Geplaatst Hoewel ik de laatste tijd eigenlijk alleen nog maar een stille meelezer ben op het forum, leek het me toch heel leuk om voor dit project een uitzondering te maken. We zijn namelijk net een week onderweg met de bouw van een schaapherdershut.
_____
De schaapherdershut is een traditie die voornamelijk in Engeland een lange historie kent, al waren ze ook in Frankrijk en Duitsland niet ongekend. De 'Shepherd's Hut' gaat zover terug als de 16e eeuw en werd nog ver in de 20e eeuw gebruikt voor zijn oorspronkelijk doel: het bieden van een onderkomen aan de schaapsherder als zijn kuddes grote lappen land van de boer moesten bemesten. De wagens waren klein en simpel en boden weinig luxe, al waren sommigen wel uitgerust met een houtkachel en een klein tafeltje. Het bed was standaard verhoogd, zodat een ziek of zwak lam er onder kon slapen. De hond sliep buiten en hielp bij het hoeden en beschermen van de schapen. De oudere wagens in Frankrijk werden zelfs getrokken door de hond... In Engeland, waar het gebruik van metaal voor de bekleding van de wagen gebruikelijk was en wielen vaak van gietijzer werden gemaakt, werd de wagen vooral door paarden of ossen verplaatst.
Een Franse herdershut; 'Cabane de Berger'. Neurdein, Public domain, via Wikimedia Commons
In het Engeland van vandaag zijn de Shepherd's Huts nog altijd veel gezien, maar dan als gastenverblijf, tuinhuisje, thuiswerkruimte, etc. Er zijn dan ook meerdere bedrijven die zich gespecialiseerd hebben in de bouw van authentieke wagens, dan wel het renoveren van oudere exemplaren. In Nederland zijn ze echter veel minder bekend. De vorm van de wagens doet al snel denken aan een pipowagen, maar de achtergrondverhalen en de uitstraling verschillen vaak wezenlijk.
Een pamflet van een Engelse Shepherd's Hut.
______
Zo'n 1,5 jaar geleden ben ik een paar maanden na mijn ouders vanuit de randstad naar Friesland verhuisd om hier met z'n drieën een nieuw plan tot uitvoering te brengen: Gecharmeerd door de historie en de uitstraling van herdershutten besloten we om ze als gastenverblijven aan te gaan bieden. Al snel hadden we hier een zeer geschikte plek voor gevonden: Op een ruim perceel horend bij een vroegere schapenboerderij, waarvan de weides door de vorige eigenaar waren vervangen door een prachtige parktuin. Omzoomd met dichte bossages van struikgewas en bomen, in het midden een natuurvijver en doorkruist met slingerende schelpenpaadjes zagen we de toekomstige wagens hier helemaal tot hun recht komen. Dit alles omringt door het prachtige en afwisselende landschap van de Friese Wouden.
Een blik op de tuin:
Gerard en Gordon op de voorgrond.
Gedurende 1,5 jaar zijn we druk bezig geweest met het opknappen van het terrein, het renoveren van het oude schuurtje tot atelierruimte en de vergunningsaanvraag. Toen dit op orde was, was het tijd om met de eerste wagen aan de slag te gaan. Die zien we als echte pilot-wagen: het is nog niet helemaal waar we naartoe willen (we hebben het gekocht als standaard bouwpakket), maar het gaat met de nodige aanpassingen zeker wel de sfeer weergeven waar we uiteindelijk op uit zijn.
Voordat we begonnen met de bouw heb ik de volledige wagen op de computer nagebouwd om de gehele opbouw door te lopen en te verkennen waar de struikelblokken konden liggen. Op deze manier konden we nauwkeurig onze materialen inkopen en verkennen wat de beste keuzes waren voor de wagen. Doordat de wagen op wielen staat, een gering oppervlakte heeft en we hem wilden voorzien van alle gemakken hadden we best wat vraagstukken om op te lossen.
Probeer maar eens een oppervlak van nog geen 12m2 te voorzien van een bed, keuken, badkamer en zithoek... Daar is heel wat gepuzzel aan vooraf gegaan. Wat niet meehielp was dat het bouwpakket bestond uit standaard wandelementen die door hun eigenschappen (wel of juist geen raam, smal of breed) een aantal indelingsmogelijkheden beperkten of onmogelijk maakten.
Het bouwpakket waar we vandaan zouden gaan werken bestond uit een simpele maar degelijke basisopzet van een pipowagen / herdershut. Een vloerconstructie, wandelementen (waarvan enkele) met ramen - maar zonder isolatie - en het dak werden geleverd. Voor het isoleren, het wind en waterdicht afbouwen, de inbouw en uiteraard het afwerken hebben we zelf oplossingen bedacht. Met behulp van de tekeningen kregen we beetje bij beetje inzicht in hoe we dit het beste aan konden pakken.
Eén van de schetsen:
Al vrij snel besloten we dat de bouw van de wagen in november zou gaan gebeuren: omdat ik als ZZP'er werk had ik de mogelijkheid om deze maand vrij te houden van opdrachten. Het ultieme doel is om de wagen in de eerste week van december af te hebben - maar dat is waarschijnlijk iets te optimistisch... Maar wie niet waagt, wie niet wint.
Mijn vader en ik pakken samen de bouw op en mijn moeder neemt standaard al het verfwerk op zich. Omdat mijn vader doordeweeks zijn reguliere werk heeft werk ik op die dagen alleen. In de avonden en het weekend loopt hij de werkplaats weer op en kunnen we goed meters maken.
De foto's zijn niet altijd van goede kwaliteit, het zijn namelijk screenshots uit filmpjes. Ik heb het voornemen om aan het eind van iedere week een compilatie te maken van de geboekte voortgang - en filmen is een ideale manier om beeldmateriaal te verzamelen en gelijktijdig je handen vrij te houden.
____
De eerste twee dagen stonden vooral in het teken van het ophalen en opruimen van alle bestelde materialen, het opruimen van een al bestaande voorraad hout, het bouwen van een stelling en het uitpakken van het bouwpakket. Omdat we in een vroegere veestal van een buurman mogen werken, moesten er ook nog wat attributen uit de schuur gehaald worden...
Plaat met beentjes.
Nadat al het materiaal in de stellingen lag en de eerste balken van de vloerconstructie waren samengesteld kon ik op dag 3 meteen beginnen met het in elkaar zetten van de vloer. Deze bestaat uit meerdere lagen: De constructieve laag met isolatie (PIR), een smalle ventilatiespouw en aan de binnenzijde een leidingenspouw voor het doorvoeren van al het noodzakelijke leiding- en installatiewerk. Uiteraard met de nodige dampopen- en dampremmende folies... Vanwege de ongelijke ondergrond gaat er veel tijd zitten in het creëren van een vlak en waterpas werkvloer, zodat je je vloerconstructie mooi pas en haaks op kan bouwen.
Om de onderkant van de wagen zorgvuldig op te kunnen bouwen en af te werken, zijn we ondersteboven begonnen. Zo konden de platen mooi op maat gezaagd worden, het folie degelijk aangebracht en de ventilatiespouw makkelijk vastgeschroefd. Dit bracht ons uiteindelijk wel op het heikele moment waarop het geheel omgedraaid moest worden. Dat was een aardige uitdaging.
Nadat hij op zijn zij stond werden de bodemplaten nog even snel vastgeschroefd en daarna kon hij eindelijk met de goede zijde omhoog worden neergelegd - klaar om verder op te bouwen.
Op dag 3 heerste er decembersferen in de schuur nadat bij het zagen van de PIR platen de hele werkplaats onder het witte schuim/stof zat. Lekker stoffig klusje waar ook nog aardig wat tijd in is gaan zitten. Zeker bij PIR is het belangrijk dat je maatvoering nauwkeurig is: Te grote kieren zorgen voor warmteverlies, maar een te grote PIR plaat is met geen mogelijkheid in de constructie te krijgen. Gelukkig was de klus tegen het einde van de dag geklaard en was de vloer klaar voor de volgende stap.
De volgende ochtend kon de PUR worden schoongesneden, het dampremmende folie aangebracht en afgetaped en de leidingenspouw worden opgebouwd. In de middag van dag 5 is de vloer af. Eindelijk kunnen we door naar een langverwacht moment: het plaatsen van de wandelementen. Een stap waarmee echt inzichtelijk wordt hoe de afmetingen van de wagen uitvallen en aanvoelen. Omdat we drie man sterk waren konden we goed doorwerken en stonden aan het einde van de dag alle wandelementen overeind. (Op 2 na, die we nog even weg laten om onszelf wat bewegingsvrijheid te geven).
Verstopt achter het wandelende wandelement is mijn moeder de wanden aan de binnenzijde druk aan het beitsen. Omdat het prefab karakter van de wandelementen het niet mogelijk maakt om een dampopen scherm te monteren, is beits een handige manier om het hout toch te beschermen en te laten ademen.
Volgende stap is het correct opbouwen van de wanden: Ventilatiespouw, isolatie, dempremmend folie en de leidingenspouw, die meteen als basis dient voor de later aan te brengen kraaldelen. Ondertussen hopen we een slag te slaan met het installatiewerk - een hoofdstuk waar vooral mijn vader zich mee bezig gaat houden. Dit is in ieder geval waar we nu staan:
Volgen jullie mee?
