Het is ook een kwestie van problemen aangaande logistiek; iets waar wij bij het opzetten van ons onderzoek ook tegenaan lopen. Veel traditionele fokkers zijn arm en leven in gebieden waar diverse problemen spelen. In geval van Algerije speelt dat het gebied al jarenlang op de rand van burgeroorlog balanceert en enorm gesloten is. In Afghanistan (in het geval van o.a. de Turkoman) is dit niet anders, aangezien veel talibs zich naar het noorden hebben verplaatst wat het gebied is van de Turkoman. In Iran geldt dat ook daar de traditionele paardenfok al jarenlang onder druk staat en de laatste paar jaar zelfs zo erg dat ze de komende generatie wel eens volledig zouden kunnen verdwijnen of opgaan in "iets anders" - dit geldt voor zowel de Perzische Arabier als de Turkoman. Er wordt wel al een aantal jaar meer aandacht aan besteed daar, maar of het genoeg is met het oog op de luzerneprijzen is moeilijk te zeggen. In Turkmenistan is de situatie weer heel anders, net als omliggende gebieden en spelen uiteenlopende zaken mee in de fokkerijrichtingen zowel in het verleden als tegenwoordig.
Er zijn uiteraard ook fokkers van diverse oosterse rassen in uiteenlopende gebieden die wat meer geld hebben, maar ook daarbij staan velen onder druk aangaande modern gebruik. Bijvoorbeeld bij de rensport waarbij de EV uiteraard het snelst is en Anglo-invloed paarden sneller maakt leidt de inbreng van in de praktijk niet zuivere paarden tot gesjoemel in veel gebieden of selectie op grond van Anglo kwaliteiten, of vallen de traditionele races weg ten faveure van Anglo-races.
Daarbij is het ook nog zo dat veel genetische onderzoeken het zwaartepunt niet zozeer bij herkomst an sich leggen maar vooral proberen de dieren te koppelen aan een bepaald gebied (incl ouderdom) met het oog op nationalistische overtuigingen. Een ras als nationale trots.
In de jaren negentig heeft Gus Cothran onder meer onderzoek gedaan naar de herkomst van Oosterse paardenrassen en hun relatieve ouderdom, ook onderling. Hij onderzocht met name Perzische paarden en zijn onderzoek was met name population genetics. Tegenwoordig is genomics vooral een hype en daarin zal de komende jaren zeker wat relevants gepubliceerd gaan worden. In Iran zijn ze bezig daarin wat op te zetten, wat daaruit komt is nog moeilijk te zeggen.
De meeste onderzoeken mbt Oosterse paarden richten zich echter op de Arabische Volbloed. Elk jaar wordt er wel 'wat' gepubliceerd daaromtrent maar weinig specifiek over de Berber. De grootste mythes worden dan ook al decennia lang opgetrokken rond de Arabier en wat betreft genetisch onderzoek is de AV wel als zwaartepunt te benoemen.
Doel je op artikelen over Berbers specifiek, Zitouna? Of ook algemeen over de gehele mythevorming rond Oosterse paardenrassen?
Het is ook erg moeilijk om wanneer het oorspronkelijke bestaan bedreigd wordt het oorspronkelijke gebruik te handhaven, zeker wanneer geld een groot probleem is. Ik weet niet hoe sterk de oorspronkelijke berber bedreigd wordt en hoeveel liefhebbers er in de verschillende landen vasthouden aan de oorspronkelijke fokdoelen maar bij de Turkoman weet ik dat diegenen die aan Russische overheersing ontsnapt zijn onder een enorme druk leven om de oorspronkelijke fokdoelen op te geven. Rooftochten zijn in Iran (geloof) sinds de jaren 40 verboden (in de voormalige Russische gebiedsdelen al sinds de jaren 80 van de 19e eeuw) maar races werden gehandhaafd. Nu is het commercieel al jaren interessanter om met Engelse Volbloeden of Anglo-kruisingen te racen. Daarin valt wat te verdienen voor de meerendeel erg arme Turkoman bevolking. Dan is er nog de wat vermogendere groep welke hun paarden minder oorspronkelijk houden en voor Westerse sporten inzetten - dat bedreigt de oorspronkelijke paarden ook.
Nu zijn er in Iran al enige seizoenen de luzerne oogsten mislukt, waardoor de prijzen de pan uit rijzen. Daardoor worden de paarden ook steeds minder oorspronkelijk gehouden en gevoerd, want Westerse concentraten zijn goedkoper (ter vergelijking: het is wat betreft goed ruwvoer nu bijna net zo duur om een paard daar te onderhouden als het hier is en de maandlonen liggen daar in het noorden toch stukken lager).
Over de populatie in Afghanistan is helemaal bitter weinig bekend omdat het er niet veilig is.
Gezien de parallellen met andere oorspronkelijke fokkers in andere gebieden verwacht ik dat de situatie in het gehele noorden van Afrika niet minder ingewikkeld is. Het is een voortdurende strijd van traditie en modernisering. Daarbij geldt dat historisch gezien paarden werden ingezet die beschikbaar waren en geschikt werden gevonden voor gebruiksdoel, wat met het oog op de Fantasia zwaarder en zwaarder ( = richting trekpaarden) is en met het oog op de races sneller en sneller (richting Engelse Volbloeden en Anglo-bloed) zowel bij berbers als AV.
Bij de AV in Noord-Afrika maar ook in Iran zijn het de imports o.a. uit Europa die populair zijn. Veel van de oorspronkelijke 'zuivere' paarden zijn inmiddels op leeftijd en van vele van de jongere dieren is de herkomst lastig te achterhalen. Maar goed het is ook weer niet voor niks dat ik zuiver tussen aanhalingstekens zet. Het is ingewikkelde materie - ik hanteer vooral een richtlijn van (gebruiks)type en een bijbehorend algemeen voorkomen. Gangenwerk, beenwerk, karakter en algeheel voorkomen is dan een richtlijn. Papier is allesbehalve heilig. Raszuiverheid is hoe dan ook een 19e eeuwse uitvinding.
Het zijn zaken waarvan ik inmiddels heb begrepen dat ze in veel gebieden in de Dry Belt spelen. Er heerst een constante druk en steeds minder fokkers kunnen die druk weerstaan.
Dat dan bovendien Westerse fokkers doen alsof ze de wijsheid in pacht hebben als een soort achteraf-koloniaal denken is schoppen tegen het zere been en helpt behoud van dergelijke waardevolle bloedlijnen en types zeker niet. Dan speelt bovendien nog de discussie of die oorspronkelijke types nog wel zo oorspronkelijk zijn en of een paardenras dat zich niet weet te handhaven in deze tijd nog wel een bestaansrecht heeft, hoe romantisch het idee van een hondstrouw oorlogspaard als de berber, bedoeïenenarabier of turkoman ook voor veel mensen is. Voor velen geldt toch: paarden zijn zo al duur genoeg, ik kan hier in Europa ook een AV, berber of AT kopen, wat zou ik dan moeilijk doen om paarden uit die gebieden te importeren als het gros van de vooraanstaande fokkers zegt dat ze zeker niet beter zo niet minder zijn dan hetgeen ik bij "vul maar in" kan kopen en bovendien hun raszuiverheid in twijfel wordt getrokken. Status speelt een rol, geld speelt een enorme rol en er worden bergen en bergen aan mythes opgetrokken rond al deze oosterse paardenrassen waar je als historicus verschrikkelijk kromme tenen van krijgt en waardoor het erg moeilijk is het kaf van het koren te scheiden zowel in het Westen als in de "oorspronkelijke" gebiedsdelen. Het is vooral moeilijk om oprecht idealisme en liefde voor het ras te onderscheiden van iets anders, zeker wanneer het zeker voor leken moeilijk is om informatie te vergaren en op waarde te schatten. Dat speelt bij de gemiddelde AV veel minder.
Het is ook een precaire balans tussen het fokken van een gebruikspaard wier gebruiksdoel grotendeels is weggevallen en het hanteren van enigszins arbitraire keuringsmiddelen zoals bij hondenrassen ook gebeurt. Wanneer is een berber geen berber meer? En hoe belangrijk is raszuiverheid daarin? Er zijn op papier raszuivere exemplaren die qua type minder passen in de ideale pasvorm van wat een Berber, AV, Turkoman of vul maar in volgens de bronnen zou zijn (welke trouwens ook gekleurd zijn) Het is in alle gevallen een ingewikkelde materie waarbij gebruik wordt gemaakt van het materiaal dat in veel gevallen onder koloniale heerschappij werd geselecteerd en bijeengebracht in staatsstoeterijen. Historisch gezien volgde het type uit het gebruik en werd geselecteerd op dat gebruik en bijpassend karakter, en traden er in koloniale tijd veranderingen op; tegenwoordig wordt in de eerste plaats vanuit de stamboeken gekeurd op type en dreigt de rest te worden ondergesneeuwd. Dat is iets waar liefhebbers constant voor moeten waken, maar fokkers hebben allen hun ideeën rond een ras en welke richting een ras uit zou moeten gaan. Ik vind het wat dat betreft moeilijke materie. Bij de AV is meer ruimte, alleen al vanwege de algemene aantallen, voor selectie op basis van show, race, endurance etc. criteria.
Gelukkig is het natuurlijk niet alleen maar kommer en kwel, maar dit zijn de scherpe kanten die ik in de laatste jaren heel veel ben tegengekomen over de gehele lengte van de Dry Belt en de bijbehorende paarden. In koloniale tijd zijn er rigoureuze veranderingen doorgevoerd welke lang niet allemaal in het voordeel van deze paardenrassen hebben gewerkt, zo niet ze gewoonweg nogal veranderd heeft - misschien zelfs tot in de meest afgelegen gebieden aan toe. Cavalerie, landbouw en "verbetering" waren daarbij de sleutelwoorden en in de laatste decennia is daar invention of tradition bovenop gekomen wat de rassen ook nogal beïnvloed heeft. Het is moeilijk met zekerheid te zeggen wat de impact is geweest omdat lang niet alles is op te maken uit bronnenmateriaal en je te maken hebt met levende dieren waarbij veel bronnenmateriaal niet eens meer bestaat of zelfs vervalst is. Daar is inmiddels wel wat historisch onderzoek aan gewijd en met een beetje geluk zal er de komende jaren verder onderzoek aan gewijd worden.

Gelukkig zijn er zeer zeker nog wel hier en daar fokkers die proberen het oorspronkelijk gebruikstype te vertalen naar bijvoorbeeld endurance en trektochten, waar veel oosterse rassen uitermate geschikt voor zijn omdat de oorspronkelijke eindgebruiker vele uren per dag in het zadel doorbracht.

Ik zie zelf dat er nog zeker paarden bestaan zowel in Europa als in oorsprongslanden die voldoen aan de historische beschrijvingen van karakter, gangen en dergelijke, waarvoor deze paardenrassen terecht zo geroemd waren. Maar interessant is het zeker hoe zulke oude paardenrassen onderhevig zijn geweest aan verandering en dan zeker in extrema in de laatste 100, 150 jaar.




Voor de liefhebber kan ik wat historische foto's opsnorren van lokale Noord-Afrikaanse paarden? Zal dan voornamelijk 19e eeuw en begin 20e eeuw zijn, waardoor de paarden uiteraard lang niet allemaal (of allemaal niet) vrij zijn van Westerse invloed in meerdere of mindere mate. Zo zijn er uiteraard ook leuke historische films van lokale stoeterijen in het kader van het opzetten van moderne Europese fok voor cavalerie doeleinden. Kunnen we in elk geval op type en gangen vergelijken met nu.
