Geplaatst Algemeen
In samenwerking met bokker Hingarden
Espest Blåen, een Dølahest-hengst. Foto: Runa Bjone, via bokker Hingarden
Begin februari opende bokker Hingarden een topic in de kraamstal over haar Dølahest-merrie Espeset Borka. Zij heeft de merrie drachtig gekocht en rond 12 mei 2023 wordt het veulentje verwacht. De Dølahest is een vrij onbekend paardenras uit Noorwegen. Nieuwsredactielid JPitty wou wel eens wat meer over dit ras weten en zocht contact met Hingarden. Samen hebben ze dit artikel geschreven, om om dit relatief onbekende ras eens voor het voetlicht te zetten.
Fjeldokka, een 2e premie-merrie. Foto: Runa Bjone, via bokker Hingarden
De Dølahest, ook wel het Noorse Døla-paard genoemd, vindt zijn oorsprong in Gudbrandsdalen in Noorwegen en wordt daarom ook wel de Gudbrandsdaler genoemd. Het is het grootste van de Noorse rassen en het is relatief jong. Er wordt beweerd dat het ras voor het eerst in de 19e eeuw is ontstaan uit de lokale werkpaarden in de Noorse Gudbrandsdalen.
Ten tijde van de Noormannen en Vikingen (600-1000 na Christus) werden in die dalen al paarden gefokt. De Noorse paarden waren taai en klein en konden zware lasten dragen. Daarnaast waren de hoeven voldoende hard om over de rotsige bergpaden te kunnen lopen.
Door de veroveringen van Engeland en Ierland door de Noren, werd het bloed van de lokale Britse pony’s, zoals de Fell en Dales, vermengd met de inlandse paarden. Daarnaast ontstond er vanaf 600 na Christus een bloeiende handel tussen Noorwegen en de Germaanse Friezen, die op het noordelijke vasteland leefden. Deze Friezen brachten hun zwarte paarden mee en ook deze paarden hadden invloed op het ontstaan van de Døle Gudbrandsdal.
Vanaf 1530 wordt het ras in geschriften van de aartsbisschop Olaus Magnus beschreven en vanaf 1850 werd het ras als zodanig geregistreerd. In 1857 werd de eerste hengstenshow in Lillehammer georganiseerd door het Ministerie van Landbouw.
Het ras werd al vroeg beïnvloed door buitenlands bloed door Deense en Duitse hengsten in te kruisen, evenals enkele Engelse volbloeden. Niettemin was er aan het begin van de 20e eeuw een sterke inteelt van het Døla-paard, en dit leidde tot veel ongewenste eigenschappen en gezondheidsproblemen. Gelukkig werd dit in een vroeg stadium ontdekt en werden er veel maatregelen genomen om te voorkomen dat het probleem erger werd. Zo heeft het Døla-paard een open stamboek voor Noorse koudbloeddravers, zodat het in individuele gevallen mogelijk is om daar genetisch materiaal te verkrijgen.
Het Døla-paard werd vroeger gebruikt als werkpaard op de boerderij. Veel van dit werk is tegenwoordig vervangen door machines en tractoren, het paard vormt niet langer een belangrijk onderdeel van de landbouw. Na de Tweede Wereldoorlog waren er meer dan 100.000 Dølahester, terwijl er tegenwoordig nog ongeveer 3.000 geregistreerde Dølahester zijn. Door deze ontwikkeling wordt het ras nu als een bedreigd ras beschouwd.
Dølahests tijdens een wedstrijd ploegen. Foto: Runa Bjone, via bokker Hingarden
Het hedendaagse Døla-paard
Vanwege het goede karakter van het paard is het zeer geschikt als recreatiepaard. Het is niet ongewoon om het paard te gebruiken voor paardrijden, mennen en andere paardensporten. Ook wordt het ras veelvuldig gebruikt bij maneges en rijscholen. Hun karakter maakt hen zeer geschikt voor beginnende of mindervalide ruiters. Het Døla-paard heeft van nature een actieve draf, en dit werd later uitgebuit om in de 19e eeuw de Noorse koelbloedige draver te creëren.
Vanaf die tijd werden draverijen namelijk populair en werd de Døla gekruist met andere rassen om de snelheid van de draf te verhogen. Hieruit ontstond de Døla-draver. Meest populair hiervoor was dus de Engels volbloed, en één hengst heeft grote invloed gehad op de fokkerij van de Døla: Odin. Hij werd in 1834 geïmporteerd en hij stond aan de basis van de moderne Døla. Hij zorgde voor een lichter type met een ruimere en vlakkere draf die tot krachtig en naar voren bleef dankzij de krachtige achterhand. Zijn kleinzoon Balder 4 (geboren rond 1849) zette deze lijn voort en tegenwoordig zijn Odin of Balder in alle stambomen terug te vinden.
Naast dit lichtere type Døla bleef er nog steeds behoefte aan een zwaarder type dat het werk op het land goed aankon. Mede dankzij de hengst Brimme 825 bleef ook het zwaardere type bestaan.
Na WO II werd het zwaardere type overbodig omdat bosbouw en landbouw gemechaniseerd werden. In 1962 werden staatsfokcentra opgericht, waar voornamelijk het lichtere type gefokt werd.
Het Døla-paard heeft de bouw van een middelgroot werkpaard. Het moet laag-rechthoekig zijn, dat wil zeggen, het moet langer zijn dan hoog. Het Døla-paard is goed gespierd over de rug en lendenen, de croupe is lang, breed en goed gespierd. Het hoofd is goed gevormd met een breed voorhoofd. Het Døla-paard moet lange en sterke manen en staart hebben, en veel beharing aan de benen. De bewegingen zijn energiek, zuiver en regelmatig in de drie gangen stap, draf en galop.
De maat kan variëren tussen circa 145-155 centimeter schofthoogte. De kleur kan zwart, bruin, vos, schimmel, valk of palomino zijn, met of zonder aftekeningen. Grote markeringen zijn niet wenselijk bij dit ras.
Het voordeel van dit paardenras is dat het een paard is met veelzijdige gebruikseigenschappen en een kalm, meewerkend, alert maar ook rustig karakter, wat het een gewild paard maakt.
De Dølahest staat bekend om zijn kalme, rustige karakter.
Foto: Runa Bjone, via bokker Hingarden
Het Døla-paard is vatbaar voor beenproblemen, voornamelijk voor verbening van het hoefbeen. Een ander veel voorkomend probleem is een hol voorbeen. Ook overhoef komt regelmatig voor bij dit ras, hier wordt ook extra op gecontroleerd vanuit het stamboek.
Keuringen en fokkerij
Het Norwegian Horse Centre is verantwoordelijk voor alle officiële keuringen voor hengsten, merries en jonge paarden. De keuringen zijn onderverdeeld in verschillende klassen. Zo worden ze ingedeeld op geslacht, leeftijd en, bij de merries, ook of ze al veulens hebben gehad. Noorse paardenkeuringen hebben een lange traditie en gaan terug tot het midden van de 19e eeuw.
Volgens de Noorse wet moeten alle hengsten die in de fokkerij worden gebruikt, worden goedgekeurd op een hengstenkeuring. Op deze keuringen moeten de hengsten worden beoordeeld op uiterlijk en een uitgebreid gezondheidsonderzoek ondergaan. Hierbij worden ze onder andere röntgenologisch gekeurd. Voor de drie Noorse rassen is er een vereiste voor prestatietests, waaronder een mentest. Hierbij is het doel om de gangen van het paard tijdens het werk te laten zien, maar ook om te laten zien dat het paard, gehoorzaam en bereid is om te werken. Het Norwegian Horse Centre is ook een erkend instituut voor stamboomregistratie van Døla-paarden, Fjordenpaarden en Nordlandpaarden.
Zowel het Døla-paard als het Nordlandpaard zijn op de lijst van bedreigde diersoorten geplaatst. Bij te weinig exemplaren van de soort is het gevaar van inteelt groot. Het inteeltpercentage bij dit ras loopt op tot circa 13,46 procent bij zowel het Døla-paard als het Nordlandpaard en dat is hoog. Tegenwoordig zijn er ongeveer 3.000 geregistreerde Døla-paarden en worden er elk jaar 100-150 veulens geboren.
Dit zijn kleine populaties en het paardenras is daarmee op de lijst van bedreigde diersoorten bij de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) terechtgekomen. Zowel de geschiedenis als de berekeningen laten zien dat slechts enkele paarden de oorsprong zijn van de bestaande Nordlandpaarden en Døla-paarden.
De hengst Bronson op de bergweide, met zijn kudde merries van dat jaar.
Foto: Runa Bjone, via bokker Hingarden
Om genetische variatie te garanderen, is er een fokprogramma gestart. Het belangrijkste is om het aantal paarden te vergroten en het beheer op lange termijn uit te voeren. Om dit te bereiken, moet de interesse in de rassen behouden blijven, en dus probeert de Noorse overheid de mensen te informeren over waar deze paardenrassen geschikt voor zijn. Als niemand Døla-paarden of Nordlandpaarden wil fokken, kan een fokprogramma deze rassen niet redden. De stamboeken voor deze rassen zijn bereid om mensen die interesse hebben om een Dølahest aan te schaffen, te helpen. Mochten er op Bokt mensen zijn die dit overwegen, dan kunnen zij Hingarden vragen om te helpen. Zij is bereid om als tussenpersoon op te treden tussen stamboek en potentiele koper, als deze mensen hun vragen liever in het Nederlands dan in het Noors stellen.
Elk jaar zijn er demonstraties en vakdagen van de Vereniging Werkpaarden, dit is een belangenorganisatie die via de voordelen van het paard in de land- en bosbouw onder de aandacht wil brengen en het trainen in het gebruik van werkpaarden wil stimuleren. De Working Horse Association organiseert jaarlijks Noorse kampioenschappen ploegen, voor bospaarden en voor werkpaarden, vaak in samenwerking met belangenorganisaties voor de Noorse paardenrassen.
Verder zijn er regels opgesteld voor hengsten om verdere inteelt te voorkomen. Zo krijgt elke hengst een limiet toegekend hoeveel merries deze hengst mag dekken. Een 3-jarige goedgekeurde hengst mag meestal tot 15 merries dekken. Daarna kan het aantal worden aangepast. Als het een veel voorkomende bloedlijn is, zal de de deklimiet voor deze individuele hengst naar beneden bijgesteld worden. Bijzonder aan de fokkerij van Dølahest-paarden is de traditie dat de dekhengst in een kudde wordt gezet, samen met de merries die hij mag dekken. Ze lopen dan in vrije natuur, daar worden ook de veulens geboren. De kudde beschermt zichzelf tegen aanvallen van roofdieren.
!! 
Ze zijn zo'n 1,25-1,45m hoog en zwart, bruin, vos, schimmel, palomino, valk of zilverappel. En ook van dit ras zijn er rond de 3000 exemplaren.