Geplaatst Waarom kunststof beslag?
Er is een groot aantal voordelen van kunststof beslag ten opzichte van hoefijzers:
- 1. Het gewicht:
Kunststofbeslag is veel lichter dan ijzers (of dan de meeste hoefschoenen), dus minder slijtage van de gewrichten en natuurlijkere, ruimere gangen.
2. Meer grip:
De huidige harde kunststoffen die voor kunststof hoefbeslag gebruikt worden hebben ongeveer evenveel grip als de blote hoef. Dus op harde, gladde oppervlakken zoals asfalt of beton glijdt het paard veel minder snel uit dan met ijzerbeslag. Bovendien hebben de meeste soorten kunststofbeslag een profiel aan de onderkant, dat voor extra grip zorgt op gladde, zachte ondergrond zoals gras of modder.
3. Meer hoefmechanisme:
Doordat het kunststof flexibel is kan de hoef bij het neerkomen uitzetten, zoals dat bij de blote hoef ook gebeurt. Meer hoefmechanisme betekent een betere doorbloeding van de hoef, dus betere hoornkwaliteit van hoefwand, zool, straal en verzenen op de langere termijn. Als je die redenering doortrekt zou dat ook betekenen dat de kans op hoefkatrolontsteking en artrose, twee aandoeningen die direct in verband kunnen worden gebracht met een verminderde doorbloeding van de ondervoet, zou afnemen. Hierover zijn echter geen gegevens bekend.
4. Betere schokdemping
Doordat het kunststof inveert bij het neerkomen vangt het een groot gedeelte van de krachten op die met ijzerbeslag rechtstreeks naar de gewrichten van ondervoet en knie doorgestuurd worden. Er zijn aanwijzingen dat kunststofbeslag de schokken zelfs beter dempt dan de blote hoef. Voor gezonde paarden betekent dit minder schade aan de pezen en het gewrichtskraakbeen, zeker voor paarden die veel op harde ondergrond draven zoals koets- en endurancepaarden. Paarden met artrose schijnen met minder pijn te kunnen lopen dan met ijzerbeslag. De schokdemping van kunststofbeslag is voelbaar meer dan die van ijzers met zooltjes.
5. Afrollen gaat gemakkelijker
Bij het neerkomen zet het paard met blote voeten eerst de hiel op de grond, dan rolt de voet verder af tot het toongedeelte de grond weer verlaat. Met ijzers wordt deze afloop belemmerd, omdat het ijzer niet meegeeft. Kunststof geeft wel mee en daardoor kan het paard zijn natuurlijke bewegingsafloop beter handhaven, en dus de hiellanding goed uitvoeren (zie foto rechts). Dit betekent o.a. minder belasting van de buigpezen en ruimere gangen. De opzet (ronding aan de voorkant van het beslag om afrollen te vergemakkelijken) wordt door het paard zelf in het kunststof gesleten de eerste dagen van het gebruik. En wel op de plek waar dat voor dat specifieke paard nodig is als gevolg van de stand van de botten en gewrichten (bij veel paarden zal de de voor/buitenkant het meest afslijten).
6. Koud beslag
Het kunststofbeslag wordt natuurlijk koud aangebracht, wat betekent dat het hoorn minder uitdroogt (maar wat ook betekent dat de hoef mooi vlak gevijld moet worden).
7. Minder nagels nodig
Kunststofbeslag wordt ver voorin de teen genageld met minder en vaak ook dunnere nagels dan ijzers. Veel merken adviseren 4 nagels per hoef, waar dat er bij ijzers al snel 7 of 8 zijn. Minder gaten in de hoefwand betekent een sterkere hoef, en minder nagels betekent minder beperking van het hoefmechanisme.
8. Groter draagvlak
De onderkant van de hoef wordt vlak gevijld. Doordat kunststofbeslag breder is ligt het daarom ook voor een deel op de zool. Ook lopen ze altijd rond (ze zijn dicht ana de achterkant), dus de verzenen worden bij iedere pas gestimuleerd. De witte lijn wordt minder belast en de doorbloeding neemt toe. Er zijn ook modellen en merken (zoals GroundControl) die een extra gedeelte hebben dat de straal bedekt. Bij deze vormen wordt ook de straal beschermd en gestimuleerd.
9. Meer gevoel in de voet
Door de flexibiliteit van het kunststof voelt het paard beter waar en hoe het zijn voeten neerzet. In combinatie met de betere grip zal het daarom op ongelijke ondergrond (stenen, rotsen, modder, boomwortels) minder snel struikelen of wegglijden.
10. Minder kans op verwonding
Als het paard zichzelf aantikt, of als paarden naar elkaar trappen, zal dit met kunststofbeslag minder snel leiden tot verwondingen. Ook voor hengsten die natuurlijk dekken, en toch hoefbeslag nodig hebben, kan kunststof een voordeel zijn.
11. Minder last van sneeuwklonten
Doordat het kunststofbeslag een groter deel van de zool bedekt, en waarschijnlijk ook door het materiaal en de beweeglijkheid, treedt er minder klontering op van de sneeuw. Daarnaast heeft het paard veel meer grip, ook op sneeuw en ijs, waardoor weidegang en buitenritjes vaak geen problemen meer opleveren.
Nadelen kunststof beslag
Je zou bijna denken dat kunststofbeslag de ideale oplossing is! Maar er zijn wel een paar dingen waar je goed aan moet denken voor je eraan begint:
- 1. Kosten
Voor kunststofbeslag betaal je meestal iets meer dan voor standaard ijzerbeslag, gemiddeld zo'n 20 euro extra. Dit varieert per merk en smid. Als je zelf beslag bestelt betaal je vaak meer dan een smid, niet alleen door de BTW maar ook hebben de meeste leveranciers een speciale groothandelsprijs voor smeden. Verder zijn sommige merken nu eenmaal wat duurder dan andere, omdat ze ander materiaal gebruiken of speciale vormen hebben. Maar ter vergelijking: 2 zooltjes kosten ook al zo'n 15 euro extra, en de schokdemping daarvan is beduidend minder.
2. Ervaring
De smid moet óf ervaring hebben met kunststofbeslag (dat worden er gelukkig steeds meer), óf hij of zij moet zin hebben om zich er een beetje in te verdiepen. Wanneer het er gewoon onder wordt geslagen alsof het ijzers zijn dan gaat het mis. Meer over hoe het dan wel moet lees je bij Tips & tricks, maar belangrijk is dus wel dat de smid ervoor open staat en bereid is het een en ander te leren. Na een paar keer oefening gaat het heel gemakkelijk en snel, maar niet iedere smid heeft zin om dat te proberen. Ook staan veel smeden nog ronduit negatief tegenover kunststofbeslag, en willen ze het daarom gewoon niet gebruiken (maar ook dat worden er langzaam minder).
3. Levensduur
Over het algemeen kun je stellen dat kunststofbeslag ongeveer even lang meegaat als gewoon ijzerbeslag. Sommige paarden zijn er echter door hun manier van lopen (sloffen, schaatsen) sneller doorheen. Dit kan ook weer per merk verschillen, aangezien er verschillende materialen gebruikt worden. Zo heb ik berichten gelezen van paarden die na 3 weken (!) finaal door hun Easywalkers gesleten waren, terwijl anderen er helemaal enthousiast over zijn. De zachtheid van het materiaal zou daar iets mee te maken hebben, maar ook hier hoor je tegenstrijdige berichten over: bij sommigen gaan harde stoffen (GroundControl, Easywalker) lang mee, bij andere juist de zachte (Haflex). Kwestie van uitproberen dus.
Na een overstap van (langdurig op) ijzers naar kunststof zal er de eerste beslagperioden waarschijnlijk meer slijtage optreden, omdat paarden hun manier van lopen weer moeten aanpassen. Op ijzers moeten ze de voet plat neerzetten en een stukje doorschuiven. Met kunststof hoeft dat, net als bij de blote hoef, niet. Maar als een paard het zo al jaren gewend is kan het een paar weken duren voor dat patroon is aangepast.
4. Hoeven uitkrabben
Kunststof ijzers zijn altijd helemaal rond, lopen dus ook door onder de verzenen. Sommige gebruikers van kunststofbeslag vinden het daarom moeilijker de hoeven uit te krabben. Bij de meeste merken kun je de achterkant van het ijzers gewoon optillen, maar bij de hele harde zoals Easywalker kan dat een probleem zijn. Zelf heb ik er nog nooit last van gehad. Ook vinden sommige mensen het vervelend dat er rommel tussen de verzenen en het ijzer komt, maar ook daar heb ik zelf nog niks van gemerkt.
5. Afhankelijk
Als je op wedstrijd, op vakantie of tijdens een trektocht een kunststof ijzer verliest dan heb je waarschijnlijk een probleem. Niet iedere smid kan of wil het er weer onder zetten, en als je het echt verloren bent heb je niet zomaar bij iedere smid een nieuw exemplaar. Je bent dus afhankelijk van je eigen smid, of andere smeden die enige ervaring met kunststof hebben, maar dat zijn er vooralsnog in Nederland niet zo heel veel.
6. Overgangsperiode
Met de overgangsperiode wordt bedoeld de eerste tijd dat een paard op kunststof staat. Deze eerste tijd kan nog voor wat probleempjes zorgen. Eerder werd al genoemd dat de levensduur van het kunststofbeslag de eerste paar beslagbeurten korter kan zijn dan men gewend was met ijzerbeslag, maar er zijn nog een paar dingen waar je op moet letten.
Bij paarden die van ijzerbeslag op kunststof overstappen wordt aangeraden het paard tussendoor 2-3 weken op blote voeten te zetten. Dit zou de overgang minder groot maken. Dit kan problemen opleveren als je in die periode grote plannen hebt, want zonder ijzers kan je paard gevoelig lopen, en moet je oppassen dat de hoeven niet teveel afbrokkelen. Je moet daar dus rekening mee houden.
Ook als het paard daarna op kunststof staat kan het zijn dat het moet wennen aan 'die andere dingen onder zijn voeten'. Dit verschilt erg per paard; sommige paarden lopen er zo mee weg, andere kunnen er moeilijk aan wennen. Over het algemeen geldt dat hoe langer een paard op ijzers heeft gelopen, hoe meer het aan kunststof zal moeten wennen. Vooral op harde ondergrond zal de stroefheid misschien raar zijn, en ook zijn kunststof ijzers dikker dan gewone ijzers, het paard moet dus wel even snappen dat het zijn voetjes wat hoger op moet tillen!
Sommige paarden kunnen in het begin nog niet goed overweg met het beslag, zodat ze er bijvoorbeeld op trappen in de wei. Kunststofbeslag moet immers ruim garnituur hebben, omdat de hoef meer uitzet tijdens de landing. Maar teveel garnituur kan er in het begin voor zorgen dat het paard het beslag steeds los- of zelfs aftrapt. Nu gaat een kunststofijzer er niet zo snel af, omdat het meebuigt. Vaak zullen alleen de achterste nagels losgetrokken of afgebroken zijn, maar als die niet snel genoeg herplaatst worden kan het ijzer gaan draaien onder de voet. Daardoor steekt het uit en kan het paard er nog gemakkelijker op trappen.
Het kan dus zijn dat de smid in de beginperiode wat vaker langs moet komen om nagels te vervangen, of het ijzer er weer goed onder te zetten. De kans hierop wordt minder met niet teveel garnituur in het begin, maar dan groeit het paard er natuurlijk sneller overheen. Dus verwacht dat je paard de eerste keer wat minder lang met het beslag doet dan normaal met het ijzerbeslag.
7. Niet voor iedere hoef geschikt
Zelfs na een goede overgangsperiode kan het zijn dat het kunststof niet voor ieder paard geschikt is. Vooral voor paarden met grote, platte hoeven kan het problemen opleveren, hun hoeven kunnen eerder gaan brokkelen. Ook paarden met een te slechte hoornkwaliteit zullen niet goed met kunststof geholpen zijn. Maar dit is een kwestie van uitproberen.
Misvattingen over kunststof beslag
Vraag aan 10 smeden wat ze vinden van kunststofbeslag, en waarschijnlijk zullen 9 ervan je vertellen dat het slecht is, te snel slijt, de hoeven kapot maakt, de gewrichten teveel belast enz. Toch wordt o.a. in Duitsland al jaren veel gebruik gemaakt van kunststofbeslag, in verschillende takken van de paardensport. In sommige pensionstallingen waar de paarden in inloopstallen gehuisvest zijn zijn ijzers zelfs verboden, en staan de paarden óf blootvoets, óf op kunststof. Verschillende enduranceruiters rijden er lange afstanden mee, tot wel 160 km op 1 dag. Zo slecht kan het dan toch niet zijn?
Hieronder een overzicht van alle negatieve dingen die ik over kunststofbeslag gehoord heb, zowel van smeden als van 'gewone' paardenmensen, die niet kloppen of genuanceerd moeten worden.
- - Het kunststof is te stroef en zorgt voor beenproblemen
Dit is denk ik het meestgehoorde argument tegen kunststofbeslag. Het materiaal zou te stroef zijn, en daardoor het glijden van de hoef bij het beerkomen teveel afremmen. Ook de natuurlijke draaibeweging van de hoef tijdens het afzetten (biljarderen), iets wat heel veel paarden doen, zou teveel afgeremd worden. Daardoor zouden onderbelasting en slijtage in de gewrichten van het onderbeen optreden.
In het verleden zijn er naar verluid inderdaad beenproblemen ontstaan als gevolg van kunststofbeslag, maar dit betrof vrij zacht kunststof. De huidige generatie kunststofijzers is gemaakt van vrij hard kunststof, hetzelfde materiaal als waar bijvoorbeeld skateboardwieltjes van gemaakt worden. Het zou ongeveer dezelfde hardheid en stroefheid hebben als de blote hoef, die immers ook niet glijdt. Het is ook duidelijk te zien dat draaibewegingen niet verhinderd worden.
Daarbij komt dat het doorglijden van de beslagen hoef ook niet natuurlijk is, de blote hoef glijdt immers ook niet. Het glijdend lopen is een bewegingspatroon dat ontwikkeld wordt door paarden, als ze op (gladde) ijzers lopen. Blote voeten worden op de hiel neergezet, en rollen af, maar met ijzers gaat dat niet: de hoef moet plat neergezet worden en nog eventjes doorglijden. Dat betekent m.i. dan ook dat de voorwaartse impuls van de blote hoef bij het neerzetten dan zo goed als nul zou moeten zijn, net als bij rennende mensen. De kracht moet immers achterwaarts gericht zijn om vooruit te komen.
- De hoeven gaan ervan scheuren en brokkelen
Ook deze uitspraak heb ik veel gehoord. Door de beweeglijkheid van het kunststof zouden de hoeven gaan scheuren en brokkelen. Dit is ten dele waar, namelijk als het beslag er niet op de juiste manier ondergezet wordt. Het hoort ver voorin de teen genageld te worden, met de achterste nagel ongeveer ter hoogte van de voorste punt van de straal, zodat het achterste deel van de hoef voldoende mogelijkheid heeft om uit te zetten bij het neerkomen. Wordt het beslag echter genageld zoals gewone ijzers, dus met meer nagels en verder naar achteren, dan zullen er tijdens het uitzetten van de hoef inderdaad grote krachten op die nagels komen. Deze nagels breken dan af, of de hoef gaat breken en brokkelen.
Daarnaast kan de beweeglijkheid van het kunststofbeslag teveel zijn voor hoeven die te broos, droog en onelastisch hoorn hebben. Ook voor paarden met hele platte hoeven kan het problemen opleveren.
- Op nat wegdek / nat gras / modderig wegdek / ... zijn kunststofijzers juist gladder
Dit is ook iets wat ik gelezen of gehoord heb, maar waar ik zelf totaal niks van gemerkt heb. Mijn ervaring is juist meer grip op alle ondergronden die ik tot nu toe uitgeprobeerd heb, zelfs op sneeuw en ijs.
- Kunststofbeslag is sneller versleten
Nee, kunststofbeslag is niet sneller versleten dan ijzers. Het verschilt een beetje per paard, de manier van lopen en het neerzetten van de hoeven, maar over het algemeen gaat kunststof minstens even lang mee als gewoon beslag.
Dit is vaak anders in het begin, zeker bij een paard dat net is overgestapt na een lange tijd op ijzers (zie ook het stukje over de overgangsperiode op de pagina over de nadelen van kunststofbeslag). Een paard dat op ijzers heeft gelopen is gewend dat het de hoeven vrij plat moet neerzetten, en dat ze dan nog een stukje doorglijden. Dat is bij de blote hoef en bij kunststof niet het geval, maar het bewegingspatroon is niet 1-2-3 veranderd. Het 'proberen te glijden' zal daarom in het begin voor meer slijtage kunnen zorgen. Na een paar beslagbeurten zul je merken dat het beslag steeds langer meegaat, tot zeker zo lang als ijzers.
- Paarden die biljarderen draaien het kunststofbeslag eraf
Biljarderen is het eventjes draaien van de hoef bij het afzetten. Heel veel paarden doen dit, wat te zien is doordat het ijzer aan een kant (meestal de buitenkant) wat meer is afgesleten.
Met de harde kunststoffen van tegenwoordig is dit probleem er nauwelijks nog, maar bij echte 'draaiers' komen er natuurlijk wel meer zijwaartse krachten op de nagels te staan. Als je een paard hebt dat sterk draait, en zeker als het een zwaarder paard betreft, kun je uit voorzorg beter een merk kunststofbeslag kiezen dat meerdere lippen heeft, zoals EasyWalker of Hippoflex. Deze geven ook steun aan de zijkant en behoeden zo de nagels voor al teveel frictie.
Tips & tricks
Beslaan met kunststof is niet helemaal hetzelfde als ijzers eronder slaan. Als je kunststofbeslag gaat gebruiken zit er doorgaans een handleiding bij voor de smid, maar hier even een paar dingetjes op een rijtje waar je op moet letten. Dit zijn zowel dingen die ik zelf ervaren heb, als tips die door de producenten en andere gebruikers gegeven worden. Heb je zelf nog tips? Stuur ze dan naar info@kunststofbeslag.tk .
- - Overgangsperiode
Bijna alle producenten van kunststofbeslag raden aan om paarden die langdurig op ijzers hebben gestaan 2 tot 3 weken blootvoets te zetten, voordat ze op kunststof gezet worden. De overgang zou hierdoor minder abrupt zijn, en het paard zou zich sneller gewennen aan het nieuwe beslag.
- Niet te hol
Omdat het een koud beslag betreft moet de hoef goed vlak gevijld worden. Aangeraden wordt om het draagvlak zo groot mogelijk te laten, en de zool dus zo min mogelijk uit te hollen. Wordt de zool wel uitgehold, dan klapt het ijzer na een tijdje naar binnen en zullen de nagels en/of de hoefwand gaan breken.
- Nagelen
Kunststofbeslag moet iets anders genageld worden dan gewone ijzers. Ten eerste ver voorin de hoef, bij de teen. De achterste nagels bevinden zich ongeveer ter hoogte van de voorste punt van de straal (zie eerste foto). Wordt er te ver naar achteren genageld, dus in het meer beweeglijke deel van de hoef, dan komen er tijdens het neerzetten teveel krachten op de nagels, waardoor nagels en/of hoefwand kunnen gaan breken. Het moet dus meer als een soort slipper bevestigd worden (zie tweede foto).
Ook heel belangrijk is dat er niet teveel nagels gebruikt worden. Bij gewone ijzers is dat meestal 3, 4 of nog meer per kant, maar bij kunststof maximaal 2 of 3 (dus 4 tot 6 per hoef). Dit verschilt een beetje per merk (Trotters adviseert 4 nagels per hoef, Hippoflex 6) en per paard (bij grote hoeven kun je meer nagels gebruiken). Meer nagels gebruiken heeft niet alleen weinig zin, het werkt zelfs averechts. Hoe meer ze het uitzetten van de hoef in de weg zitten, hoe sneller ze afbreken.
- Voorboren
Het kunststof is vrij hard, en soms is het voor de smid moeilijk de nagel precies te positioneren en er goed in te slaan. Het kunststof geleidt de nagel ietsje naar buiten, waardoor hij er vroeger uit kan komen dan de bedoeling is. In dat geval kun je het gaatje eventueel voorboren met een accuboor en een dun ijzerboortje. Bij beslag dat vantevoren al goed aan te passen is aan de vorm en maat van de hoef, zoals Hippoflex, is dit niet nodig.
- Op maat vijlen
Je kiest natuurlijk ijzers die qua vorm en maat zoveel mogelijk passen bij de hoeven van je paard. Er zijn ook merken, zoals Hippoflex, waarvan je de ijzers kan aanpassen d.m.v. variabele tussenstukjes. Maar bijna altijd zal er ergens nog wel een randje uitsteken. Het is gebleken dat het het handigste is om eerst het ijzer onder de voet te nagelen, en het daarna af te werken met de vijl of desnoods (als er veel uitsteekt) met de nijptang. Zo loop je niet het risico dat je teveel verwijdert, en het werkt ook prettiger.
- Verzinken
Het is bij kunststofbeslag belangrijk dat de nagels goed verzonken worden, zodat de kopjes niet uit het beslag steken. Is dit wel het geval, dan gaat het ijzer eerder verdraaien onder de voet. De nagels moeten dus ver genoeg ingetikt worden voor ze omgebogen en afgewerkt worden. Daar zijn speciale hulpmiddelen voor (o.a. te bestellen via de site van Hippoflex), maar het gaat ook goed met een pennetje dat normaal gebruikt wordt om widiapuntjes in het ijzer te slaan.
- Garnituur
Met garnituur wordt de ruimte bedoeld die de hoef heeft om over het beslag uit te zetten tijdens het neerzetten. De hoef zet dan namelijk uit (hoefmechanisme), vooral de achterste helft. Bij kunststofbeslag is dit hoefmechanisme nog sterker, omdat het minder belemmerd wordt dan bij ijzerbeslag. Er wordt dan ook aangeraden om vanaf de plek waar de nagels het beslag zitten een paar milimeters te laten uitsteken. Doe je dit niet, dan zal de hoef al snel over het beslag heen gaan groeien. Maar teveel garnituur, vooral aan de binnenkant van de hoef, verhoogt weer de kans op aftrappen van de ijzers, dus het is even zoeken naar een compromis.
Links
Hippoflex http://www.hippoflex.com
Trotters http://www.trotters.de
EasyWalker http://www.easywalkerhorseshoes.com
GroundControl http://www.plastichorseshoes.com
Hippotech http://www.hippotech.de
Marathons http://www.marathons.de
Haflex ?
Dynamix http://www.dynamixiht.com
Informatie: http://www.kunststofbeslag.tk
Het afrollen:
