen zijn is mij onbekend. Het lijkt mij eerlijk gezegd niet mogelijk dat dit aan de orde is van de dag. Toch lijkt mij de werkwijze voor een fijngevoelig dier wat van zijn natuur uit de omgeving in de gaten houdt, niet erg passend. Rustig in laten slapen is in mijn ogen humaner.

Wanneer is een paard echt dood?

Een paard is pas echt dood als alle onderstaande verschijnselen aanwezig zijn:

1.. Bewusteloos
2.. Geen ademhaling
3.. Hartstilstand en dus gestopte bloedcirculatie
4.. Wegvallen spierreflexen
5.. Geen kornealreflex*

* De kornealreflex is de automatische ooglidreactie wanneer men het oog aanraakt. Wanneer n of twee verschijnselen zich voordoen wil dat niet betekenen dat de dood is opgetreden, hoe meer verschijnselen aanwezig, des te groter de kans.

Wat nu met het dode lichaam?

Wanneer een paard bij de slager is afgemaakt kan men een slachtprijs krijgen die afhankelijk van de marktwaarde, toestand en gewicht tussen de 50 en 400 euro liggen.
Wanneer je het paard moet laten afvoeren door een destructor (Rendac in Son tel. 0900-9221) kost dat slechts 15 30 euro, maar wat vaak veel erger is n tot drie dagen wachten (afhankelijk van het weekend). Ook hiervoor is er inmiddels een oplossing. Men kan tegen meerkosten op een eigen gekozen tijdstip en moment het paard op laten halen met een speciale trailer. Hierin zit een brancard waar het paard opgerold wordt en dan wordt de brancard in de trailer getrokken. Men hoeft het paard dan niet langs de weg te hebben en het ophalen kan ook s-avonds of in het weekend. De verwerking van het kadaver is echter het zelfde. Alle paarden en ponys worden verbrand, niets gaat in Nederland meer naar de meelverwerking. Hoefijzers en chips hoeven niet verwijderd te worden. De kosten van deze individuele behandeling zijn 500 euro. Als je dat te veel is en je kiest voor de vrachtauto, zorg dan dat het paard bereikbaar is voor de vrachtauto en leg een groot zeil erover. Het is niet verstandig om er bij te staan wanneer het paard erop wordt gehesen, omdat dit traumatisch kan zijn.

Begraafplaatsen voor paarden zijn wettelijk niet toegestaan i.v.m. gevaar voor ziekten.

Cremeren is tegenwoordig wel een mogelijkheid. De kosten zijn 3,50 per kilo lichaamgewicht, men krijgt dan 25 tot 40 kg as mee. Denk eraan dat als het kadaver weg is dat je alleen de fotos en herinneringen nog hebt, een plukje haar uit de manen kunnen je helpen later terug te denken

Literatuur, naslagwerk en links

Briefwisseling Gabi Lang te Mnchen met het Duitse Landratsamt.

Briefwisseling met Dierenarts Jan Vernooij van Intervet Nederland.

Boek Mein Pferd wird Alt van Uta Over.

Alte und unreitbare Pferde van Heike Gro.

Vooraf een korte waarschuwing, enkele fotos en beelden op deze sites zijn zeer schokkend!

www.vetpharm.unizh.ch

www.agpferd.de

www.essex-tierarznei.de

www.intervet.de

www.intervet.nl

www.bundestieraerztekammer.de

http://www.pferde-schutz.de

http://www.qualvolle-einschlaeferung.de

http://www.delcotto.de/Merkblatt_euthanasie.pdf

http://www.pferde-euthanasie.de/mittel.html

En wat is er nu bij Dinky gebeurd?

Lieve Tessa, duidelijk is dat ik dit een half jaar eerder had moeten bekijken. Wellicht had jij dan voor Eutha 77 gekozen. Nadat ik een tijd terug met onze DA heb gesproken is mij duidelijk geworden dat Dinky het middel T61 heeft toegediend gekregen na een spuitje met Domosan. Domosan is een middel dat de zenuwwerking vertraagt, zodat het paard gekalmeerd wordt. Het middel Domosan werkt binnen 5 10 minuten. Daarna is het middel T61 toegediend. Er is dus geen narcose toegepast. Zoals je hebt kunnen lezen zou het kunnen zijn dat Dinky enkele minuten geleden heeft, maar dit op geen enkele wijze heeft kunnen uiten.
De Kornealreflex die door onze DA direct nadat Dinky door zijn benen was gegaan is uitgevoerd geeft te denken dat hij ver buiten bewustzijn was. De DA heeft het T61 middel in zijn pakket sinds de 80-er jaren en heeft uitgebreide voorlichting gekregen. Het middel Eutha 77 is bij hem bekend, dat de kosten bij de keuze een overweging is geweest bestrijdt hij.
Hij geeft aan dat hij heeft geleerd dat Dinky met T61 eerst hersendood wordt en daarna de rest gebeurt. Helaas is dit niet wat ik kon vinden en ik hoop maar van harte dat hij gelijk heeft. Ik ben ervan overtuigd dat onze DA met goede bedoelingen en bekwaam heeft gehandeld. Het feit dat toen ik mijn naam noemde en hij direct de hele situatie kon herinneren is tekenend.

Het feit dat op de Nederlandse internetsites en in de bibliotheek niets te vinden is over de werking van de middelen is ook tekenend. Desgewenst wil de DA gaarne met jou praten over wat hij weet en zijn ervaringen met het euthanaseren van paarden. Ook is hij bereid om bij een toekomstig euthanaseren bij ons zijn uiterste best te doen om een door ons gewenst product toe te passen.

Kortom Tessa, Ja, Dinky heeft misschien erge pijn gehad, .. maar in mijn ogen is er geen betere verdoving dan de aanwezigheid van de vrouw die al 28 jaar zijn grootste hartsvriendin is geweest. Als het klopt wat ik gelezen heb over een paard als gevoelsdier, dan moet hij jouw aanwezigheid hoe dan ook toch gevoeld hebben.

Sterkte !

Tom