Bokt.nl

**Geplaatst door de TopicStarter** : 24-03-24 23:29

FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst door de TopicStarter : 24-03-24 23:29

Nieuwsredactie
Sport
Ingezonden door meerdere Bokkers

Patrik Kittel en Touchdown tijdens Jumping Amsterdam 2023.
Foto: Marlies Trap Fotografie

De FEI heeft afgelopen vrijdag laten weten dat ze actief gaat kijken naar een bericht van de Zweedse krant Aftonbladet. In het artikel worden drie topruiters ervan beschuldigd dat ze een zogeheten ‘blauwe tong’ veroorzaakten bij hun paarden tijdens verschillende wereldbekerkwalificatiewedstrijden binnen Europa.

Afgelopen donderdag publiceerde het blad een lang artikel, waarin zij verschillende foto’s plaatsten van blauw aangelopen tongen bij de paarden van drie verschillende topruiters. Deze zijn genomen tijdens de wereldbekerkwalificatiewedstrijden van afgelopen januari in Amsterdam (Everdale van Charlotte Fry, DSP Quantaz van Isabell Werth en Touchdown van Patrik Kittel) en afgelopen februari in Neumünster (Forever Young HRH van Patrik Kittel). Alle drie deze ruiters hebben zich intussen gekwalificeerd voor de finale in Riyadh in april 2024. Volgens het Engelstalige artikel, dat hier te lezen is, zijn deze blauwe tongen het gevolg van zuurstofgebrek. Zij benaderden voor hun artikel Christine Levring, lid van het Nordic College of Equine Dentistry (NCED) en leider van een internationale onderzoeksgroep voor kennis over bitten en hun gebruik. Zij vindt dat deze tongen er niet gezond uitzien. Volgens haar, en drie andere dierenartsen, komt dit door hoe stevig de ruiter de teugels vasthoudt in combinatie met het ontwerp van het bit. Hierdoor wordt de tong van het paard samengedrukt, wat weer zorgt voor een blokkade van de bloedsomloop. Hierdoor ontstaat zuurstofgebrek, dit is pijnlijk en kan heel gevaarlijk zijn. Als dit lang aanhoudt, kan dit bijvoorbeeld leiden tot necrose (het afsterven van cellen en weefsels). Het paard toont volgens haar een painface en probeert zichzelf te verdedigen. Dit doet hij door te gapen of te proberen weg te komen van de druk in de mond. Bij Patrik Kittel valt haar ook de extra laag op meerdere plekken onder de neusriem op. Volgens haar is dat niet nodig, als je het paard met zachte hand en een lossere neusriem rijdt. Want ook de neusriem van zijn paard zit volgens Christine Levring veel te strak. De Finse dierenarts Kati Tuomola, die aan de Universiteit van Helsinki is gepromoveerd op bit-gerelateerde letsels, ziet ook dat de tong van het paard van Patrik Kittel opgezwollen is en dat er spanning op de onderkaak staat, naast de eerdere conclusies van Christine Levring. Het opzwellen van de tong gebeurt als het bloed er wel in kan, maar niet meer eruit. Zowel Tuomola als Levring verbaast het niet dat er tijdens de wedstrijd niet is opgetreden. Volgens Levring is het moeilijk om zulke details op te merken als het paard in beweging is. Bovendien kunnen de juryleden beïnvloed worden door de situatie wanneer ze de top elite beoordelen en dan ervoor kiezen om het niet te zien, alsof ze verblind zijn. Dit denkt Kati Tuomola ook. Hij gelooft ook dat het risico bestaat dat dressuurjuryleden zich onder druk gezet voelen om niet in te grijpen.

Aftonbladet zocht ook contact met Professor Paul McGreevy van de Universiteit van New England in Australië. Hij is dierenarts, etholoog en professor in diergedrag en dierenwelzijn en heeft meer dan 300 wetenschappelijke artikelen en zeven boeken geschreven. Paul McGreevy is ook erelid van de International Society for Equitation Science. Ook hij bekeek de foto’s die in het artikel te zien zijn. Zo valt het hem direct op dat in alle gevallen de neusriemen erg strak lijken te zitten. Veel ruiters doen dit om puntenaftrek te voorkomen als het paard met een open mond loopt. Samen met de kinketting creëert dit een hoge druk tegen de tong, waardoor deze veel minder mobiel wordt. De tongen van de paarden worden volgens hem gekenmerkt door blauwzucht, en hebben daardoor een blauwe kleur. Dit komt door ischemie, oftewel zuurstoftekort. Dit is volgens hem pijnlijk en bovendien kunnen paarden op deze manier niet slikken of de luchtwegen vrijmaken en dat zorgt weer voor nog meer stress bij het paard. Dit gebeurde voor de ogen van de jury. Hierover zegt hij: “de juryleden zijn er om ervoor te zorgen dat de regels worden nageleefd, om gemak in het rijden te belonen en om het welzijn van de paarden te waarborgen. Iets nog belangrijkers moet hen hebben afgeleid.” Volgens dierenarts Katarina Brunstedt, tandheelkundige bij een paardenkliniek in Stockholm, is er wel een probleem bij het jureren. “Als ze het net zo hadden gezien als ik, hadden ze niet zulke hoge scores kunnen geven. Het gaat om paardenwelzijn. Een paard moet zich goed voelen, zelfs in wedstrijdsituaties”, zo stelt ze in het Aftonbladet-artikel. Zij is ook van mening dat het scoresysteem in de dressuursport op de schop moet. Alleen op deze manier kan de oorspronkelijke bedoeling van dressuur, dat paard en ruiter in harmonie met elkaar communiceren en dat de ruiter zo weinig mogelijk hulpmiddelen gebruikt zodat het paard het begrijpt, beloond worden. Volgens haar kun je bijvoorbeeld een coëfficiënt invoeren voor het harnachement. Dan zou bijvoorbeeld het rijden met een gewone trens hogere punten kunnen opleveren, en als een ruiter ervoor kiest om met een neckrope te rijden, zou dat volgens haar in zo’n geval nóg hogere punten kunnen opleveren.

Christine Levring is ook van mening dat er een groot probleem is met het paardenwelzijn binnen de dressuursport. Zij stelt dat de regel die het rijden met een stang- en trenshoofdstel in het hoogste niveau verplicht stelt, heroverwogen moet worden. “Als het een dressuurpaard is, zou je dan technisch gezien niet zonder bit moeten kunnen rijden of op zijn minst op een trensje? Het zou heel interessant zijn om een dressuurwedstrijd te zien op gewone bitten en zonder neusriem. Als de ruiters dat niet kunnen, dan moeten ze iets aan hun rijden veranderen”, zo stelt ze in Aftonbladet. Zij is er ook een voorstander van dat de sport de recente onderzoeken naar de mond van paarden moet gaan volgen. De huidige sportpaarden zijn verfijnd en hebben vaak een kleine mond. Ze hebben geen ruimte voor een dik stang- en trenshoofdstel. Volgens haar is het ook mogelijk om de moeilijkste Grand Prix-proeven op een neckrope te rijden, hier heeft ze al voorbeelden van gezien. Ook suggereert ze om een teugeldrukmeter te gebruiken tijdens wedstrijden. Als je de teugels in zo’n geval te strak houdt, resulteert dat in een puntenaftrek. Een ander voorstel van haar is een extra jurylid, iemand die alleen het welzijn van het paard beoordeelt. Deze persoon zou punten moeten aftrekken als het paard verschillende conflictgedragingen vertoont. Idealiter zou het een onafhankelijk persoon moeten zijn - niet onder de indruk van de ruiter - maar alleen voor het welzijn van het paard.

Aftonbladet heeft ook Patrik Kittel, Charlotte Fry en Isabell Werth gevraagd om een reactie te geven. Hiervoor hebben zij de foto’s opgestuurd. Het persteam van Isabell Werth reageerde als volgt: “wij nemen uw vraag serieus, en daarom hebben we meer informatie nodig. Om een verklaring te kunnen afleggen, willen we u vragen om ons verdere beelden in hun originele formaat te sturen, met bronvermelding van de auteur. Verder willen we u informeren dat na het toernooi, waarbij de foto is genomen, de mond- en gebitsinspectie van de FEI-steward van het paard in kwestie geen problemen opleverde.” Aftonbladet heeft de gevraagde foto’s intussen opgestuurd. Charlotte Fry heeft nog niet gereageerd, net als Patrik Kittel, die in 2012 ook al onder vuur lag. Toen heeft de FEI ook een onderzoek ingesteld, waarna de ruiter werd vrijgesproken.

Op de foto’s zijn ook twee juryleden te zien, Maria Colliander en Maarten van der Heijden. Collander vertelt dat ze later nog met een verklaring komt, Van der Heijden heeft nog niet gereageerd.

En nu gaat de FEI dus ook onderzoek doen. In een verklaring op het artikel in Aftonbladet laten zij weten: “de FEI is op de hoogte gebracht van de foto's die zijn genomen tijdens de FEI Dressage World Cup wedstrijden in Neumunster (Duitsland) en Amsterdam (Nederland) en de analyse die door dierenartsen naar voren is gebracht in het artikel dat op 21 maart is gepubliceerd in Aftonbladet. De FEI-juryhandleiding beschrijft de principes voor de beoordeling van paard en ruiter tijdens de dressuurproef, inclusief duidelijke richtlijnen om het contact tussen paard en ruiter te controleren. Dit contact dient te allen tijde een zachte en stabiele verbinding te zijn tussen de paardenmond en de ruiterhand, en vereist dat juryleden dit tijdens de wedstrijden nauwlettend in de gaten houden. De FEI veroordeelt absoluut alle methoden en praktijken die in strijd zijn met het welzijn van paarden en gaat actief onderzoek doen in deze zaak.”

Gebruikte bronnen:

Deel op Facebook Tweet Foutje gespot? Tip de redactie

**Geplaatst**: 24-03-24 23:36

Geplaatst: 24-03-24 23:36

Een Grand Prix wedstrijd op neckrope en dan met goede aanleuning, een paard die zich niet opdrukt, hoofd kantelt of scheef maakt of schouders er uit drukt. Ik popel om dat te zien!

Een goede zaak dat de FEI hier verder onderzoek naar gaat doen. Paarden welzijn moet ten alle tijden voorop staan.

**Geplaatst**: 25-03-24 00:00

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 00:00

Toch wel apart dat de Fei , met haar grote bek( sorry maar zo denk ik erover) door anderen weer op zaken gewezen moet worden. Komt daar toevallig vandaan dat er niet gefilmd mag worden?

**Geplaatst**: 25-03-24 06:50

Geplaatst: 25-03-24 06:50

Laten ze inderdaad eens wat kwalificatiewedstrijden uitschrijven waarbij gereden moet worden op enkel trens en zonder neusriem. Eens zien wat het verschil gaat zijn in de punten en de klasseringen.

Voor mij was het enige juiste antwoord van de drie ruiters (waarbij bij 1 dus inmiddels voor de 3e x dit geconstateerd zou zijn), dat ze zo geschrokken zijn hiervan, dat ze naar hun harnachement en rijden gaan kijken om dit in de toekomst te voorkomen.

Wat een mooie sport hebben we toch

Edit, net even door het artikel gescrolld en snap ik het nu goed dat Kittel reageert alsof ze niet moeten drammen omdat deze foto's maar een paar stills zijn uit 2 lange proeven van 6 minuten, waarbij hij ook nog eens bij beide proeven in de top geëindigd is? Dan hoop ik inmiddels dat de FEI zoveel ballen heeft, dat ze goed onderzoeken en als de foto's juist zijn, er sprake is van mishandeling en de er diskwalificatie op volgt.

**Geplaatst**: 25-03-24 08:09

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 08:09

Ik vind Kittel sws geen fijne ruiter, nooit gevonden ook.
Er moet wat gaan veranderen in de sport, zo niet is die ten dode opgeschreven.

**Geplaatst**: 25-03-24 08:48

Geplaatst: 25-03-24 08:48

Rocamor schreef:
Laten ze inderdaad eens wat kwalificatiewedstrijden uitschrijven waarbij gereden moet worden op enkel trens en zonder neusriem. Eens zien wat het verschil gaat zijn in de punten en de klasseringen.
.

Denk eigenlijk dat best veel ruiters daar blij mee zouden zijn, S&T is nog steeds verplicht door de FEI op internationaal GP/
CDI3* niveau. Er zijn echt veel paarden die beter lopen op trens dan S&T, maar worden er wel op gereden omdat het in die klasses nog steeds verplicht blijft. Omdat je dan internationaal niet opeens wil omwisselen. In Nederland mag je gewoon alle klasses met trens.

Een nog diervriendelijker keuze van die ruiters zou dan zijn om die paarden gewoon niet internationaal te starten, maar FEI zou die regel ook gewoon een keer los moeten gaan laten.

**Geplaatst**: 25-03-24 09:03

Geplaatst: 25-03-24 09:03

Toch goed dat ze dit onder de aandacht brengen en niet enkel naar de ruiters wijzen, maar ook naar de jury.

Teugeldrukmeter? Wanneer er dan wel overal met hetzelfde bit gereden wordt …

**Geplaatst**: 25-03-24 09:08

Geplaatst: 25-03-24 09:08

Trens met een digitale teugeldrukmeter.
Teveel druk meteen 2 punten er af. Bij te vaak veel druk uitsluiting.

Laat maar komen. Moet kunnen tegenwoordig

**Geplaatst**: 25-03-24 09:19

Geplaatst: 25-03-24 09:19

Volgens mij is het ook een probleem dat de paarden tegenwoordig steeds kleinere mondjes hebben, neem dat in combinatie met een S&T die eigenlijk net teveel is, of niet goed past en afgesteld is en wellicht de rijstijl van de ruiter (idd, teugeldrukmeter is een goed idee). En de tong raakt afgekneld en blauw.

Lijkt me wijs als ze gaan onderzoeken wat de precieze oorzaken zijn, of een trens per definitie vriendelijker is daar ben ik nog niet van overtuigd. Beide hebben een hele andere inwerking. (S&T meer verdeeld over het hele hoofd, kopstuk en kin) Trens geeft meer druk op tong en lagen en dus op 1 plek.

Als ze een teugeldrukmeter gaan gebruiken kun je ook meten of het paard recht op twee teugels is (punt voor rechtgerichtheid), of een paard met de hand in een houding geforceerd wordt (ondervang je ook gelijk het "op druk rijdt"/ loodlijn probleem". En dan is er te zien of de tong/ mong problemen ontstaan door de rijderij of dat andere oorzaken een rol spelen.

**Geplaatst**: 25-03-24 09:28

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 09:28

Ik mag hopen dat er ook echte consequenties volgen als dit wordt bevestigd en geen 'slap on the wrist'. Dit is gewoon mishandeling.

**Geplaatst**: 25-03-24 09:41

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 09:41

Maar die blauwe tong zou toch ook opgemerkt moeten worden tijdens de controle na de proef? Of mis ik iets?

**Geplaatst**: 25-03-24 10:15

Geplaatst: 25-03-24 10:15

Kirrietje schreef:
Maar die blauwe tong zou toch ook opgemerkt moeten worden tijdens de controle na de proef? Of mis ik iets?

Wanneer de druk eraf is zal er heel snel weer voldoende bloed naar de tong stromen , dan moeten ze bij het halthouden al controleren. Nu gaan de teugels los, stappen ze nog meters voor ze bij de bit controle komen. Dan is het leed al geschied.

**Geplaatst**: 25-03-24 10:16

Geplaatst: 25-03-24 10:16

BigOne schreef:
Kirrietje schreef:
Maar die blauwe tong zou toch ook opgemerkt moeten worden tijdens de controle na de proef? Of mis ik iets?

Wanneer de druk eraf is zal er heel snel weer voldoende bloed naar de tong stromen , dan moeten ze bij het halthouden al controleren. Nu gaan de teugels los, stappen ze nog meters voor ze bij de bit controle komen. Dan is het leed al geschied.

Maar is dat echt zo, dat zo'n blauwe tong weer zo snel terug kleurt? Dat vraag ik me dus af.
Je ziet het vaak ook bij een vinger waar een ring om knelt. Als de ring eraf is is die echt niet meteen weer de juiste kleur, dat duurt ook even (eigen ervaring dan

)

**Geplaatst**: 25-03-24 10:23

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 10:23

Ik heb geen idee of een tong direct weer terug kleurt, maar weet wel dat deze een stuk beter doorbloed is dan vingers.

Goed dat er meer onderzoek komt

**Geplaatst**: 25-03-24 10:23

Geplaatst: 25-03-24 10:23

Hopelijk worden er hier combinaties echt voor uitgesloten. Puntenaftrek gaat niet ver genoeg. Ik denk dat dat de enige manier is om echt een verandering teweeg te brengen.

**Geplaatst**: 25-03-24 10:24

Geplaatst: 25-03-24 10:24

Een vinger bevat veel bot en weinig spier, de paardentong precies andersom. Maar goed dat er iets van actie komt in ieder geval, laten we hopen dat het ook effect heeft.

**Geplaatst**: 25-03-24 11:27

Geplaatst: 25-03-24 11:27

De nacontrole stelt niets voor en is IMO waardeloos. EK Göteborg was ik erbij als TeamNL groom. Inspectie van dichtbij gezien, vingers werd aan de zijkant van het hoofdstel gedaan ipv bovenop. Stewards durven volgens mij (bijna) niet in de grijpen (bang voor gevolgen? Verlies van inkomsten buiten steward zijn om?).

**Geplaatst**: 25-03-24 11:46

Geplaatst: 25-03-24 11:46

Elisa2 schreef:
Volgens mij is het ook een probleem dat de paarden tegenwoordig steeds kleinere mondjes hebben, neem dat in combinatie met een S&T die eigenlijk net teveel is, of niet goed past en afgesteld is en wellicht de rijstijl van de ruiter (idd, teugeldrukmeter is een goed idee). En de tong raakt afgekneld en blauw.

Daar moeten ruiters of een bond toch gewoon in meegaan? Diervriendelijke (!) oplossingen voor verzinnen. Dom voorbeeld vermoedelijk, maar onze Nederlandse jeugd kan gewoon met een E-pony starten. We zetten al die lange lerpen ook niet dubbelgevouwen op een C- of D-pony.

Als het mondje van zo'n paard te klein is, zie ik al een aantal oplossingen:
1) je vraagt dispensatie aan om met enkel 1 bit te starten (en probeert daarmee een discussie op te starten om FEI eens naar de reglementen te laten kijken)
2) Je doet wat je zegt --> nastreven van een happy atleet en stopt met het uitbrengen van je happy atleet onder de voorwaarden die gesteld zijn.

Benieuwd wanneer FEI het dierenwelzijn eens voorop gaat stellen ipv het grote geld

**Geplaatst**: 25-03-24 12:30

Geplaatst: 25-03-24 12:30

Tong kleurt inderdaad weer snel roze, het is een goed doorbloedde spier, daarbij is de controle ook niet echt nauwkeurig imo. In ieder geval die ik live heb gezien op FEI wedstrijden.

Ze moeten dit hetzelfde aanpakken als de bloedregel imo. Bij het zien gewoon uitbellen.
En natuurlijk die S&T regel eraf.
Klopt inderdaad dat het aan de ruiterhand ligt... maar als een beest op een bepaalde optoming slechter loopt, is de kans groter dat er grover ingewerkt wordt. Tel daar de minder ruimte bij op... Er zou een vrije keuze moeten zijn. Denk dat er dan best een paar overstappen. En met wat voor optoming je ook binnen rijdt, blauwe tong mag wat bij betreft net als de bloedregel directe uitsluiting zijn.
Achteraf lastiger te controleren, maar al die wedstrijden worden live gefilmd, je kan dat makkelijk terug kijken.

**Geplaatst**: 25-03-24 12:50

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 12:50

Blauwe tong is gewoon wreedheid en indd dan uitsluiting lijkt mij, hoeft niet eens een nieuwe regel dan voor te komen. Tenminste wreedheid = uitsluiting is een regel bij de KNHS heb me eerlijk gezegd nog niet verdiept in het reglement van de FEI.

Over dat de paarden een te kleine mond hebben en we er daarom geen stang en trens in moeten hangen ben ik het niet helemaal mee eens. Er zijn tegenwoordig wel genoeg bitten op de markt die kleiner, smaller en lichter zijn. Bijvoorbeeld Fager, die heeft mooie lijnen met smalle lichte bitten. Dus vind die vlieger niet helemaal op gaan. Uiteraard moet je gewoon kunnen rijden met waar jouw paard het fijnste op loopt. De verplichting van s&t mag er daarom van mij ook uit.

**Geplaatst**: 25-03-24 13:18

Geplaatst: 25-03-24 13:18

Oh nee, helemaal afschaffen bedoel ik ook niet hoor. Maar dat de ruiter altijd de keuze moet hebben om op een enkele trens te rijden als dat de combi beter past. Er is tegenwoordig genoeg goed materiaal wat passend te krijgen is, ook voor kleine monden en lage verhemelte. Maar sommige paarden vinden gewoon het anders voelende type druk gewoon niet prettig. Ben zeker geen anti S&T, rij er zelf ook mee.
De mijne vond de S&T zelfs fijner, maar na veel oefenen is hij nu bijna net zo fijn op trens. Het voelde voor hem een soort stabieler.
Het is per paard gewoon verschillend, als ze fijner zijn op trens rij ik daar alleen mee.
Alleen op S&T wil ik niet, dus dan steek ik er ook meer werk in met mijn fitter om te kijken hoe we dat ook zo krijgen zodat hij die meer gaat waarderen.

Laatst bijgewerkt door c_alsemgeest op 25-03-24 13:21, in het totaal 1 keer bewerkt

**Geplaatst**: 25-03-24 13:20

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 13:20

De opmerking van mij over s&t was ook algemeen bedoeld hoor

De keuze moet gewoon vrij zijn, ik snap ook niet waarom dit nog niet door gekomen is bij de FEI. Bij de KNHS is het heel fijn wel een vrije keuze.

**Geplaatst**: 25-03-24 13:22

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 13:22

Ja ik begrijp dat echt niet, vooral niet toen de spoor verplichting er af ging, de S&T verplichting lijkt mij precies net zo belangrijk om die eraf te halen.

**Geplaatst**: 25-03-24 13:23

Geplaatst: 25-03-24 13:23

Kirrietje schreef:
Blauwe tong is gewoon wreedheid en indd dan uitsluiting lijkt mij, hoeft niet eens een nieuwe regel dan voor te komen. Tenminste wreedheid = uitsluiting is een regel bij de KNHS heb me eerlijk gezegd nog niet verdiept in het reglement van de FEI.

Over dat de paarden een te kleine mond hebben en we er daarom geen stang en trens in moeten hangen ben ik het niet helemaal mee eens. Er zijn tegenwoordig wel genoeg bitten op de markt die kleiner, smaller en lichter zijn. Bijvoorbeeld Fager, die heeft mooie lijnen met smalle lichte bitten. Dus vind die vlieger niet helemaal op gaan. Uiteraard moet je gewoon kunnen rijden met waar jouw paard het fijnste op loopt. De verplichting van s&t mag er daarom van mij ook uit.

Het blijven toch twee bitten he?

Maar laat ze het maar goed onderzoeken en ik ben ook er ook voor dat de verplichte S&T regel afgeschaft wordt. GP internationaal zou ook gewoon op trens moeten kunnen, of van mijn part bitloos als dat beter is voor het paard zelf.

Ben het ermee eens dat het belangrijk is dat er met de tijd meegegaan wordt en de happy athlete echt voorop komt te staan.

**Geplaatst**: 25-03-24 13:25

Re: FEI onderzoekt blauwe tong van paarden tijdens dressuurwedstrijden

Geplaatst: 25-03-24 13:25

Precies... dan kan de ruiter echt kijken wat het paard het fijnste vindt daar het beste mee presteerd, zonder zich aan die achterhaalde regeltjes te moeten houden. Staat los van grove ruiters natuurlijk, die kunnen met elke optoming schade aanrichten. Wat het paard het beste past en waar hij zich het fijnste en meest ontspannen in laat bewerken moet altijd mogelijk zijn.