22 juni 2025/Omroep Gelderland
'Problemen met wilde dieren liggen vaker aan mensen', ziet deze filosoof
NIJMEGEN - "Nederlanders geven wolven positieve prikkels. We leren ze dat er veel voedsel bij mensen te vinden is. Dan krijg je rare wolven die rare dingen doen", stelt ecoloog Dries Kuijper nadat uit onderzoek blijkt dat wolven doodsbang zijn voor mensen. Problemen met wilde dieren liggen dan ook vaker bij mensen dan de dieren, ziet milieufilosoof Martin Drenthen.
De knut doodt meer schapen, de teek meer mensen en ook honden bijten schapen dood. En toch is vooral de wolf het haasje. "In sprookjes is hij de indringer die onze veilige wereld verstoort – dat maakt hem vatbaar voor framing als 'probleemwolf'", ziet Martin Drenthen, milieufilosoof aan de Radboud Universiteit.
"Maar problemen met wilde dieren liggen zelden bij het dier en vaker bij het menselijk handelen."
Wolf gaat over grenzen
Toch wijst de beschuldigende vinger van de westerse mens vaker naar het dier dan naar de mens zelf. "Eeuwenlang was de mens zogenaamd de ‘kroon op de schepping’: geschapen naar Gods evenbeeld, met de natuur om te benutten of beheersen."
"In Nederland zijn we gewend aan dieren die zich keurig voegen naar onze wensen – wie wil er niet en mooie ree zien tijdens een boswandeling? – maar dieren die overlast veroorzaakten, zoals bever, raaf en wolf, werden afgelopen eeuwen uitgeroeid.” Niet bepaald succesvol, want alle drie de dieren zijn terug.
De wolf: vijand of spiegel?
"De wolf laat zich niet vangen in systemen en regels en dendert dwars door al onze grenzen heen, letterlijk", zegt Drenthen. "Hij blijft niet netjes ‘in de natuur’ maar loopt makkelijk zestig kilometer per dag en soms door woonwijken op zoek naar geschikter leefgebied. Nederlanders zijn verleerd dat wilde dieren zich niets aantrekken van onze landschapsgrenzen."
Toch kan de wolf meer zijn, ziet de filosoof. "De terugkeer van de wolf dwingt ons opnieuw na te denken over onze relatie met natuur. Dat is ongemakkelijk – of zelfs eng. Veel mensen zeggen: 'Prachtig dier, maar hij hoort in de wildernis'. Alleen: waar is die wildernis nog? We vergeten dat overal mensen wonen."
Nederland te dichtbevolkt?
De gedachte dat Nederland 'te vol' is voor wilde dieren is vooral een kwestie van perspectief, ziet de filosoof. "In Delhi leven tijgers gewoon in stadsparken – en mensen leren daarmee omgaan. Daar worden af en toe mensen zelfs mensen door tijgers aangevallen, maar dat wordt geaccepteerd als onderdeel van het samenleven met natuur. De tijgers waren daar eerder, de stad kwam later."
Het idee dat natuur strikt buiten de stad of weg van de mens moet blijven, is niet natuurlijk maar cultureel bepaald, stelt Drenthen. "Andere samenlevingen laten ons zien dat je het wel kunt leren.”
Beren voeren? Jaar brommen
In de VS leven mensen samen met zwarte beren. Daar weten mensen: hou hondenbrokken binnen, pluk je appels op tijd, anders komen ze." Mensen houden daar rekening met de aanwezigheid van andere soorten in het landschap.
"Als een mens in de VS een beer voert in een Nationaal Park, riskeert diegene 5000 dollar boete of een jaar gevangenisstraf. "Want: 'a fed bear is a dead bear' en dat is nu net wat ze daar willen voorkomen."
Ook in grote delen van Zuid- en Oost-Europa weten mensen dat er wolven rondlopen en dat je dus niet zomaar alles kunt doen, zoals mountainbiken door berenterritorium. "Wij Nederlanders moeten ons gedrag aanpassen en opnieuw leren samenleven met wilde dieren zoals de wolf.”
“Wilde dieren zoals de wolf, vragen om verandering van de mens. Kunnen we dat?”, vraagt wolvenexpert Glenn Lelieveld zich af. Hij ziet mensen de gekste dingen doen in natuurgebieden: “Neem geen selfies met wilde dieren, voer ze niet, laat geen afval slingeren, ga niet van de paden af. Mensen komen overal”, ziet hij op wildcamera’s. “Mensen die in de bosjes plassen maar ook op militaire oefenterreinen wandelen, dwars door de bossen mountainbiken”, aldus de ecoloog, die bevestigt dat alle beelden worden verwijderd.
Overgangsfase
"We zitten nu in een overgangsfase. We leren opnieuw met mens-dierconflicten omgaan, proberen deze te voorkomen en tegelijkertijd te accepteren dat we niet alle risico’s kunnen uitsluiten. Met name de overheid moet hen die de grootste lasten dragen van samenleven met wolven – met name veehouders - serieus nemen en royaal ondersteunen in de transitie naar een andere bedrijfsvoering."
Elk dier is van waarde
Tegenwoordig vinden de meeste mensen dat we respectvol met de natuur moeten omgaan, ziet de filosoof. De Nederlandse wet zegt zelfs dat dieren niet alleen waarde hebben als ze van nut zijn voor de mens, maar dat wij de eigenwaarde van elk dier moeten respecteren.
"Franciscus van Assisi pleitte daar al voor: hij vond dat we liefde moesten voelen voor álle schepselen – mens, dier en plant - als gelijkwaardige delen van de schepping."
Niet schattig of onschuldig
“Die houding is in de laatste halve eeuw populairder geworden. Alleen weten we nog niet altijd goed hoe we daar in de praktijk vorm aan moeten geven. Zeker wanneer het gaat om soorten die niet alleen schattig en onschuldig zijn, maar potentieel ook een gevaar kunnen vormen voor de belangen van ons en onze huisdieren.”
https://www.gld.nl/nieuws/8317920/probl ... vD-03D5W5g