[INFO] Hoefbevangenheid - deel 3

Moderators: Coby, balance, Dyonne, Essie73, Sica, C_arola, Neonlight, Firelight

Toevoegen aan eigen berichten
 
 
Solistar

Berichten: 799
Geregistreerd: 31-05-07

Link naar dit bericht Geplaatst: 15-01-16 11:58

Ik kom ook even dit topic binnenvallen met mijn zorgenpony.. Heb al veel aan jullie tips gehad in dit topic, en hoop dat jullie ook wat ideeen hebben na mijn verhaal. Zal het proberen kort te houden.

Mijn pony van 19 is altijd gevoelig geweest voor hoefbevangenheid, maar we waren er altijd op tijd bij en hij heeft er nooit last van gehad. Eind 2014 toch ernstig bevangen geraakt (wou niet lopen) dus kreeg hij metacam en bloedverdunners. Heb hem ook laten testen op IR en PPID, maar dat had hij beide niet, dus de dierenarts dacht dat het ‘gewoon’ door teveel suikers kwam. Daarom heb ik hem toen verhuist naar een paddock paradise waar hij niet meer op het gras komt. Hij krijgt daar een aangepast dieet wat perfect zou moeten zijn voor een hoefbevangen pony. Begin 2015 was hij er weer bovenop, en hij is de zomer goed doorgekomen.

Helaas begon hij een maand geleden weer erg moeilijk te lopen. Liefst liep hij helemaal niet, en hij lag ook heel veel. Ik dacht direct weer aan hoefbevangenheid, dus weer de dierenarts erbij gehaald (nu een andere, ivm verhuizing). Die vond wel warme hoeven en kloppende pols, maar niet direct een grote reactie op de tang dus ze dacht dat het echt geen hoefbevangenheid was.. Wel bloed af laten nemen en weer laten testen op algemene waardes en PPID, maar dat testte opnieuw negatief. Bloed kwamen verhoogde leverwaardes uit, dus hebben we ontwormt voor leverbot (hij heeft op oude ijsbaan gestaan). En ook kreeg hij metacam voor de pijn. Dat hielp niet, daarom kreeg hij buut, maar dat hielp ook maar een klein beetje..

Uiteindelijk was ik het zat dat ik niet precies wist wat het was, want pony liep nog steeds slecht/niet. Daarom ben ik afgelopen week naar Wolvega gereden. Dierenarts herkende gelijk hoefbevangenheid en dus rontgenfoto’s gemaakt. Hieruit bleek een gekanteld hoefbeen in beide voorhoeven en een lichte sincker in 1 van de hoefjes. Ook heb ik weer bloed laten testen, zijn lever is weer helemaal in orde gelukkig. Daarna heeft hij hem uitverdoofd, en binnen 5 minuten was mijn oude shetje terug, hij was aan het rollen, racen en bokken. Dat vond ik heel erg om te zien, omdat je je dan ineens beseft hoeveel pijn hij normaal gesproken heeft..

Deze dierenarts had het over twee opties: inslapen of zenuwsnede. Ik zit er al een tijdje over te denken, ik wil hem nog niet in laten slapen. Maar een zenuwsnede heb ik ook geen goed gevoel bij, en ook weten we de oorzaak van zijn bevangheid helemaal niet. Mijn pony is eerder te mager dan te dik, maar heeft blijkbaar geen PPID of tekorten.. Ik weet niet meer zo goed waar ik het zoeken moet nu, ik zat te denken om van Nassau te bellen maar die zitten op 3 uur rijden van mij vandaan dus dat is ook niet echt haalbaar als ze zeggen kom maar langs.. Ik wil wel snel iets bedenken, want hij heeft echt pijn nu, en de pijnstilling slaat dus niet echt aan.

Hebben jullie nog tips van welke stappen ik kan nemen?

Marcella

Berichten: 41062
Geregistreerd: 24-04-01
Woonplaats: Ergens onder een brug.

Re: Centraal Topic voor Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 15-01-16 12:12

Misschien een heel diep zittende hoefzweer.

Jannepauli

Berichten: 10818
Geregistreerd: 21-03-05

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 15-01-16 12:18

Kun je de röntgenfoto's niet opsturen aan Van Nassau? En het verhaal een beetje toelichten en zijn advies vragen?
Een zenuwsnede klinkt erger dan het is - ik heb hier een Fries die dat gehad heeft, zeker 15 jaar geleden. Gaat prima. Ik zou echter dan wel eerst goed laten vaststellen of het echt nodig is.
Lijkt me ook een vraag om aan Van Nassau voor te leggen ( gezien de combinatie kanteling/sincker)

Solistar

Berichten: 799
Geregistreerd: 31-05-07

Re: Centraal Topic voor Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 15-01-16 13:50

Bedankt voor de reacties. Een nieuwe wending in mijn verhaal. Ik heb van mijn dierenarts de uitslag van de cushing test opgevraagd omdat wolvega die wou zien en een second opinion wou geven. Heb net de uitslag binnen:

Onderzoek ACTH

Bepaalde waarde in pmol/L: 16 pMol/L

Referentiewaarde in pmol/L: 0-9 pMol/L

Opmerking: verhoogd


Dit is toch duidelijk cushing? Ga dit doorspelen naar Wolvega en hopelijk kan hij aan de Prascend.

GJ9

Berichten: 4547
Geregistreerd: 23-06-08
Woonplaats: Provincie Utrecht

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-01-16 22:17

Ha allen,

Na wat rondlezen in dit topic wil ik graag mijn verhaal voorleggen aan de ervaringsdeskundigen hier.
Complimenten aan TS trouwens voor de goed onderbouwde openingspost!!

Het verhaal gaat over een van de paarden die ik rijd. Korte schets:
Ben najaar 2014 begonnen met dit paard te rijden. Kwam van het land af, veel te dik. Op rantsoen gezet (voordroog, en half kilootje muesli) en ze viel langzaam maar zeker af. Smid zag aan de voeten dat ze hoefbevangen moest zijn geweest voor ik haar ging rijden, maar ze heeft nooit duidelijke klachten gehad. We moesten wel voorzichtig zijn met bekappen, want ze kon wel een paar dagen gevoelig lopen als ze te kort bekapt werd.
Met rijden was ze wat moeilijker op links, maar altijd super zuiver en taktmatig, kreeg ik regelmatig complimenten over. Wel wat rennerig vaak.
Winter/voorjaar 2015 na de vorst werd ze ineens onzuiver linksvoor. 2 weken op rust, en toen kwam er een scheur in de voet. Boel ontlast met een zooltje en balkijzer etc, en toen liep ze weer goed.
Daarna van stal verhuisd, waar ze meer krachtvoer is gaan krijgen. Met rijden bleef het een beetje kwakkelig, soms ietwat onregelmatig linksom, wat we op teugelkreupelheid gooiden.
Zomer 2015 toch echt duidelijk linksvoor aan het ontlasten. Toen naar de kliniek, voet uitverdoven, toen was ze goed. Op de foto niks schrikbarends te zien, hoefkatrollen in orde, straalbenen goed. Alleen het hoefbeen heel lichtjes, bijna verwaarsloosbaar, gekanteld. Advies was zooltje met siliconen erbij. Ze heeft toen 2 weken stilgestaan op de metacam. Daarna weer opgebouwd met rijden en was ze helemaal goed.
Later begon ze toch weer wat te kwakkelen. Altijd op links, niet graag inbuigen, en soms licht teugelkreupel, zo leek. Maar ook hele tijden klachtvrij gereden en hele fijne stukken gehad waar ze fijn los liet op 2 kanten en zeer vrolijk rondmarcheerde.
Nu heb ik haar afgelopen week laten behandelen door een osteo/fysio, die vond geen bewegingsbeperkingen. Ze was wel flink stijf. Losgemaakt en heb nu zelf ook oefeningen. Daarna heeft ze even wat stilgestaan, daarna rustig opgebouwd met longeren. Met rijden daarna was ze spatzuiver, tot ik er 3x ofzo had opgezeten, en toen begon het weer linksom..
Nu is het wel hoog tijd voor weer nieuwe nikes, dus dat zou er mee te maken kunnen hebben.

Kortom de klachten:
- Na paar dagen wat intensiever trainen komt er in draf een lichte onregelmatigheid linksom, ze valt op rechtsvoor. Het wordt niet erger als je haar grotere passen laat maken. In stap loepzuiver en heel ruim.
- Na tijdje stilstaan is ze niet kreupel, wel behoorlijk stijf (ook in de achterhand). Die stijfheid neemt af door het bewegen. Tot je dus weer op het punt zit dat ze een paar dagen bewogen heeft en weer lichtjes onregelmatig wordt van voren.
- Snel gevoelige zolen
- Momenteel zeker niet te dik, eerder wat aan de magere kant.

Zou het toch zo kunnen zijn dat ze steeds weer stiekem wat tegen hoefbevangenheid aan zit? Vergereren die klachten door het rijden?
Deze week krijgt ze nieuwe ijzers en zooltjes, ben benieuwd wat de smid ziet. Ook wil ik overleggen met de DA voor iig pijnstilling/ontstekingsremmer 10 dagen.
Afhankelijk wat smid en DA zeggen kan ik mogelijk het bloed laten onderzoeken, of weer een fotootje van de voet laten maken? Zou ik ook aan IR moeten denken?
En verder wil ik haar van het krachtvoer afhalen, en alleen wat suikerarme muesli geven, zal eens googlen op de producten die in de openingspost staan.

Ben benieuwd of mijn verhaal herkenning oproept!

Marieke_K

Berichten: 12899
Geregistreerd: 03-06-04
Woonplaats: ****

Re: Centraal Topic voor Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-01-16 22:32

Het verhaal doet mij meer denken aan een probleem met het zadel of in de schouder/rug. HB sluimert niet, dat zet door tenzij je behandeld is mijn ervaring, of een paard nu wel of niet belast wordt.

In jouw verhaal is een relatie te lezen tussen kreupel en belasten, dat past minder bij HB.

GJ9

Berichten: 4547
Geregistreerd: 23-06-08
Woonplaats: Provincie Utrecht

Re: Centraal Topic voor Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-01-16 22:50

En als het alleen gevoelige voeten zijn, zonder dat ze echt hoefbevangen is?
Het is namelijk wel echt een belastingskreupelheid en geen bewegingskreupelheid.
Zou het niet kunnen dat ze steeds probeert die linkervoorvoet te ontlasten, ze wil daar niet graag inbuigen, maar zodra ze wel inbuigt, dat ze dan gaat kreupelen? Ik zou dan moeten observeren als ze na even stilstaan, wel in wil buigen links zonder dat ze onregelmatig wordt. Ik heb zelf meer het idee dat ze zuiver is zolang ze dat lijf een beetje recht of rechtsgebogen kan houden, en dat ze, zodra ze links in moet buigen, door de mand valt.

Marieke_K

Berichten: 12899
Geregistreerd: 03-06-04
Woonplaats: ****

Re: Centraal Topic voor Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-01-16 07:48

Dat kan, maar dat heeft een oorzaak. Of in de hoef of vanuit een hoger gelegen gedeelte. HB speelt altijd op, zelfs als ze stil staan zie je het aan je paard, het is niet erger met buiging. Daarom vind ik jouw verhaal geen HB verhaal :)

Beetje raar misschien, maar geen sluimerende hoefzweer?

Ik zou het zelf minder in de hoef zoeken maar in de rug. Die van mij heeft maanden kreupel gelopen achter, beetje zelfde verhaal als jij: met rust ok, na bewegen niet meer. Osteo en kliniek bezocht, konden niets vinden. Uiteindelijk zei de masseur: die spier zit vast, komt door je zadel.. En het probleem was verholpen.

Gypsy
Soort van gewaardeerd verhalenverteller

Berichten: 20062
Geregistreerd: 09-08-07
Woonplaats: The world is my playground.

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-01-16 14:21

Hoe zien haar zolen eruit gj9?
solistar wat rot dat je hierin eigenlijk net niet echt op je da kan vertrouwen...

Hier alleen maar goed nieuws! Woensdag bij het bloedprikken groen licht gekregen om wandelen over zachte ondergrond op te bouwen. Gaat super. En vandaag belde om half tien de da met de uitslag van de test. Geen IR geen ppid, bloed helemaal goed. Ik krijg m ook nog thuis opgestuurd.

Helaas geen aanwijsbare oorzaak gevonden, we gaan er maar vanuit dat het eenmalig was.

GJ9

Berichten: 4547
Geregistreerd: 23-06-08
Woonplaats: Provincie Utrecht

Re: Centraal Topic voor Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-01-16 15:26

Zolen voor kan ik niet zien door de zooltjes. Donderdag krijgt ze nieuwe, ben benieuwd of er kneuzingen onder vandaan komen.
Achter kwam er pas nog een hoefzweer uit, toen was ze vaag kreupel aan de achterkant en heb ik de smid gebeld. Kon er zelf niets aan zien.

Marieke, als er een sluimerende hoefzweer aan de voorkant zit hoop ik dat de smid hem er ook uit haalt donderdag.

Vorige week is de osteo/fysio geweest en die vond geen bijzonderheden in de rug/schouder.
Op een kleine volte beide kanten op wordt de kreupelheid ook niet erger, wat je wel zou verwachten bij een schouderblessure als de pijnlijke schouder aan de buitenkant is en meer uit moet zwaaien.

Bedankt voor het meedenken zo ver!

Marieke_K

Berichten: 12899
Geregistreerd: 03-06-04
Woonplaats: ****

Re: Centraal Topic voor Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-01-16 15:40

Dat hoop ik ook, maar paard van mijn vriendin heeft er weken mee gelopen. Dachten eerst kneuzing in de kogel, bleek een zweer te zijn die er nog niet helemaal uit is.

assebassie
Berichten: 1448
Geregistreerd: 19-02-13
Woonplaats: in de provincie Zeeland

Link naar dit bericht Geplaatst: 18-01-16 20:50

Fijn gipsy, best een opluchting denk ik :)F

GJ9

Berichten: 4547
Geregistreerd: 23-06-08
Woonplaats: Provincie Utrecht

Re: Centraal Topic voor Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 19-01-16 00:36

Ja die hoefzweren kunnen behoorlijk verraderlijk zijn als ze diep zitten.
Ik wacht de smid af en hoop dat ze daarna weer als een zonnetje loopt! Ik laat de voeten toch maar weer op de kliniek door de smid doen, kijken of dat verschil maakt..

woel
Berichten: 7
Geregistreerd: 16-09-05

Link naar dit bericht Geplaatst: 21-01-16 18:47

Nadat mijn paard begin december - uit het niets - hoefbevangen werd heb ik heel veel gelezen over hoefbevangeheid op o.a.Bokt. Om een bijdrage te leveren wil ik mijn ervaring delen in de hoop dat anderen daar mss weer iets aan hebben. Zoals gezegd constateerde ik begin december dat mijn paard opeens heel slecht liep. Naar mijn idee hoefbevangen en heb de DA er bij gehaald. Haar oordeel was niet hoefbevangen omdat er geen symptomen waren (geen reactie op de tank, en geen pulsatie), maar dat het waarschijnlijk een hoefzweer was. De volgende dag totaal geen verbetering waarop ik de DA heb aangegeven toch persé de route van hoefbevangenheid te willen volgen. Dus Metacam, Ascal en Relaquine gekregen. Na een dag of 5 ging het al iets beter en zijn er foto's genomen waarop een kanteling van het hoefbeen in de voorbenen te zien was van 4 en 5 graden. Vervolgens nog bloedonderzoek laten doen waar geen EMS of PPID uit naar voren kwam. Na een week liep mijn paard weer goed in de paddock en heb ik de Metacam afgebouwd en na 2 weken ben ik helemaal gestopt met alle medicatie. Na 1 1/2 maand na de acute fase voor controle naar de kliniek geweest waar opnieuw foto's zijn gemaakt. De kanteling was aan beide voorbenen verminderd tot onder de 1 graad en bij het monsteren was er enkel nog een hele lichte aanmerking op LV bij het op de volte rechtsom op harde ondergrond longeren. Dat was voor nu niet iest om me zorgen over te maken. Dus al met al lijk het met met een sisser te zijn afgelopen. In overleg met DA nu eerst 2 weken stappen op zachte ondergrond en daarna het werk weer rustig oppakken. Het blijft onduidelijk waardoor het gekomen is, maar ik vermoed dat de wormenkuur die ik hem net daarvoor gegeven heb (ook tegen lintwormen) e.e.a. getriggerd heeft. Voor de rest namelijk totaal geen aanwijzbare oorzaken te vinden.
Ik wil iedereen met een hoefbevangen paard iig heel veel sterkte wensen.

GJ9

Berichten: 4547
Geregistreerd: 23-06-08
Woonplaats: Provincie Utrecht

Re: [CENTRAAL] Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 22-01-16 15:44

Woel, zo zie je maar dat het vaak wel goed is om je eigen gevoel te volgen.. Fijn dat het bij jou met een sisser afgelopen is!

Ik heb ook een update. Ben naar de orthopedische smid geweest. Geen hoefbevangenheid en geen gevoelige voeten. Gelukkig! Hij heeft haar wel anders op de ijzers gezet, zou kunnen dat ze daar sterk op reageert, nu rolt de voet beter af. Hij dacht ook dat het in de weke delen zou kunnen zitten, iets verrekt en daardoor steeds weer gevoelig omdat het niet helemaal goed geneest.
Nu eerst een week stappen en dan weer opbouwen.

Eilinora

Berichten: 12082
Geregistreerd: 23-10-04

Link naar dit bericht Geplaatst: 25-01-16 16:04

Ik meld me ook,merrie staat zwaar hoefbevangen.

Ze heeft een geschiedenis van bevangen raken maar eigenlijk ging het altijd goed zolang ze drachtig was/veulen zoogde.

2014 heeft ze haar laatste veulen gehad en was er besloten haar niet weer bij de hengst te doen.
Veulen heeft er 9 maanden bij gelopen en alles ging goed.

Helaas van korte duur want na het spenen werd ze weer bevangen voorjaar 2015.
Dus weer bij de hengst en de hele zomer hebben allebei de merries gewoon op de wei kunnen lopen( wel nauwelijks gras erop) en geen enkel teken van bevangenheid meer.
Ze hebben nog gewoon op het land gelopen tot nu.

Merrie is nooit echt goed bekapt (zoals een hb pony bekapt moet) dus ze ging onderhand steeds meer door haar koten zakken.

Vorige week zaterdag is er een andere smid geweest die haar nu goed bekapt heeft en gecorrigeerd maarja wel in alle 4 de hoeven tekenen van bevangenheid.

Dit weekend stond ze dan ineens echt bevangen,hoogdrachtig met nog 8 weken te gaan.
Veearts is geweest en heeft metacam gegeven,allebei de pony's staan nu op stal met enkel hooi.

En eigenlijk weet ik niet wat nu te doen.
Veearts komt woensdag weer en hoop echt dat hij geen slecht nieuws heeft.

Van de zomer,4 maanden dracht ofzo

Afbeelding

joey2010

Berichten: 4409
Geregistreerd: 08-09-11
Woonplaats: limburg

Re: [CENTRAAL] Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 25-01-16 17:12

Zou ze nu ook niet bevangen zijn geworden door haar anders te laten bekappen?
Soms zijn ze zo gevoelig voor verandering..
Sterkte ermee.

Eilinora

Berichten: 12082
Geregistreerd: 23-10-04

Re: [CENTRAAL] Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 25-01-16 18:04

Die kans zit erin ja,ze liep meteen na het bekappen wel gevoelig maar dat is ook logisch als je er vanuit gaat dat ze normaal heel anders stond met lange tenen en doorgezakt in de koten.

Nu staat ze gewoon weer recht zoals het hoort,dat kan best een trigger zijn.

kwebbelengel

Berichten: 203
Geregistreerd: 10-07-12

Link naar dit bericht Geplaatst: 25-01-16 21:06

Hoi allemaal wat fijn dat er een topic over bevangenheid is, onze twee pony s zijn sinds de vrieskou bevangen!
We snappen er helemaal niets van! Voer niets verandert, dagstructuur is hetzelfde. Volgens de da komt het vaker voor pony s die met vrieskou acuut bevangen worden!
De een is in de nacht gaan liggen en kon door de pijn niet meer omhoog komen, heeft ws uren op de koude grond gelegen waardoor zijn spieren bevangen zijn geraakt.
De ander is chronisch bevangen zo hebben we haar overgenomen! Ook zij reageert heftig op de kou.
Nu staan ze alle twee op medicijnen! We hadden gehoopt nu dat de grond weer zacht is, ze alle twee minder last zouden hebben. Maar helaas.

Hoe vangen jullie die koude periode op?
( even ter info onze pony s reageren niet op vers gras bv! In het voorjaar)

Dennis

Berichten: 31762
Geregistreerd: 23-05-01
Woonplaats: Slootdorp

Re: [CENTRAAL] Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 25-01-16 21:44

Stonden ze wel op het gras? Dan snap ik het wel.
Maar ook van simpelweg de kou heb ik vaker gezien.

Marieke_K

Berichten: 12899
Geregistreerd: 03-06-04
Woonplaats: ****

Re: [CENTRAAL] Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 26-01-16 07:48

Naar Kwebbel! Heb het ook wel eerder gehoord dat paarden acuut bevangen raken van kou. Het fructaan kan de boos doener zijn.

Die van ons staan op stal en in de paddock in de winter. Meestal vanaf eind november al. Sowieso staan ze s nachts binnen en hier hebben we kleigrond, dus na regen in het najaar is de wei hier niet meer te doen.

janouk

Berichten: 18632
Geregistreerd: 18-04-06

Link naar dit bericht Geplaatst: 26-01-16 08:33

Vraag: spierbevangen of hoefbevangen? Dat maakt verschil.

De hele nacht liggen op de koude grond leidt eerder tot spierproblemen denk ik dan hoefproblemen.

kwebbelengel

Berichten: 203
Geregistreerd: 10-07-12

Link naar dit bericht Geplaatst: 26-01-16 09:31

janouk schreef:
Vraag: spierbevangen of hoefbevangen? Dat maakt verschil.

De hele nacht liggen op de koude grond leidt eerder tot spierproblemen denk ik dan hoefproblemen.



Door de acute hoefbevangenheid is hij gaan liggen, waardoor hij niet overeind kon komen en is door de vrieskou spierbevangen geraakt! Allebei dus.

kwebbelengel

Berichten: 203
Geregistreerd: 10-07-12

Link naar dit bericht Geplaatst: 26-01-16 09:34

Dennis schreef:
Stonden ze wel op het gras? Dan snap ik het wel.
Maar ook van simpelweg de kou heb ik vaker gezien.


Overdag gaan ze een schrale weide op! Staat echt niets is meer! De poort naar het zand altijd open ze kunnen altijd in hun stallen! Hebben een "luxe" positie, stal, paddock en weide ze kunnen lopen waar ze willen

Dennis

Berichten: 31762
Geregistreerd: 23-05-01
Woonplaats: Slootdorp

Re: [CENTRAAL] Hoefbevangenheid - deel 3

Link naar dit bericht Geplaatst: 26-01-16 09:45

Het koude weer(=suikerrijk!!!) in combinatie met kort gras(=gestresst en suikerrijk!!!) Is dan zeker de boosdoener geweest.

Kort gras is heel slecht omdat er veel suiker in zit. Daar overheen de vorst waardoor er nog meer fructaan=suiker in zit. Ze hebben gewoon suikerklontjes staan snoepen.

Juist de wei waarvan jij denk dat er niets meer op staat heb ik al heel veel pony's bevangen van zien raken! Waarschijnlijk ging het voor de vorst net goed en door de vorst niet meer....

Mijn pony's komen hierdoor vanaf de eerste nachtvorst tot ver in het voorjaar niet op het land om dit te voorkomen. Gras groeit toch niet echt, dus het heeft geen meerwaarde en alleen maar extra risico's.