nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Moderators: Essie73, ynskek, Ladybird, Polly, Muiz, Telpeva, NadjaNadja

Toevoegen aan eigen berichten
 
 
Century

Berichten: 6776
Geregistreerd: 19-10-09
Woonplaats: Uden (NB)

Link naar dit bericht Geplaatst: 04-03-23 19:17

Ik zou geen aliexpress aandurven met bijen... zou gewoon iets goeds kopen in Nederland.
Qua imkerpak, ik heb niet gepast zoals Nickeltje en ben uiteindelijk toch niet helemaal happy met mijn pak. Het gaat wel, maar ga in de toekomst toch iets anders kopen. Maar al doende kom je er ook achter wat je fijn vindt.
Ik heb een (grenen) spaarkast trouwens.

tamary

Berichten: 30575
Geregistreerd: 19-06-02
Woonplaats: Drenthe

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 04-03-23 19:20

Top latten kast gemaakt, helaas nooit volk in kunnen hebben door combi verlies pony, droogte en nu geen plek meer.

LieveLoes

Berichten: 1711
Geregistreerd: 09-07-12
Woonplaats: Brabant omgeving Oss

Link naar dit bericht Geplaatst: 04-03-23 20:24

Century schreef:
Ik zou geen aliexpress aandurven met bijen... zou gewoon iets goeds kopen in Nederland.
Qua imkerpak, ik heb niet gepast zoals Nickeltje en ben uiteindelijk toch niet helemaal happy met mijn pak. Het gaat wel, maar ga in de toekomst toch iets anders kopen. Maar al doende kom je er ook achter wat je fijn vindt.
Ik heb een (grenen) spaarkast trouwens.


Wat zijn jouw ervaringen met het tillen?

Century

Berichten: 6776
Geregistreerd: 19-10-09
Woonplaats: Uden (NB)

Link naar dit bericht Geplaatst: 04-03-23 20:53

Het is wat zwaar, maar ik vind het wel te doen hoor. Ik heb de kast op een fijne hoogte op een tafel staan zodat ik niet boven mijn macht til.
Nu heb ik nog maar max 1 broedkamer en 1 honingkamer erop gehad, dus als er twee broedkamers op zitten zal het wat meer zijn, maar dat zij zo. Ik verwacht dat dat wel moet kunnen. Je hoeft natuurlijk niet zo lang te tillen, erop en eraf, meer niet. Ik ben niet de grootste maar mijn lijf werkt verder wel mee.
Ik heb wel een zesramer ernaast staan om makkelijk raampjes in te hangen tijdens controle, en er komt nog een extra tafel naast zodat ik niet meer iets op de grond hoef te zetten (dat is het idee in ieder geval, moet even kijken of het past omdat er ook nog een kast bij komt).
Het jezelf zo makkelijk mogelijk maken is zeker aan te raden, alles wat je soepeler/sneller/rustiger kan doen is een pluspunt.

LieveLoes

Berichten: 1711
Geregistreerd: 09-07-12
Woonplaats: Brabant omgeving Oss

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 04-03-23 23:12

Waardevolle tips. Dank jullie wel allemaal :) ik ga rustig weer mee lezen!
Half mei krijg ik mijn volkje als het goed is en dan ergens in juni meende ik moeten ze over naar de grote kast. Even afwachten dus en tijd genoeg om me nog in te lezen!

LieveLoes

Berichten: 1711
Geregistreerd: 09-07-12
Woonplaats: Brabant omgeving Oss

Link naar dit bericht Geplaatst: 12-03-23 19:08

Afbeelding

Gisteren mijn eerste eigen kast opgehaald <3 het begint steeds echter te worden! Zo leuk! Ik twijfel om er nog eentje te halen bij deze man. Heel vriendelijk en mooie prijs voor de kasten.

Hoe zitten jullie met de kunst raat? Welke maat gebruiken jullie? Ik las op Facebook iets over een onderzoek mbt varroa en kleinere raten. Iemand daar ervaring mee?

Century

Berichten: 6776
Geregistreerd: 19-10-09
Woonplaats: Uden (NB)

Link naar dit bericht Geplaatst: 12-03-23 19:28

Ziet er goed uit!
Ik heb gewoon een spaarkast, dus ook de maten die daarbij horen.

Nickeltje

Berichten: 28858
Geregistreerd: 27-04-06
Woonplaats: Dalfsen

Link naar dit bericht Geplaatst: 12-03-23 21:23

Wij hebben ook gewoon standaard maat spaarkast en kunstraat met standaard maat cellen.
We doen wel eens een leeg raam in de zomer naast het broednest, volgens onze oude cursus docent zou dat ze stimuleren tot bouwen maar gek genoeg blijft degelijk leeg raam vaak leeg en hebben ze de voorkeur om op de kunst raat verder te gaan.
Voor ons een signaal om daar dus rustig mee verder te gaan...

LieveLoes

Berichten: 1711
Geregistreerd: 09-07-12
Woonplaats: Brabant omgeving Oss

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 12-03-23 22:10

Beide dus de reguliere 5,4 mm raat dan? Wel ooit geëxperimenteerd met kleinere maat kunstraat? Het principe klinkt wel logisch: kleinere raat, zelfde larf. Dus minder ruimte voor varroa.

Nickeltje

Berichten: 28858
Geregistreerd: 27-04-06
Woonplaats: Dalfsen

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 12-03-23 22:19

Nooit mee geëxperimenteerd.
In de zes jaar dat wij nu bijen hebben doen we braaf een zomer en een winter behandeling tegen varroa.

Indy_Mouse_9

Berichten: 2414
Geregistreerd: 04-11-09
Woonplaats: Enschede

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 12-03-23 23:53

Ik ga komend jaar m’n best doen om naar 5,1mm over te gaan, in ieder geval voor mogelijke afleggers. Ik weet nog niet hoe ik het huidige volk over zou kunnen zetten, dat is mijn huidige onderzoekspunt :)
Ik doe het vooral omdat ik geen zin heb ik 2 broedkamers. Men ( = Ben Som de Cerff) heeft een rekenvoorbeeld dat een goede gezonde Q maar een x aantal eitjes kan leggen per dag. Met 11 Simplex ramen en 5,1mm kunstraat, zou je ruim genoeg cellen moeten hebben om dat te faciliteren. Ik zal die tekst nog eens even opzoeken en foto’s maken.

Een reden waarom ik nog niet eerder over ben gegaan is omdat 5,1mm slecht te verkrijgen is/was. En als het er was, lag de prijs per kilo kunstraat ruim boven die van de 5,4mm. In Duitsland is de kleinere celmaat beter verkrijgbaar, maar in combinatie met de verzendkosten kwam ik alsnog duur uit.
Gelukkig nu een aanbieder gevonden die de prijzen redelijk gelijk heeft, dus dit jaar ga ik er maar voor :)

Carmen_x
Berichten: 93
Geregistreerd: 31-01-20

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 14-03-23 11:33

Ik ben inmiddels gestart met de cursus. De eerste 2 theorielessen heb ik gehad. Ik vind het ontzettend leuk en kan niet wachten om te beginnen. Deze zomer krijg ik mijn eerste volk (zit bij de cursus inbegrepen).
Komende zaterdag gaan we waarschijnlijk samen met de leraren naar de imker winkel.
Hebben jullie nog tips wat ik kan aanschaffen of waar ik op moet letten?

Uiteraard een pak en wat materiaal.
De leraar adviseerde een kast van piepschuim te kopen.
Hij zei dat we goed moesten nadenken of we een grote of kleine kast wilde (grote of kleine honing raten), omdat de bovenste kast erg zwaar kan worden en deze kast moet je er wel vaak af pakken.
Eigenlijk wil ik gewoon de grote kast haha. Dus ik denk dat ik dat ga doen haha.

Indy_Mouse_9

Berichten: 2414
Geregistreerd: 04-11-09
Woonplaats: Enschede

Link naar dit bericht Geplaatst: 16-03-23 14:53

Kim, mooi dat je er plezier in hebt! Elders in het topic staan er wel meerdere antwoorden over 'wat heb ik nodig als startende imker', dus wellicht kan je even zoeken?
Wat betreft de kast, ik zou even goed navragen wat de leraar nou precies heeft gezegd, want grote / kleine kast en grote / kleine raten is niet hetzelfde :)
Bij een grote of een kleine kast zou ik denken aan een 6-ramer versus een 'standaard' spaarkast kast met 10/11/12 ramen, maar een 6-ramer gebruik je eigenlijk niet als permanente huisvesting.
Grote / kleine raten denk ik aan de celmaat (dus hoe groot elke cel op het raam is), maar misschien gaat het uiteindelijk over het aantal ramen in de kast? Als je in je honingkamer 10 ramen hangt, bouwen de bijen in principe een dikkere raat (diepere cellen) waardoor er meer honing in past per cel.

Een kast van piepschuim / styropor heet een Segeberger. Deze zijn inderdaad een heel stuk lichter dan houten spaarkasten. Ze isoleren ook een heel stuk beter, waardoor de bijen in de winter en in het vroege voorjaar minder moeite hoeven doen om warm te blijven. In deze tijd van het jaar heeft een volk in een Segeberger een voorsprong qua ontwikkeling op een volk in een houten spaarkast.
Ik heb momenteel houten spaarkasten, maar denk dat als ik nu opnieuw zou beginnen, ik ook voor segebergers zou gaan.

Er zijn daarnaast nog meerdere typen en formaten kasten, maar de spaarkast of segeberger lijkt (bij verenigingen / cursussen) toch wel de standaard in Nederland.


LieveLoes schreef:
Beide dus de reguliere 5,4 mm raat dan? Wel ooit geëxperimenteerd met kleinere maat kunstraat? Het principe klinkt wel logisch: kleinere raat, zelfde larf. Dus minder ruimte voor varroa.

LieveLoes, dat is niet hoe het werkt, hoewel ik de verwarring snap :)
De larven groeien naargelang de ruimte die ze hebben in de cel, een kleinere cel levert een kleinere larf/bij op. Dit schijnt ook zo te zijn bij volken die lang dezelfde raat bebroeden: De poppenhuidjes maken de cellen kleiner en kleiner, waardoor de bijen uiteindelijk ook kleiner worden. Het is dus niet zo dat er minder ruimte is voor de mijten.

Kennelijk zijn wetenschappelijke onderzoeken (die ik er niet zelf op na heb geslagen) het niet eens of een kleinere celmaat effectief is tegen varroa. Echter is alléén de kleinere celmaat sowieso niet de oplossing, voor zover ik het begrijp pas je het toe in combinatie met andere dingen: Kleinere raamafstand (3,2cm bij 4,9mm celmaat, 3,5cm bij 5,1mm), en op elk raam een stuk vrij laten voor het bouwen van darrenraat.
Daarnaast is de mate van VSH-gedrag (varroa sensitive hygiene - de mate waarin de werksters besmet broed kunnen herkennen en ruimen) dat een volk heeft misschien wel de belangrijkste. En dat moet er kennelijk echt in zitten, dat kunnen ze kennelijk slecht/niet ontwikelen.
Door de kleinere bijen word de 'bijenafstand' (dwz de ruimte die twee bijen nodig hebben om elkaar te passeren) ook kleiner, waardoor je de ramen dichter op elkaar wilt hangen. Dit is nodig voor een betere warmtehuishouding - als er meer ruimte is tussen ramen-bijen-ramen gaat er meer warmte verloren en moeten de bijen meer werk doen het broednest warm te houden. De kleinere raamafstand zorgt er voor dat het broed dichter bij elkaar is, en daardoor makkelijker op tempratuur te houden. Kennelijk is de temperatuur in het broednest daardoor vaak net iets hoger, waardoor de larven zicht sneller kunnen ontwikkelen en net iets eerder kunnen uitlopen. Daarmee wordt de voorplantingscyclus van de varroamijten verstoord.

En er wordt dus aangeraden om +/-10% van elk raam vrij te houden, zodat daar naar wens darrenraat gebouwd kan worden. Dit blijven kennelijk vrij grote cellen, en vanwege de langere tijd die darren nodig hebben om uit te groeien, kunnen de varroa mijten daar 2 voortplantingscycli doorlopen.
Aan de ene kant klinkt dat als een varroakwekerij :Y) maar doordat het darrenbroed aantrekkelijker is voor de varroamijten, concentreren die zich kennelijk dus op dat broed, zijn daardoor minder verspreid door de kast, en makkelijker te ruimen? Ofwel dat er daardoor meer darren en minder werksters besmet raken. Dat stukje heb ik niet helemaal scherp, haha.

En dan is er ook nog iets over hoe om je de kunstraat in de kast plaatst, Housel positioning. Dit klinkt mij vooral als 'baat het niet, dan schaad het niet', en als ik er aan denk bij het insmelten en dan kan zien hoe die cellen liggen, wil ik er wel aan meedoen. :')

In ieder geval, voor mij is de keuze voor kleinere cellen vooral die, dat de Q meer ruimte heeft om te leggen binnen die ene broedkamer. Mocht het voordelen hebben voor de varroabestrijding is dat mooi meegenomen, maar niet mijn hoofddoel.

LieveLoes

Berichten: 1711
Geregistreerd: 09-07-12
Woonplaats: Brabant omgeving Oss

Link naar dit bericht Geplaatst: 16-03-23 17:46

Indy_Mouse_9 schreef:
Kim, mooi dat je er plezier in hebt! Elders in het topic staan er wel meerdere antwoorden over 'wat heb ik nodig als startende imker', dus wellicht kan je even zoeken?
Wat betreft de kast, ik zou even goed navragen wat de leraar nou precies heeft gezegd, want grote / kleine kast en grote / kleine raten is niet hetzelfde :)
Bij een grote of een kleine kast zou ik denken aan een 6-ramer versus een 'standaard' spaarkast kast met 10/11/12 ramen, maar een 6-ramer gebruik je eigenlijk niet als permanente huisvesting.
Grote / kleine raten denk ik aan de celmaat (dus hoe groot elke cel op het raam is), maar misschien gaat het uiteindelijk over het aantal ramen in de kast? Als je in je honingkamer 10 ramen hangt, bouwen de bijen in principe een dikkere raat (diepere cellen) waardoor er meer honing in past per cel.

Een kast van piepschuim / styropor heet een Segeberger. Deze zijn inderdaad een heel stuk lichter dan houten spaarkasten. Ze isoleren ook een heel stuk beter, waardoor de bijen in de winter en in het vroege voorjaar minder moeite hoeven doen om warm te blijven. In deze tijd van het jaar heeft een volk in een Segeberger een voorsprong qua ontwikkeling op een volk in een houten spaarkast.
Ik heb momenteel houten spaarkasten, maar denk dat als ik nu opnieuw zou beginnen, ik ook voor segebergers zou gaan.

Er zijn daarnaast nog meerdere typen en formaten kasten, maar de spaarkast of segeberger lijkt (bij verenigingen / cursussen) toch wel de standaard in Nederland.


LieveLoes schreef:
Beide dus de reguliere 5,4 mm raat dan? Wel ooit geëxperimenteerd met kleinere maat kunstraat? Het principe klinkt wel logisch: kleinere raat, zelfde larf. Dus minder ruimte voor varroa.

LieveLoes, dat is niet hoe het werkt, hoewel ik de verwarring snap :)
De larven groeien naargelang de ruimte die ze hebben in de cel, een kleinere cel levert een kleinere larf/bij op. Dit schijnt ook zo te zijn bij volken die lang dezelfde raat bebroeden: De poppenhuidjes maken de cellen kleiner en kleiner, waardoor de bijen uiteindelijk ook kleiner worden. Het is dus niet zo dat er minder ruimte is voor de mijten.

Kennelijk zijn wetenschappelijke onderzoeken (die ik er niet zelf op na heb geslagen) het niet eens of een kleinere celmaat effectief is tegen varroa. Echter is alléén de kleinere celmaat sowieso niet de oplossing, voor zover ik het begrijp pas je het toe in combinatie met andere dingen: Kleinere raamafstand (3,2cm bij 4,9mm celmaat, 3,5cm bij 5,1mm), en op elk raam een stuk vrij laten voor het bouwen van darrenraat.
Daarnaast is de mate van VSH-gedrag (varroa sensitive hygiene - de mate waarin de werksters besmet broed kunnen herkennen en ruimen) dat een volk heeft misschien wel de belangrijkste. En dat moet er kennelijk echt in zitten, dat kunnen ze kennelijk slecht/niet ontwikelen.
Door de kleinere bijen word de 'bijenafstand' (dwz de ruimte die twee bijen nodig hebben om elkaar te passeren) ook kleiner, waardoor je de ramen dichter op elkaar wilt hangen. Dit is nodig voor een betere warmtehuishouding - als er meer ruimte is tussen ramen-bijen-ramen gaat er meer warmte verloren en moeten de bijen meer werk doen het broednest warm te houden. De kleinere raamafstand zorgt er voor dat het broed dichter bij elkaar is, en daardoor makkelijker op tempratuur te houden. Kennelijk is de temperatuur in het broednest daardoor vaak net iets hoger, waardoor de larven zicht sneller kunnen ontwikkelen en net iets eerder kunnen uitlopen. Daarmee wordt de voorplantingscyclus van de varroamijten verstoord.

En er wordt dus aangeraden om +/-10% van elk raam vrij te houden, zodat daar naar wens darrenraat gebouwd kan worden. Dit blijven kennelijk vrij grote cellen, en vanwege de langere tijd die darren nodig hebben om uit te groeien, kunnen de varroa mijten daar 2 voortplantingscycli doorlopen.
Aan de ene kant klinkt dat als een varroakwekerij :Y) maar doordat het darrenbroed aantrekkelijker is voor de varroamijten, concentreren die zich kennelijk dus op dat broed, zijn daardoor minder verspreid door de kast, en makkelijker te ruimen? Ofwel dat er daardoor meer darren en minder werksters besmet raken. Dat stukje heb ik niet helemaal scherp, haha.

En dan is er ook nog iets over hoe om je de kunstraat in de kast plaatst, Housel positioning. Dit klinkt mij vooral als 'baat het niet, dan schaad het niet', en als ik er aan denk bij het insmelten en dan kan zien hoe die cellen liggen, wil ik er wel aan meedoen. :')

In ieder geval, voor mij is de keuze voor kleinere cellen vooral die, dat de Q meer ruimte heeft om te leggen binnen die ene broedkamer. Mocht het voordelen hebben voor de varroabestrijding is dat mooi meegenomen, maar niet mijn hoofddoel.



Thanks voor je uitgebreide antwoord! Mijn hoofd spat echt uiteen van de hoeveelheid stof die er rondom bijen te vinden is! Super interessant, soms tegenstrijdig dus verwarrend. Al doende leert men, gaan we voor

Indy_Mouse_9

Berichten: 2414
Geregistreerd: 04-11-09
Woonplaats: Enschede

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 16-03-23 20:26

Haha ja, ik heb ook al vaker gehoord ‘12 imkers, 13 meningen’, dus ik snap het helemaal. En sowieso is het begin (vond ik) best moeilijk en met veel onzekerheden voor jou als beginnende imker.

Wat je prima kan doen is gewoon beginnen met je bijen zoals je leert op de cursus, ze houden zoals ze op de vereniging worden gehouden en je eerste keuze beperken tot houten spaarkast / styropor segeberger.
En dan als je een paar seizoenen er op hebt zitten en je wat vertrouwder voelt, dingen gaan aanpassen :)

Century

Berichten: 6776
Geregistreerd: 19-10-09
Woonplaats: Uden (NB)

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 16-03-23 21:23

Ik ben ook nog maar een jaartje bezig en ben nog veel onzeker in alles. Gelukkig is men hier heel geduldig :D
Ik zag mijn bijen gister en vandaag weer, dus ik ben helemaal blij. Er staat hier ook al zeker het een en ander in bloei.

Indy_Mouse_9

Berichten: 2414
Geregistreerd: 04-11-09
Woonplaats: Enschede

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-03-23 10:47

Ik zat op een gegeven moment terug te lezen, en zag dat iemand (heb ff niet scherp wie, Laurora of Moonfight denk ik?) een jaar eerder precies dezelfde soort vragen stelde als ik :)
En een jaar later zag ik van iemand anders weer precies dezelfde vragen die ik had.

Kennelijk hebben beginnende imkers allemaal dezelfde vragen, of heeft iedereen dezelfde soort bevestiging nodig (die hun vereniging kennelijk niet bied!)

Century

Berichten: 6776
Geregistreerd: 19-10-09
Woonplaats: Uden (NB)

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-03-23 20:58

Blijkbaar stellen we dan wel de juiste vragen met zijn allen :D

Ik heb genoten van mijn bijen vandaag, ze waren druk bezig. Ze zijn ook schoon schip aan het maken, veel bijen rond de ingang die dood of zwak zijn, die waarschijnlijk naar buiten zijn gegooid. Gelukkig ook veel gewoon aan het vliegen en op de sierkers aan het vliegen.
Ik hoop binnenkort de kast eens open te maken en ben benieuwd wat ik zie...

Akires1

Berichten: 353
Geregistreerd: 08-05-15
Woonplaats: Drenthe

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-03-23 11:05

Ik vind het echt jammer dat wij, nu met dit mooie weer, even ‘bijenloos’ zijn. Dit is toch wel een hele leuke tijd, dat ze weer echt actief beginnen te worden.
Bij het schoonmaken van de beide kasten bleek toch dat er in verhouding nog maar weinig bijen in de kasten lagen. We vermoeden dus dat er toch een gedeelte is weggevlogen.
De nieuwe bijen (Carnica) gaan we in april ophalen. Een volkje met een F1 koningin.

We hebben heel veel was gesmolten.
Doen jullie ook dingen met de was?
Wij hebben van een stukje boenwas gemaakt, maar volgens mij is de verhouding terpentijn en was niet helemaal goed, want het smeert wat lastig uit.
Mijn dochter heeft een stuk meegenomen om er een kaars van te maken. En het lijkt mij wel leuk om wasdoeken te gaan maken. Geen idee of ik die ook daadwerkelijk ga gebruiken :D

Nickeltje

Berichten: 28858
Geregistreerd: 27-04-06
Woonplaats: Dalfsen

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-03-23 12:11

Wij maken er kaarsen van een waxine lichtjes

Marcella

Berichten: 41000
Geregistreerd: 24-04-01
Woonplaats: Ergens onder een brug.

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-03-23 12:26

Denk dat ik zou kijken of zalf maken ervan zou bevallen.

Nickeltje

Berichten: 28858
Geregistreerd: 27-04-06
Woonplaats: Dalfsen

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-03-23 12:36

Van propolis maken wij wel tinctuur en zalf. Doen wij met was niet.

Marcella

Berichten: 41000
Geregistreerd: 24-04-01
Woonplaats: Ergens onder een brug.

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-03-23 12:52

Er zijn ook recepten waar je een beetje was nodig ben. Of zeep maken.

Ben voor nu super blij met de crème die ik nu zelf gemaakt heb (calendula met wat druppels etnische olie lavendel en rozemarijn).

Nickeltje

Berichten: 28858
Geregistreerd: 27-04-06
Woonplaats: Dalfsen

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-03-23 13:33

Wij hebben inderdaad meerdere ( vooral Britse) boeken met recepten van dingen rondom bijen. De was, propolis, honing, bijenbrood...

Marcella

Berichten: 41000
Geregistreerd: 24-04-01
Woonplaats: Ergens onder een brug.

Re: nog meer bijenhouders/imkers op bokt?

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-03-23 13:54

Haal mijn recepten van google of via Facebook zelf natuurlijke verzorgingsproducten maken.