Daarop inspringend (Kiev niet in puin bombarderen vanwege de kerk), een reeks tweets met uitleg van Hendro Munsterman (journalist / theoloog bij het Nederlands Dagblad)
@HendroM schreef:De obsessie van de Russische president Vladimir Putin met Oekraïne heeft niet alleen met zijn eigen psychologie en geopolitieke strategie te maken, maar vooral ook met de Russische identiteit. En die is voor een belangrijk deel religieus bepaald.
Deze identiteit vindt haar wortels - en hier ligt de kern van het probleem - niet in Moskou, maar in Kiev. Daar werd in de 10e eeuw prins Vladimir christelijk gedoopt. Daar liggen de wortels van Rusland, van het orthodoxe geloof in wat nu Rusland, Oekraïne en Belarus is.
Wanneer Oekraïne dan ook wegdrijft uit de Russische invloedssfeer, wordt de navelstreng van Rusland doorgeknipt, zowel voor kerk als staat. Met als gevolg een identiteitscrisis, want beide volkeren (Russen en Oekraïeners) 'komen uit hetzelfde doopvont'.
Religie en politiek lopen in orthodoxe landen sowieso vaak gelijk op en door elkaar (zie bijvoorbeeld Servië, Belarus). Wat Kiril droomt voor zijn kerk (en dus voor zijn land), hoopt Putin voor zijn land (en dus voor zijn kerk).
Putin gebruikt dan ook heel bewust een religieuze argumentatie als hij op 24 februari de ‘volksrepublieken’ Donetsk en Luhansk als onafhankelijke staten erkent, als voorbereiding op zijn inval in Oekraïne.
Even een belangrijk stapje terug:
- In 1991 werd Oekraïne als land onafhankelijk en scheidde zich af van de Russische Federatie.
- In 2018 werd in Kiev een nieuwe, onafhankelijke, nationale, Oekraïens-Orthodoxe Kerk opgericht, onafhankelijk van het patriarchaat van Moskou.
In 2019 erkende de patriarch van Constantinopel, het erehoofd van de Oosters-Orthodoxe Kerken, de onafhankelijke Oekraïens-Orthodoxe Kerk.
Tot woede van Moskou, waar men met een schisma dreigde.
De Orthodoxe Kerk (met Constantinopel symbolisch aan het hoofd, maar patriarch Bartholomeüs I heeft geen macht of autoriteit over de andere kerken) bestaat uit 14 Orthodoxe (veelal nationale) kerken. Of 15, als je deze nieuwe Oekraïens-Orthodoxe Kerk erbij telt.
Voorlopig is deze nieuwe kerk alleen erkend door de kerken van Constantinopel (= Istanboel), Alexandrië, Athene, Cyprus. De andere 10 kerken wijzen de onafhankelijkheid stellig af (bv. Servië), of houden zich wijselijk op de vlakte in het conflict tussen Moskou en Constantinopel.
De nieuwe, onafhankelijke Oekraïens-Orthodoxe Kerk kijkt uitdrukkelijk naar het Westen. Zo zijn er plannen om niet de door Moskou gehanteerde datum voor Kerstmis te blijven handhaven, (7 januari), maar over te stappen op de Westerse datum van 25 december.
Deze nieuwe onafhankelijke kerk heeft weliswaar (nog) minder parochies en priesters dan de onder Moskou vallende kerk in Oekraïne, maar heeft wel de voorkeur van de meerderheid van de Oekraïense bevolking. Al voordat Rusland Oekraïne binnenviel.
Maar de Moskougetrouwen verzetten zich. Toen patriarch Bartholomeüs I van Constantinopel in augustus 2021 Kiev bezocht t.g.v. de 30e verjaardag van de onafhankelijkheid van Oekraïne, organiseerde de pro-Russische kerk grote protesten:
Daar komt bij dat het patriarchaat van Moskou pas in 1589 als onafhankelijke kerk is erkend. Door Constantinopel nota bene. Een laatste loot aan de stam. Maar wel verreweg de grootste: 150 miljoen van de 220 miljoen orthodoxe christenen ter wereld vallen onder Moskou.
Daardoor voelt Moskou zich - ondanks het feit dat het een nakomertje is - sterk. De oudste patriarchaten hebben, met name door islamitische veroveringen in plaatsen waar het christendom traditioneel in de meerderheid was, veel aanhang verloren en zijn minderheidskerken geworden.
Contstantinopel bijvoorbeeld, (het 'tweede Rome' sinds de 11e eeuwse scheiding tussen de Westerse en de Oosterse kerk), telt nog maar een paar duizend gelovigen. In Rusland leidt dat bij sommigen tot de overtuiging dat het orthodoxe geloof door Moskou gered wordt.
Toen het Russische leger vorige week de aanval inzette keken velen dus ook verwachtingsvol naar Kiril. Wat zou hij doen? En inderdaad: hij steunde de religieus-politieke ideologie waarvan Putin zich bedient voor zijn oorlogshandelingen goed te praten.
Tot verrassing van velen verzette zelfs de onder Moskou vallende metropoliet in Oekraïne zich tegen de inval, en dus tegen Putin, en dus tegen Kiril. Deze kerk is normaal gesproken pro-Russisch, maar de wind ging ineens door de inval draaien.
Ondertussen ontmoet patriarch Kiril ook groeiende interne weerstand, zowel van zijn eigen priesters in Rusland, als van de onder hem vallende Oekraïense priesters.
Dat deze Russisch-Orthodoxe geestelijken niet alleen oproepen tot een onmiddellijk staakt het vuren, maar ook het zelfbeschikkingsrecht van de Oekraïense bevolking onderstrepen is tegen het zere been van Kirils ideologisch-religieuze droom van het 'herstel' van groot-Rusland.
In de ND-podcast over kerk en christelijk geloven legde ik @danielgillissen en @dickschinkelsh vanuit Rome uit hoe het nu precies zit. Ook belden we met oorlogsverslaggever en ND-correspondent Robert Dulmer die in Oekraïne verslag doet van de oorlog.
Om het nog erger te maken: het imperialistische denken van Putin en Kiril heeft gevolgen tot in Afrika. Daar is de Russisch-Orthodoxe Kerk begonnen met het binnenhalen van Afrikaanse orthodoxe priesters en kerkgebouwen. Tot woede van de patriarch aldaar.
Inderdaad: de wereld is complex. Daarom hebben we kranten, serieuze media en journalisten nodig die iets van de complexiteit beschrijven en analyseren.
En: in Westerse samenlevingen waar antennes voor religie en de invloed ervan op het menselijk samenleven verdwijnen is een krant die daar bewust wel oog voor heeft een zegen. Omdat 84% van de wereldbevolking religieus is. Of je het nu leuk vindt of niet.
Als je zijn tweet opzoekt op twitter krijg je er een reeks artikelen als verdere onderbouwing bij:
https://twitter.com/HendroM/status/1499412171024998402
Geplaatst: 05-03-22 00:57 
