Geplaatst Algemeen
Sinds 2018 zijn er 93 rechtszaken geweest rondom het beleid voor en beheer van de Oostvaardersplassen. De zaken worden niet allemaal aangespannen tegen Staatsbosbeheer, de beheerder van het gebied, maar ook tegen de provincie. Waarom zijn het er zoveel?
Soms gaan zaken over aangevraagde vergunningen, vaker over het verplaatsen, voeren of afschieten van dieren. Op verzoek van Omroep Flevoland heeft Staatsbosbeheer uitgezocht hoeveel rechtszaken er sinds 2018 rondom het beleid en beheer van de Oostvaardersplassen zijn geweest. Dat zijn er 93.
In mei was er nog een uitspraak van de rechter over het aanleggen van waterpoelen in het gebied. Volgens twee stichtingen was dit om de Oostvaardersplassen aantrekkelijker te maken voor recreatie en toerisme. Staatsbosbeheer gaf juist aan dat dit goed was voor de natuur. Door de rechter werd Staatsbosbeheer in het gelijk gesteld.
Hart voor de natuur
Zowel de verschillende stichtingen die de rechtszaken aanspannen als Staatsbosbeheer gaven eerder bij Omroep Flevoland aan dat ze dit doen vanuit een hart voor de natuur.
Tegelijkertijd kosten al deze rechtszaken enorm veel tijd én geld voor alle betrokken partijen. Het heeft voor de stichtingen vaak niet het gewenste effect: in 95 procent van de rechtszaken werd Staatsbosbeheer in het gelijk gesteld.
Gelijk
In sommige gevallen krijgen de stichtingen die rechtszaken aanspannen gelijk. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij een slepende zaak rondom de stekelige plant de 'grote klis'. De konikpaarden die in het gebied rondlopen kunnen door de plant last krijgen van hun ogen.
De Stichting Aanpak Misstanden Natuur bracht dit onder de aandacht, maar het duurde vier jaar voordat ze hierin gelijk kreeg. De zeventig paarden werden uit dat deel van de Oostvaardersplassen gehaald, maar omdat er geen alternatieve plek voor ze werd gevonden gingen ze naar de slacht.
Niet iedereen die het oneens is met het beleid van de Oostvaardersplassen kiest voor de gang naar de rechter. In 2018 wilden actievoerders dat de dieren zouden worden bijgevoerd, toen Staatsbosbeheer dat niet deed werden er hekken opengeknipt. Daardoor liepen er dieren op de A6 en moesten ze worden afgeschoten.
Op andere momenten brachten actievoerders zelf hooibalen in het gebied.
Niet reguleren
Waarom is er nog steeds zo veel te doen om de Oostvaardersplassen? Volgens ecoloog en hoogleraar Natuurbeheer Frank Berendse heeft dit in eerste plaats te maken met dat er jaren geleden grote grazers zijn uitgezet en het besluit toen is genomen om de aantallen niet te reguleren. Dat is uitzonderlijk.
Het reguleren van kuddes betekent bij natuurgebieden op de Veluwe bijvoorbeeld dat er goed wordt bijgehouden hoeveel dieren er zijn en als het er te veel worden, dan worden ze gevangen of afgeschoten.
Experiment
Berendse was zelf betrokken bij de Oostvaardersplassen doordat hij Frans Vera begeleidde, die gezien kan worden als de toenmalige visionair van het gebied. "Het was een soort experiment, vanuit de gedachte dat als we die grazers vrij zouden laten dat er vanzelf een heel gevarieerd landschap zou ontstaan."
Hij kijkt er nu met wat dubbele gevoelens op terug. "Ik vond het een interessante gedachte, we hadden alleen onvoldoende ingeschat hoe snel die populatie zou toenemen."
Van te veel naar te weinig
Dat had vooral te maken met dat het gebied enorm voedselrijk was. De drooggevallen zeebodem zorgde voor genoeg eten en er werden dus ook veel kalfjes en veulens geboren.
"De getallen namen zo snel toe dat er daarna te weinig voedsel was," vertelt Berendse. "In de wintermaanden leidde dat tot massale sterfte." Doordat het gebied in het zicht ligt leidde dat ook tot maatschappelijke onrust.
Ecologische woestijn
Op een gegeven moment was het gebied een ecologische woestijn geworden, vertelt Berendse. Als het aan hem lag was er eerder ingegrepen. "Ik denk dat we eerder hadden moeten beginnen met reguleren, maar dat is niet iedereen met mij eens."
Hoewel het experiment niet opleverde wat er was gehoopt geeft hij aan dat ecologen en wetenschappers er wel heel veel van geleerd hebben.
"Misschien had het in een ander gebied wel kunnen werken. Op andere plekken op aarde waar grote hoefdieren leven, zijn dat gigantische oppervlaktes. Denk aan de prairies in Noord-Amerika. Kuddes bewegen dan over grote afstanden en daar zijn de oppervlaktes van de Oostvaardersplassen gewoon veel te klein voor."
Streng gereguleerd
In 2018 werd er door de Commissie Van Geel een advies voor het beheer van de Oostvaardersplassen vastgesteld. Berendse heeft daar ook inspraak in gehad. Door het advies van de commissie wordt er nu streng gereguleerd in het gebied en zijn er dus kleine groepjes dieren.
Nog steeds wordt er soms verschillend gedacht over de Oostvaardersplassen en wat er wenselijk is. "Er zijn mensen die grote grazers belangrijk vinden, anderen die vogels belangrijk vinden of vinden dat juist insecten meer de ruimte moeten krijgen."
Volgens de ecoloog was het gebied altijd al belangrijk voor vogels en werden daar de grazers aan toegevoegd. Daarom vindt hij dat de prioriteit moet liggen bij het gebied aantrekkelijk houden voor vogels. Ook vindt hij dat er nu wel weer erg veel wordt ingegrepen in de Oostvaardersplassen. "Van die hekken om bomen heen, ik had dat zelf anders gedaan."
