Paard is voor alles bang, wat nu?

Moderators: Coby, balance, Firelight, Dyonne, Neonlight, Sica, NadjaNadja, C_arola, Essie73

Toevoegen aan eigen berichten
 
 
Charlottemv
Berichten: 946
Geregistreerd: 05-05-15

Paard is voor alles bang, wat nu?

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 10-12-15 18:20

Afgelopen voorjaar was het dan eindelijk zo ver. Ik ging een eigen paard kopen! Een jaar of 10 geleden wel een haflinger en shet gehad, daarna een tijd niet meer gereden maar nu sinds een jaar weer helemaal verslaafd.
Na een aantal maanden zoeken had ik een fantastisch paard gevonden, we gingen van alles doen. Lekker buiten rijden beetje dressuur, maar na een aantal weken merkte ik dat hij niet zuiver liep. Ik heb diezelfde week nog op de kliniek een kreupelheidsonderzoek laten uitvoeren waarbij ook foto's zijn gemaakt en een peesscan en het bleek niet goed. Dit paard kon kort gezegd nooit meer aan het werk en daarbij was dit ook duidelijk al langere tijd aanwezig.
Na een lange/zware strijd met de handelaar waar ik hem vandaan had mocht ik hem terugbrengen en een andere uitzoeken tegen meerprijs. Nou het was een zomer vol ellende en uiteindelijk ben ik ernaartoe gegaan met het idee: als het paard gezond is dan gaat hij mee want als ik nu zonder paard weg ga dan sta ik met lege handen. Dierenarts meegenomen en uiteindelijk werd het 3e paard goedgekeurd, dus die heb ik direct ingeladen en mee naar huis genomen.

Het nieuwe paard heet nu Jack (5jaar oud) en we zijn zo'n maand of 4 verder. In het begin was hij heel mak en rustig, maar wel overal bang voor. Als ik zijn staldeur openmaakte kroop hij helemaal tegen de achterwand en stond te trillen van angst. Ik doe bijna dagelijks grondwerk en freestylen met hem en ik merk dat hem dat goed doet. Hij gaat me steeds meer vertrouwen. Het rijden daarentegen gaat wat minder... Hij is voor zover ik weet zadelmak / net ingereden en kan dus nog niet zo veel.
Als ik alleen in de binnenbak ben en er in de andere bak (er zit een doorkijk luik tussen de 2 bakken) ook niemand is dan is hij de eerste 10 minuten erg gespannen maar dat zakt dan weg en dan gaat het super. Echter als er iemand in de andere bak bezig is, of een aantal mensen in de bak waarin ik rijd dan schiet hij elke keer bokkend/huppelend weg. Hetzelfde gebeurd in de buitenbak zodra hij iets hoort als ook op buitenrit. Ik ben zelf snel gespannen en had het idee dat ik hem daarin niet voldoende steun kon bieden dus heb ik iemand anders gevraagd of ze erop wilde. Zij is niet bang en kan erg goed rijden (vooral met een zachte hand en fijne hulpen). Het was vrij druk in de bak en zoals verwacht sprintte hij er elke keer bokkend vandoor, maar hij is goed uit te zitten dus dat was het probleem niet. Na een tijdje bedacht hij zich ineens dat ze eraf moest want hij sprong en bokte zo verschrikkelijk hoog dat ze geen schijn van kans had. Ze is er wel weer op gegaan en Jack ging zich uiteindelijk wel ontspannen maar ze vond hem zo heftig dat zelfs zij er niet meer op durft.
Nu moet ik dus weer wat nieuws gaan verzinnen want ik heb dit paard niet om alleen maar gezellig mee te wandelen en te spelen, maar er zelf op gaan zie ik ook niet meer zo zitten.
Als ik de keuze had gehad had ik natuurlijk nooit voor zo'n heftig paard gekozen maar dat was nu eenmaal niet aan de orde. Ik wil het in elk geval een kans geven en het minimaal een jaar proberen, want het is wel echt me grote vriend en ik ben al meer aan hem gehecht dan aan welk dier dan ook in me hele leven.
Ik zit er zelf aan te denken om hier op de manege waar hij al staat (ik wil hem niet weer verhuizen want dat geeft ook weer stress) door te laten rijden door de instructrice. Bijvoorbeeld een half jaar en daarna wat minder vaak zij erop en wat vaker ik erop tijdens priveles.

Waar ik dus naar op zoek ben zijn mensen die hun soortgelijke ervaringen kunnen delen en evt andere ideeën waar ik nog niet aan gedacht heb...

Ik wil echt heel graag dat het gaat lukken en ik wil er ook alle tijd en energie insteken, ik heb ook 11-12 jaar rijervaring en eerder een eigen paard gehad, maar hij is zooooo sensibel dat ik het echt even niet meer weet.

har166

Berichten: 2181
Geregistreerd: 21-04-10
Woonplaats: Ekehaar

Re: Paard is voor alles bang, wat nu?

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 18:27

Het klinkt als de uitprobeerfase tijdens het inrijden. Tijdens het zadelmak maken zijn veel paarden overdonderd en laten alles over zich heen komen waardoor ze braaf zijn maar nadat ze dat gewend zijn gaan ze toch wat uitproberen. Heb je bij de handelaar op hem gereden en weet je misschien waar hij vandaan komt?

Hilary

Berichten: 9501
Geregistreerd: 22-05-04

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 18:28

Ik zou even een stapje terug doen (hoe jammer je dat waarschijnlijk ook vindt, omdat je ook graag wil rijden). Eerst grondwerk in een lege bak, en obstakeltraining meenemen. Daarna grondwerk in de bak met andere mensen erbij (wel even overleggen of ze het goed vinden dat je dat doet, of mensen vragen of ze je willen helpen door met hun paarden rond te gaan rijden). Eerst even kijken hoe dat gaat, daarna een vervolgplan bedenken.

Alfi2010

Berichten: 527
Geregistreerd: 04-03-12

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 18:33

Hoeveel voer krijgt hij?
Hoe vaak en hoe lang komt hij buiten? Alleen of met vriendjes?
Hoe is hij aan de longeerlijn?
Als je grondwerk doet met andere paarden in de buurt hoe reageert hij dan?
Al eens magnesium bijgevoerd?

leeneliefje

Berichten: 4477
Geregistreerd: 24-10-07
Woonplaats: Rheden

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 18:36

Gert van den hof bellen, hoppake :)

Nee even serieus, ik kan me goed voorstellen dat je met de handen in het haar zit. Het klinkt alsof je het al goed doet. Ook grondwerken enzo doe je zelfs, goed voor het vertrouwen is het niet?
Misschien is het een kwestie van vlieguren maken en is het inderdaad ff proberen hoe ver hij kan gaan, dat je er niet op gaat nu je bang bent is een goede keuze. Als hij dit merkt ohz is het einde zoek. Als ik in jou schoenen zou staan zou ik hem door laten rijden door iemand die absoluut niet bang is, (gert van den hof-ish) weet niet in welke omgeving je zit kan je anders wel een goede stal doorgeven.

Veel succes, en pas goed op jezelf, niet er toch op gaan zitten terwijl het nog niet goed voelt, het is jammer dat 't ff niet lekker loopt met je paard en je zelf graag wilt rijden, maar ongelukken zijn nog veel erger.

Icrack

Berichten: 1327
Geregistreerd: 31-05-13

Re: Paard is voor alles bang, wat nu?

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 18:42

Persoonlijk zou ik ook kiezen voor terug naar af en opnieuw beginnen met beleren en of doorrijden in die zin. Net wat je zelf al aangeeft door een ervaren iemand en tzt zelf stukje bij beetje weer in het zadel. Ik vind dat zo'n slechte aanpak nog niet ;-)

Anoniem

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 18:42

Even een stap terug, je bent naar een handelaar gegaan, en het 3e paard werd goedgekeurd en heb je meegenomen. Dat klinkt alsof je wat snel heb gehandeld om het zo te zeggen. Wat ik hiermee bedoel is, heb je wel een klik met het paard? Vind je het wel leuk om met hem te werken?
Daarnaast, hoe zijn zijn ogen?

Blackberry28

Berichten: 2987
Geregistreerd: 22-07-06

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 19:07

Alfi2010 schreef:
Hoeveel voer krijgt hij?
Hoe vaak en hoe lang komt hij buiten? Alleen of met vriendjes?
Hoe is hij aan de longeerlijn?
Als je grondwerk doet met andere paarden in de buurt hoe reageert hij dan?
Al eens magnesium bijgevoerd?


Dat is wat ik me ook af vraag inderdaad, want dat kan allemaal heel veel invloed hebben. Zeker een druk paard zal er niet makkelijker van worden als hij veel binnen staat of bepaald krachtvoer waar hij rillerig van word? Die van mij hoef ik bijvoorbeeld echt geen brok te geven, want dan schiet hij bij alles weg, maar als ik hem gewoon zn standaard muesli waar weinig in zit geef, kan ik met windkracht "hard" :D gewoon rijden en kijkt hij nergens naar.

Charlottemv
Berichten: 946
Geregistreerd: 05-05-15

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 10-12-15 22:02

Ik probeer zo veel mogelijk vragen te beantwoorden!

Nee ik heb bij de handelaar niet gereden, hij is gekeurd en direct ingeladen. Ik wilde daar zo snel mogelijk weer weg want ik had al van andere mensen gehoord over bedreigingen en die had ik eerder via de telefoon ook al gehad.
Ik weet niks van de achtergrond behalve dat hij uit Spanje is gekomen.
Hij was hengst dus kwam nauwelijks buiten, sinds hij bij mij is komt hij wel elke dag buiten maar vooral in de winter echt lang niet genoeg (daar wordt aan gewerkt). In de zomer gaat hij 5 uur op het land en een uur of 2 in de paddock (als ik langer kan blijven dan blijft hij er langer in staan), in de winter kunnen ze echt niet op het land dus dat komt dan te vervallen.
Sinds een maand is hij ruin en ik ben deze week begonnen om hem te laten wennen aan andere paarden, hij is hierbij (naar mijn mening) erg speels en puberaal en iemand anders zei "goh wat is hij dominant" maar dat idee heb ik juist totaal niet, hij wilde volgens mij gewoon graag spelen en aandacht.
Aan de longeerlijn gebeurd het ook, hij hoort iets en gaat dan keihard galopperen en vaak ook dat gebok erbij. Vervolgens blijft dat zich een rondje of 10 herhalen in die hoek voordat hij door heeft dat er helemaal niks is. Hij komt dus wel snel weer terug, ook onder het zadel. Het duurt elke keer maar een kwart/half rondje.
Met andere paarden in de buurt is hij wel enigszins afgeleid maar verder niks, tenzij hij ze wel hoort maar niet ziet (als ze bijv buiten de bak in het donker langslopen of draven).
Ik weet niet precies hoeveel kilo ruwvoer hij krijgt maar het is in ieder geval genoeg om tot een uur of 10 savonds te knabbelen en hij krijgt dan om half 6 weer. Hij staat ook op stro dus als hij zich verveeld kan hij daar ook aan knabbelen, maar over het algemeen als ik om een uur of 10 weg ga dan gaat meneer er languit bij liggen om lekker uit te rusten.
Magnesium zit samen met nog een aantal vitamines en mineralen door de brokken heen gemengd. Zo wordt het hier in zo'n 1000? kg ton aangeleverd en dat krijgen alle 120 paarden. Eventueel heb ik wel magnesium staan wat ik zou kunnen bijvoeren, maar omdat het er ook al extra in zit vraag ik me af of dat nodig is. Kan je dat testen?

cissy

Berichten: 20541
Geregistreerd: 14-10-03
Woonplaats: hut in Heicop

Re: Paard is voor alles bang, wat nu?

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 22:23

Zadel en tandjes zijn verder ok?
Het klinkt als puberen en hij voelt zich goed in zn vel. Krijgt hij niet teveel krachtvoer?

Charlottemv
Berichten: 946
Geregistreerd: 05-05-15

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 10-12-15 22:26

Ik weet dus eigenlijk niks over zijn verleden, hij is 5 dus misschien is hij al 2 jaar onder het zadel maar heeft hij nu een tijd stilgestaan. Of op z'n 3de ingereden en daarna niks meer. Of ingereden en gelijk verhandeld. Aan zijn bespiering te zien heeft hij in elk geval de laatste maanden voordat hij bij mij kwam vrij weinig gedaan.
Op sommige dingen reageert hij ook zo heftig dat ik me wel eens afvraag of hij niet mishandeld is geweest in Spanje. Als ik in het begin bijv me hand omhoog deed om me haar goed te doen en hij stond tegenover me dan begon hij gelijk achteruit te springen, of als ik nietsvermoedend met een zweepje de bak in liep zelfde effect. Zelfs toen ik hem een keer wilde droogwrijven met stro krimpte hij bij elke aanraking in elkaar. Ondanks alles heb ik echt een super klik met hem, ik heb ook van de voorgenoemde dingen geen last meer dus ik heb het idee dat hij me steeds meer gaat vertrouwen.

Hij is 2 maanden geleden bij de tandarts geweest en het zadel is net nieuw en recent op hem aangepast en staat wekelijks onder controle omdat hij nu in een periode zit dat hij snel veranderd in z'n lijf vanwege de castratie en het oppakken van trainen.

Hij krijgt 2 keer per dag en kwart krachtvoer

Jennyj01
Berichten: 5641
Geregistreerd: 25-02-14

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 22:30

Hij is nog jong en net geruind. Neem je tijd. Laat je niet op jagen door een ander z'n ambities. Zoek een fijne instructeur gespecialiseerd in Spaanse paarden. Van deze jongen ga je een heleboel leren en uiteindelijk komt het vanzelf goed.

har166

Berichten: 2181
Geregistreerd: 21-04-10
Woonplaats: Ekehaar

Re: Paard is voor alles bang, wat nu?

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 22:49

Het kan zo maar zijn dat hij nog niet onder het zadel was en bij jou voor het eerst onder het zadel kwam. Ik zou het rijden uit handen geven en door een pro laten rijden totdat het voor jou weer vertrouwd is om op te stappen.

Fransje_70

Berichten: 978
Geregistreerd: 16-08-09

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 23:12

Klinkt als een getraumatiseerde PRE en ik vermoed dat ik weet van welke stal hij komt. Er zitten helaas vaak 'dump' PRE s tussen de beteren die naar t noorden worden verhandeld als er in Spanje flink wat mee mis is gegaan. Heb je ook al gekeken naar evt lichamelijk ongemak als vaste rugwervels of nekwervels bijv?
Contacteer iemand die veel ervaring heeft met PRE s en specifiek getraumatiseerde Pre's. ik noem even een Jo hn Er b of Mo nya Sp ijkho ven.
Niet iedereen kan met deze paarden goed overweg.

Rossfechten
Berichten: 551
Geregistreerd: 28-07-14
Woonplaats: zeeland

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 23:41

Ha
Ik heb ook een pre gekocht die voor zover ik kan zien en merk zonder trauma en in NL geboren. Maar deel van het gedrag komt me erg bekend voor, Als ik er op rijd MOET ik mijn hoofd leeg zijn en zonder spanning zijn, zo niet dan heb ik een probleem.
Op de grond gaat het goed, hij houd wel alles in de gaten en reageert daar het liefst op, tenzij er een duidelijke eerlijke leider staat.

Realiseer je dat Jack ALLES wat je denkt doorheeft en merkt aan je bewegingen en houding.
Wees een duidelijke en eerlijke leider.
En bouw langzaam op en realiseer je dat als die voor je gaat je ook echt wat hebt, maar dat het veel tijd kost.
O en een PRE rij je op je zit, naar dat ik hoor en merk, en dat is anders dan op je teugels.

luffwinny
Berichten: 1544
Geregistreerd: 14-08-06

Link naar dit bericht Geplaatst: 10-12-15 23:46

Ik zou persoonlijk dit paard een tijdje wegbrengen naar een kundig persoon. je zegt zelf dat je onzeker bent, dat is geen goeie combinatie. Er af vallen kan gebeuren maar dat doet je paard zeker geen goed. Laat het aan iemand over met veel ervaring en die blijft zitten. Mirko bus is een aanrader, heeft ook ervaring met dit ras en veel probleem paarden, ik zeg niet dat jou paard een groot probleem heeft maar als je op deze manier doorgaat word het straks wel een groot probleem als je hier niet goed mee omgaat.

Jennyj01
Berichten: 5641
Geregistreerd: 25-02-14

Link naar dit bericht Geplaatst: 11-12-15 07:07

Van weg brengen leert deze eigenares niks behalve dan dat ze het zelf (nog) niet onder de knie heeft. Samen leren is het belangrijkst. Misschien gaat het nu snel beter nu hij geruind is. Ik persoonlijk zou dat eerst maar eens afwachten.

janouk

Berichten: 18820
Geregistreerd: 18-04-06

Link naar dit bericht Geplaatst: 11-12-15 07:28

Ik denk dat je zelf heel goed moet nadenken of jij de kennis, kunde en drive hebt om dit paard op te leiden.

Als je er voor wil gaan, dan zal je hele goede begeleiding moeten zoeken en bereid moeten zijn om heel veel te leren. Kan een mooie uitdaging zijn.

Maar je kan ook tot de conclusie komen dat dit paard te hoog gegrepen is voor jou op dit moment. Dat jullie niet de juiste combinatie zijn. En dat is echt niet iets om je voor te schamen. Niet iedereen kan met een PRE omgaan, die niet fijn is opgevoed.

Ik zou er bijv. niet blij van worden. Niet mijn "ding". Ik houd van een ander karakter in de mensport.

Rizette
Berichten: 5426
Geregistreerd: 11-06-09

Re: Paard is voor alles bang, wat nu?

Link naar dit bericht Geplaatst: 11-12-15 07:50

Als je instructrice hier mee om kan gaan dan zou ik haar inderdaad een paar keer per week je paard laten rijden en jij eventueel er dan op als zij eerst gereden heeft en hij rustiger is. Dan moet ze wel een dame zijn die van wanten weet en durft te rijden en niet iemand die pas na 3 maanden een galopje aandurft bij wijze van spreken want dan ga je van de wal in de sloot. Daarnaast de andere dagen zoveel mogelijk beweging geven, zoveel mogelijk ruwvoer en niet veel krachtvoer. Na een aantal maanden gaat alles verbeteren omdat er inmiddels 100 keer een hand op is getild en hij weet dat hij dat kan vertrouwen. In ieder geval zullen er steeds meer scherpe randjes af gaan en ik hoop voor je dat het op den duur dan wel een fijn paard voor je wordt.

Nadiine__x

Berichten: 2834
Geregistreerd: 02-11-12
Woonplaats: Espel

Link naar dit bericht Geplaatst: 11-12-15 07:54

Ik heb vaak gezien dat paarden tot rust komen en totaal veranderen om een klein schalige stal, met rust en ritme om hun heen.
Maar je geeft aan niet te willen verhuizen, k
Je kunt het altijd in je achterhoofd houden.

Aangezien hij zo groen is, is laten doorrijden een goed idee, zoek dan wel iemand die echt bij jou manier past en die hem. Juist door die angst en gespannen heid heen helpt ipv hem te dwingen normaal te doen, want een paard loopt alleen echt fijn vanuit ontspanning en anders komt het probleem straks weer terug..

Heb je wel eens clickertraining gedaan? Hiermee kun je ze werkelijk alles leren wat je maar wilt, ook onder het zadel.. Het duurt wel wat langer, maar dan kun je het misschien wel zelf, als je dat nog wilt.. Verdiep je er maar eens in.. ;)

Rex_Rolfo

Berichten: 5608
Geregistreerd: 27-07-13

Link naar dit bericht Geplaatst: 11-12-15 08:19

Dat onze Australische vriend Tristan Tucker nog niet genoemd is. Er kwam pas nog een topic voorbij over zijn online cursus.

Voor de rest zal het niet eenvoudig één knopje zijn maar meerdere dingen waar ts aan kan werken. Het ruinen zal verschil gaan maken, niet teveel krachtvoer, contact met andere paarden enz.

Wat betreft brok heb je zo te lezen jammer genoeg geen invloed op merk. Kennis van ons heeft namelijk goede ervaring met Cavalor Pianissimo voor haar hittepetit.

Fransje_70

Berichten: 978
Geregistreerd: 16-08-09

Link naar dit bericht Geplaatst: 11-12-15 08:24

Naar mijn mening is een PRE van karakter werkwillig en mensgericht, daar worden ze ook op gefokt aangezien ze als werkpaard zijn gebruikt om o.m. grote kuddes stieren te hoeden, dan moet je op zo'n paard kunnen vertrouwen. Als ze echt bokken om je er af te gooien, dan is er naar mijn mening iets mis. Ofwel fysiek of er is iets mis gegaan met beleren. Het kan zijn dat zijn gedrag wordt versterkt omdat jij je niet zeker voelt, maar ook met de doorgewinterde ruiter laat hij bokgedrag zien om de ruiter af te werpen. Dat is normaliter niet gebruikelijk voor een PRE. Die willen over het algemeen graag voor en met je werken. Het ene paard zal inderdaad sensibeler en moeilijker zijn dan de andere, dat blijft natuurlijk zo. Haal er een goed persoon bij die bekend is met het ras.

Shenavallie
Berichten: 13634
Geregistreerd: 12-08-06
Woonplaats: Waar ik dacht dat het nog groen en rustig is

Link naar dit bericht Geplaatst: 11-12-15 08:33

Op de eerste plaats is hier mijns inziens geen sprake van uitproberen, want dat doen paarden niet. Dat zijn mensengedachten. Als het over het algemeen goed gaat, maar alleen als er mensen in of rond de bak zijn dat het fout gaat, dan is dat echt geen uitproberen. Wat Joolien zegt, dat zou nog wel eens kunnen: zijn de ogen wel goed? Zelfs een jong paard kan oogproblemen hebben. Maar.... zelfs een blind paard zou goed te rijden moeten zijn en dus is er meer vertrouwen nodig. Waarschijnlijk ben jij als ruiter onbewust afgeleid op het moment dat er mensen om jullie heen zijn en daar lijkt dit paardje heel gevoelig voor. Het is dus zaak om je heel bewust te worden van jouw eigen handelen. Een flinke stap terug doen is sowieso aan te raden: deze schrikmomenten moeten er eerst uitgehaald worden. Mijn advies is om niet zomaar iedereen erop te zetten, maar op zoek te gaan naar een deskundig persoon die zich niet alleen richt op wat te doen als het paard op een bepaalde manier reageert, maar vooral gericht is op de ruiter die bewuster moet worden van zijn/haar eigen doen en kan anticiperen op het gedrag dat daarop zou kunnen volgen.

luffwinny
Berichten: 1544
Geregistreerd: 14-08-06

Link naar dit bericht Geplaatst: 11-12-15 08:48

Een paard wegbrengen betekend niet dat je er niks van leert, er zullen vast genoeg stallen zijn waar je er weinig bij betrokken word maar de gene die ik noemde betrekt je er juist bij omdat de eigenaar er uiteindelijk mee overweg moet kunnen. Het is belangrijk dat er niet alleen naar het paard gekeken word maar ook naar de ruiter.

Charlottemv
Berichten: 946
Geregistreerd: 05-05-15

Re: Paard is voor alles bang, wat nu?

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 11-12-15 09:17

Bedankt voor alle reacties! Hier heb ik echt wat aan!
Worden de ogen niet getest bij een klinische keuring?
Ik ga hem straks weer met een ander paard kennis laten maken, dat is het paard van mijn instructrice en dan zal ik gelijk met haar overleggen of ze hem een half jaar in training wil nemen. Zij is hier degene die jonge paarden inrijd en heeft veel geduld en een zachte hand wat ik heel belangrijk vind. Ervaring met het ras heeft ze ook ruimschoots dus dat zit wel goed. En ik denk echt dat nog een verhuizing hem geen goed zal doen. Maar ik zal een kleinschalige stal zeker in mijn achterhoofd houden.
Ik ben sinds kort wel bezig met clickertraining, hij kan al een beetje targetten dus we hebben een begin gemaakt. Hoe zie je dit voor je onder het zadel? Ik kan toch niet elke keer clicken en een voerbeloning geven tijdens het rijden?