Fokkerij

Discussie over genetische gezondheid, inteelt en het behoud van de unieke identiteit van het Friese paard. Het Koninklijk Friesch Paarden-Stamboek (KFPS) staat al jaren voor grote uitdagingen wat betreft de toekomst van het Friese paard.
Twee serieuze erfelijke ziekten die met name kunnen voorkomen bij Friese paarden zijn 'dwerggroei' en 'hydrocefalus' (waterhoofd). Paarden met dwerggroei hebben een te klein lichaam, vaak met korte voeten en een vervormde vorm van het lichaam. Bij een paard met een waterhoofd is het hoofd abnormaal groot.
Beide ziekten zijn recessief, wat betekent dat ze alleen voorkomen als een paard het defecte gen van beide ouders erft. Met DNA-tests kunnen dragers van deze genen worden geïdentificeerd, zodat fokkers risicovolle kruizingen kunnen voorkomen.
In het kader van het onderzoek 'Behoud van het Friese Paard' wordt van alle veulentjes vanaf 2023 haarmonsters afgenomen, schrijft het KFPS op haar website. In samenwerking met Wageningen Universiteit en Neogen werkt het KFPS aan een DNA-database en het verzamelen van informatie. Het doel is om een plan te maken dat helpt om ziekten te voorkomen en de genetische variëteit van het ras te bewaren.
Slokdarmverlamming
Uit onderzoek van de Fenway Foundation blijkt dat 60% van de Friese paarden drager is van het gen voor slokdarmverlamming. Dat heeft de foundation vrijdag bekend gemaakt op de Hengstenkeuring aan de hand van de eerste onderzoeksresultaten. Maar er is meer onderzoek nodig om meer te leren over de genetische overdracht en de mogelijkheden om de ziekte in de toekomst te voorkomen.
Andere genetische problemen bij het Friese paard zijn 'aortaruptuur', schade aan de grote slagader die vaak fataal is, en een huidziekte die korsten en infecties rondom de koot veroorzaakt. Ook kan er 'distichiasis' voorkomen, een aandoening die zorgt voor irritatie of schade aan het oog door de groei van extra wimpers.
Stappen om de ziekten te bestrijden
De fokpartijen van het Friese paard zijn aangepast om de genetische gezondheid te verbeteren. Ids Hellinga, eerder directeur van het KFPS, liet in 2021 weten dat het inteeltpercentage van het Friese paard met succes verlaagd is van 6,7% in 1960 naar 1,8% in 2020. Dit komt door betere fokstrategieën.
Het KFPS schrijft op haar website dat het belangrijk is dat de verwantschap tussen de kruisende paarden onder de 5% blijft. Hoe minder verwantschap, hoe minder kans op inteelt, wat beter is voor de gezondheid van de paarden. Het stamboek ziet dat fokkers zich hieraan houden.
Fokkers kunnen zelf berekenen hoe hoog de verwantschap is tussen de hengst en de merrie. Het stamboek stimuleert het gebruik van hengsten met een lage verwantschap, maar stelt geen absoluut maximum in voor het aantal nakomelingen.
Controversieel onderwerp
Een manier om inteelt bij Friese paarden te bestrijden, is door het paard met een ander ras te kruisen om weer vers bloed te krijgen. Maar dat is een controversieel onderwerp.
Sommigen zijn voorstanders van deze aanpak om de genetische diversiteit te vergroten, maar er bestaat ook een grote zorg dat dit de unieke eigenschappen van het Friese paard zal veranderen.
Onrust bij het stamboek
Het KFPS heeft in de afgelopen jaren te maken gehad met interne spanningen en veranderingen binnen het bestuur. In 2020 was er ruzie, toen stapte eerst voorzitter Wiebe Wieling op om een "verschil van inzicht" met de ledenraad. Een maand later stapten opnieuw twee bestuursleden op om dezelfde reden.
In 2023 stapte het hele bestuur van het Fries Hengstenstamboek op. Het ging om voorzitter Tineke Schokker en om bestuurslid Ella Wiersma. Zij gaven in een verklaring aan dat de "cultuur van de vereniging minder goed bij hen past".
Het bestuur was in 2024 weer voltallig, maar in november stapte interim-directeur Astrid Hartlief op. Zij was rond vorige zomer begonnen aan de opdracht om een advies te geven over een toekomstbestendige organisatie. Directeur Marijke Akkerman stapte in het voorjaar van 2024 op om zich te richten op een volgende stap in haar carrière.
Hoewel de genetische problemen in het Friese paardenras een belangrijke factor zijn in de discussie, lijkt de onrust binnen het bestuur van het stamboek ook te maken te hebben met andere bestuurs- en organisatorische kwesties.
Klik op de link van de bron bovenaan de pagina voor een video.