Geplaatst: 19-10-16 20:23 Precies 11 jaar geleden, op woensdag 19 oktober 2005, ging mijn eerste paard Geert weg, en bracht de boer Wikke mee terug. Ondanks dat ik Geert mn eerste eigen paardje noem, was hij eigenlijk een huurpaard. Wikke dus ook, maar Wikke was een verrassing voor mij. De bedoeling was eigenlijk dat ik Wikke ‘’uit zou pakken’’, ze stond in een dichte trailer te wachten tot ik zou komen. Maar ik was op stage, dus werd ze uiteindelijk toch maar uitgeladen. En ondanks dat ik niet van plan was om die dag naar stal te gaan moest ik na een aantal gemiste oproepen van de boer toch echt zo snel mogelijk daarnaar toe. En daar stond ze dan. In Geert zijn prive-loopstal, onder Geert zijn deken. En ze kende verder nog niks.
Voor mij was ze er veel te snel, ik moest nog rouwen om Geert en tegelijk moest ik Wikke alles nog leren. Een toen 6 jarige friesche merrie, met krom been, die super lief was maar tegelijk ook super groen. Zelfs het meelopen aan een halster en touwtje was vreemd voor haar. Net als het eten van wortels en brokjes. Ik dacht dat elk paard dat altijd zou eten, maar het bleek dus dat paarden ook dat moeten leren eten haha!
Omdat ze zo lief was vertrouwde ik haar ook snel, en bleek ze erg leergierig. Het zadelmak maken was met een beetje hulp van iemand die de longeerlijn de eerste keer vast hield een eitje, en al snel reden we zonder hulp door de bak en ook buiten.
De eerste keer afspoelen was een ramp, maar nadat we haar met 4 personen vast hielden en ik de slang op haar hield gaf ze zich over en sindsdien vond ze afspuiten heerlijk. De eerste keer door het water rijden net zo, ze moest er echt ingedrukt worden, maar eenmaal er in was water het beste wat haar was overkomen. Wikke was een stoer en lief paard, maar groot verkeer bleef ze niet leuk vinden. Meer dan eens ben ik met haar midden op een 80 km weg beland, omdat er op de paralel rijbaan een trekker (met of zonder aanhanger) voorbij kwam. Ik heb Wikke een hoop geleerd, alles wat ze kende leerde ze van mij, en tegelijkertijd heeft zij mij ook een boel geleerd. En ondanks dat ze geen Geert was, was ze toch mijn paard.
Toen mn ouders in 2007 een boerderij kochten met een stuk grond erbij wilden we allemaal dan ook dat Wikke mee zou verhuizen. In het begin leek dit onmogelijk, dus kochten we mijn stage-projectje Viola, maar uiteindelijk kregen we te horen dat we Wikke toch wel mochten overkopen.
En omdat Wikke een krom been had, maar ook bekend was dat ze dit niet doorgaf aan haar veulens, hebben we Wikke gelijk laten dekken. Dit was zodat ik tegen de tijd dat Wikke niet meer kon rijden door haar been, haar veulen oud genoeg zou zijn om dan wel te kunnen rijden. Ik heb al vanaf het begin gezegd dat het voor Wikke bijzonder zou zijn als ze de 15 zou halen met haar been, en voor die tijd zou ze waarschijnlijk al ‘’kapot’’ zijn door slijtage, dus nu was de beste tijd om haar te laten dekken. En zo gebeurde het dat we gingen verhuizen, en we een kleine kudde van 3 eigen paarden hadden om mee te nemen (ik had in 2006 al mn shetje met de naam Sedje gekocht), met de 4e op komst.
Thuis ging het de eerste paar jaren nog steeds erg goed met Wikke. Op 1 april 2008 werd haar veulen Bijke geboren, en Wikke was helemaal in haar element. In 2009 viel ons op dat haar knie er anders uit zag dan normaal. In het begin toen ik Wikke kreeg had ze 2 dezelfde benen qua formaat, alleen was er 1 vanaf de knie scheef. Nu echter was haar scheve knie ook dikker. We zijn er mee naar de kliniek geweest, en uit foto’s bleek dat ze een botwoekering had in haar knie. Het dikke werd veroorzaakt door een overschot aan gewrichtsvloeistof. Zolang ze nog liep mocht ze nog alles doen wat ze wilde en kon, maar ik moest er met het rijden wel rekening mee houden dat het bot door zou woekeren en ze op den duur dus belemmerd zou worden in haar bewegingen. Nu reed ik sowieso al niet veel, en als ik les had o.i.d. pakte ik gewoon mijn andere rij-paard.
Als er iemand anders kwam om bij ons te rijden dan kreeg die persoon wel de eer om op Wikke te mogen zitten. Ze genoot er nog steeds van, en was super betrouwbaar. Zo heeft ook mijn vriend op Wikke leren rijden. Vanaf dit moment hadden we ook voedingssupplementen in huis om haar been zo flexibel mogelijk te houden.
Toen in 2012 haar veulentje Bijke 4 was geworden, en dus oud genoeg was om beleerd te worden, kon Wikke echt niet meer. Een beetje rondstappen lukte nog wel, maar de bochtjes en de bak waren echt te zwaar voor haar geworden. Haar knie was dikker, en belemmerde haar echt in haar bewegingen. Rijden betekende standaard de dagen erna een slechte Wikke, dus Wikke ging officieel met pensioen, en Bijke werd mijn rijpaard.
2013 bleek een erg slechte en natte winter, en het scheelde niet veel of het zou voor Wikke de laatste zijn geweest. Haar been was zo dik, en ze had zo veel last van de modder en de gladheid en de ongelijke wei dat ze pijn had. Wikke was een sterk paard, ze ging altijd door met haar oortjes naar voren, maar deze winter toonde ze pijn. Ze viel in, ze liep slecht, dus ze mocht deze winter tussen de stallen loslopen i.p.v. op stal te staan ’s nachts. Ook deden we aan pijnbestrijding, ze kreeg Metacam maar dat gaf weinig verschil, en omdat metacam erg duur is en ook niet al te best voor de maag van een paard hebben we dit vervangen door duivelsklauw, een natuurlijke pijnstiller. Maar de winter was lang en nat en glad, en Wikke had pijn. We hebben deze winter alles al uitgezocht hoe en waar we Wikke zouden laten inslapen mocht het echt niet meer kunnen. Maar gelukkig liep de winter op zn eind en met het voorjaar kwam de droogte terug en knapte Wikke weer op.
De zomers werden weer winters, en elke winter was het lastig voor Wikke, maar omdat de winters mild waren kregen we haar er met de duivelsklauw doorheen, en zo slecht als ze in 2012 was is ze niet weer geweest. Wel werd Wikke steeds ouder, en slechter.
Haar weerstand werd minder, als er schimmel was zat ze er gelijk helemaal onder, en ook viel ze langzaamaan steeds was meer in/ af. Wikke was altijd een rond/ bol paard met een hengsten-nek, maar het ronde/ bolle verdween van haar rug en flanken. Haar bespiering bij haar slechte been was volledig verdwenen, en de hoeven uitkrabben was een steeds grotere ‘’ramp’’. Ze was volledig belemmerd door haar been, en dit jaar in 2016 begon ze ook met haar achterbeen slecht te lopen.
Eerst zag ik het niet, of eigenlijk wilde ik het niet zien. Het was de ene dag ook beter zichtbaar dan de andere dag, en omdat het erg lang mooi droog is geweest en gebleven kon Wikke nog best even mee. Ze was nog altijd de leider van de kudde, maar onze leider kon niet meer mee draven als de rest een sprintje trok. En als ze het wel deed liep ze de dagen erna slecht. Haar achterbeen werd slechter, net als Wikke. Ze keek steeds vaker zuur, en de laatste keer dat de hoefsmid er was was voor Wikke erg lastig, een paard kan tenslotte niet op 2 benen staan. Ik hoopte nog ergens dat het door de mok kwam, maar eigenlijk wisten we het allemaal al wel.
Toen de dierenarts kwam voor de jaarlijkse enting had ik vooraf ook al gevraagd of ze naar Wikke haar achterbeen wilde kijken, en aangegeven dat ik Wikke wellicht niet wilde laten enten.
Dinsdag kwam de dierenarts, en haar bevindingen waren dat Wikke niet slecht liep door de mok, maar dat ze bij dr heup pijn had. Hier was het ook warmer dan aan de andere kant, maar het hoefde niet gelijk einde verhaal te betekenen. Wat wel duidelijk was dat het wel kwam door dat ze dr voorbeen ontlaste, en daardoor haar achterbeen verkeerd gebruikte en dus overbelaste. Beter zou het niet worden, we konden wel nog het een en ander doen om het te verlichten voor Wikke (osteophaat erbij, pijnstillers geven en kijken of dat zou helpen, e.d.) omdat Wikke in het algemeen nog wel een goede/ gelukkige en gezonde indruk maakte. Ze was nog vrolijk, had appeltjes op dr vacht, en was nog niet te dun dus toonde niet zichtbaar pijn. Maar toch, beter zou het nooit worden, en het was maar de vraag hoe ze zich in de nattigheid zou houden.
Ik heb Wikke niet laten enten, en we hebben een afspraak gemaakt voor donderdag. Maar helemaal zeker was ik nog niet, dus belden we ook met onze kennis die met dieren kan praten/ aanvoelen. Zij kon woensdag nog wel even komen.
Woensdag hebben we al wel afscheid genomen, en nog wat laatste foto’s van Wikke gemaakt. Ik heb Wikke (en de rest) nog een laatste keer huilend gepoetst, en ook het foto’s maken was erg moeilijk door mijn verdriet. Maar Wikke liep slecht op 2 benen, zo kon ze de winter nooit ingaan/ door komen, en ik wilde niet dat ze bij het inslapen in de modder zou moeten liggen/ vallen of uit zou glijden. Deze winter zou haar laatste worden, en als Wikke echt mager zou zijn van de pijn waren we te laat. Dan zou ze te veel hebben geleden, want Wikke was erg sterk.. Dan liever nu, nu ze nog relatief goed was. Het zou voor Wikke echt het beste zijn..
’s Avonds kwam onze kennis. Ze was een jaar geleden ook al bij ons geweest voor onze andere pony. en vertelde toen al een zeurende pijn bij Wikke dr heup te voelen. Destijds zagen wij het echter niet, en omdat Wikke nu wel vanuit haar heup slecht liep hebben we haar weer laten komen om te kijken of Wikke veel pijn had en of ze zelf al klaar was om te gaan. Ze vertelde ons dat Wikke nog steeds een zeurende pijn had, maar zich eigenlijk nog best goed voelde. En ook dat Wikke zelf niet wist wat ze zou moeten kiezen want Wikke had geen keuze (ze was tenslotte een paard). Wel vertrouwde Wikke op onze keuze, we waren altijd goed voor haar geweest. Ook gaf Wikke aan dat ze last had van de kou, ze vond de kou niet fijn.
Met deze wetenschap op zak hebben wij de moeilijkste knoop doorgehakt. We wisten dat de winters en nattigheid altijd een drama waren, en dat was altijd met 1 slecht been. Nu had ze 2 slechte benen die allebei niet meer beter zouden worden, slechter wel. We wilden niet dat Wikke zou lijden, en wat dat betreft wilden we liever een dag te vroeg zijn dan een dag te laat met het inslapen. En met de winter voor de deur wilde ik ook niet dat we Wikke in de modder/ in een plas moesten laten inslapen. In verband met de Rendac, en omdat we niet wilden slepen/ trekken met een dood paard, was er 1 plek in de wei waar ze ingeslapen kon worden, en die plek is in de winter altijd hartstikke nat/ een zwembad. Deze winter zou Wikke niet doorkomen, en we wilden haar niet door laten lopen tot ze echt zichtbaar zou lijden. Alles wat we nog konden doen was uitstellen van, en met het uitstellen werd ook de kans op modder een stuk groter. Het was goed zo, het was genoeg geweest. Het leven zou lijden worden, en dat wilden we voorkomen.
Dus met het beste voor Wikke voor hebben we gekozen om haar op donderdag 13 oktober te laten gaan. Het was een onmogelijke keuze die wij voor haar hebben gemaakt, in de hoop haar voor nog nog meer lijden te hebben bespaard. Ik heb haar nog extra slobber gegeven, en ben verrassend rustig gaan slapen. Het was goed, de twijfel was weg, dit was het beste dat we voor Wikke konden doen.
’s Ochtends hoorde ik op de radio het nummer ‘’not an addict’’, en het beschreef waarnaar ik op weg was en hoe het inslapen zou gaan. Met een brok in mn keel hoorde ik de tekst die ik al honderden keren eerder had gehoord, maar nu kwam hij aan. En het was mooi, en het was waar.
Breathe it in and breathe it out
And pass it on, it's almost out
We're so creative, so much more
We're high above but on the floor
Ik heb Wikke nog een laatste bak voer gegeven, en ben haar staart gaan vlechten om deze af te knippen. Ook knipte ik een plukje manen af om te bewaren. Dit had ik ook van Geert, en het was fijn om nog wat te hebben. De dierenarts kwam, dus het was tijd om Wikke van de rest van de kudde te scheiden en haar halster om te doen. De staart ging er af, en ik nam Wikke mee naar de plek waar ze zou gaan.
Ik had al aangegeven dat Wikke extra sedatie e.d. nodig zou hebben want de ervaring had geleerd dat Wikke zich niet zomaar zou overgeven aan de medicatie. En om het allemaal voor Wikke zo fijn en gecontroleerd mogelijk te laten gaan koos ik voor de manier waarbij ze rustig zou gaan liggen en waarbij het zou gaan alsof ze onder narcose werd gebracht.
The deeper you stick it in your vein
The deeper the thoughts, there's no more pain
I'm in heaven, I'm a god
I'm everywhere, I feel so hot
Wikke reageerde heel goed op de sedatie en het infuus en wilde al snel gaan liggen. Bij het proberen te gaan liggen was ook goed te zien hoe haar benen haar in de weg zaten, ze wilde wel, maar ze kon gewoonweg niet gaan liggen. Haar voorbeen was belemmert in beweging (buigen was onmogelijk), en haar achterbeen werkte ook niet mee. We hebben tegen haar gepraat, dat het goed was en dat ze mocht gaan liggen, ze zou geen pijn meer hebben en naar een betere plek gaan.
Free me, leave me
Watch me as I'm going down
Free me, see me
Look at me, I'm falling and I'm falling.
Uiteindelijk slaagde ze er in om zich gecontroleerd te laten vallen, en toen ze eenmaal lag bleef ze ook rustig liggen. Dit was het moment dat ze de definitieve spuiten kreeg. We bleven tegen haar praten, we bleven tegen haar huilen maar het was goed zo ze mocht gaan. Haar tijd was gekomen, ze zou geen pijn meer hebben en we zouden goed voor haar kindje zorgen. Maar ondanks dat ze heel rustig was was het voor Wikke toch nog niet genoeg om echt te kunnen gaan. Ze bleek ze toch een extra spuit nodig te hebben, en met het geven van de derde spuit ging ze met dr oortjes naar voren door naar het volgende leven..
It's over now, I'm cold, alone
I'm just a person on my own
Nothing means a thing to me
(Nothing means a thing to me)
Het moment dat Wikke weg was was vredig, ze was heel mooi gegaan, ze heeft zichzelf gecontroleerd neer weten te leggen (ze is niet uitgegleden in de modder) en ik heb geen angst of pijn of paniek bij haar weten te ontdekken. Het was goed zo, ze is rustig heen gegaan op de best mogelijke manier die we hadden kunnen wensen. We hebben dan ook gelijk de andere paarden bij Wikke gelaten om afscheid te nemen, wat ons een bijzonder schouwspel opleverde.
Tijdens het inslapen heeft de rest van de kudde alles staan aanschouwen van achter een draadje, en ze zijn allemaal heel rustig gebleven. Zodra de wei waar Wikke lag open ging zijn ze met zn 3en naar haar toegegaan, waarbij ze ook allemaal doorhadden dat Wikke dood was. De ruinen gingen afwachtend maar opgewonden op haar lichaam af, waarbij Bijke nog niet durfde. Toen de ruinen echter Wikke aan het bevoelen/ aftasten waren kwam ook Bijke er bij. De paarden begonnen allemaal aan de achterkant, en gingen al voelend en ruikend naar dr hoofd. Sedje heeft aan dr oor staan wiebelen, aan dr oog gezeten, aan dr neus gevoelt en toen was het voor hem klaar.
Toen Meine doorhad dat ze echt dood was schrok hij zich lam waarbij hij wegsprong en vanaf een afstandje toe keek hoe Bijke verder ging met ontdekken. Bijke was vertrouwd met het dode lichaam van haar moeder, was niet bang, en blies zelfs nog uitgebreid in haar neus. Bijke was beschermend, de anderen mochten niet meer bij Wikke in de buurt komen. Bijke was een rouwend paard, en we hebben haar alleen gelaten om afscheid te nemen..
Toen we 2 uur later gingen kijken hoe Wikke er bij lag, stond Bijke nog steeds bij haar te waken. Het brak mijn hart om haar zo te zien. Ze was er ook bij toen ik de rest van Wikke haar manen er af ging halen. Ze heeft alles staan aanschouwen, en was er ook erg rustig onder. We zijn weer naar binnen gegaan, en toen we na een paar uur weer buiten kwamen was ook Bijke bij Wikke weg gelopen. Ze had het los kunnen laten, en dat was fijn.
’s Avonds heb ik de weide van Wikke weer dicht gedaan, zodat de Rendac geen last van de rest van de kudde zou hebben. Ergens hoopte ik dat Wikke de volgende dag weg zou zijn toen ik kwam, maar dat was ze niet. De andere paarden waren wel erg rustig en stonden gewoon in de wei. Toen Wikke opgehaald werd hebben de paarden kunnen kijken, en vanaf dat moment was Bijke toch nog even overstuur. Nu was het echt definitief dat Wikke weg was, en ze heeft staan gillen naar alle vrachtwagentjes die voorbij kwamen. Ook aan Bijke dr opgetrokken buik was te zien dat ze het zwaar had, en nu nog steeds heeft. Het is ook niet niks natuurlijk, 8 jaar met je moeder samen te zijn geweest, en die dan zo weg zien rijden..
En nu, morgen is ze een week dood, vandaag zou ze precies 11 jaar bij ons zijn geweest. Het is zwaar, maar het is goed zo. Nooit meer de 3 friezen in formatie aanschouwen, nooit meer Wikke aan het hoofd. Maar ook geen zorgen meer over hoe nat de wei is, en hoeveel pijnstillers ze nodig zou hebben om het dragelijk te houden. Niet meer uitrekken van een uitgerekt leven, en met pijn toekijken hoe je paard zich pijnlijk door de modder baant. 11 jaar hebben we van dr mogen genieten, ze heeft ons zoveel geleerd en een geweldig veulen gegeven. 11 jaar samen, 17 jaar oud (februari zou ze 18 worden) en nu is ze (pijn)vrij..
