Geplaatst Algemeen
Bob Giles en Brynithon Flyers Magic tijdens het WK paramennen enkelspan 2023 in Exloo.
Foto: Ros Fotografie
Aan het einde van het voorjaar van 2019 had Brenda Giles het ziekenhuis al dagen niet meer verlaten. Haar man en ‘adrenalinejunkie’ Bob Giles, lag daar in een ziekenhuisbed. De man die ooit met drie Purple Hearts (een Amerikaanse militaire decoratie voor militairen die gewond raakten of gedood werden tijdens het dienen van het Amerikaanse leger-red.) terugkwam uit de Vietnamoorlog, die 22 jaar lang politieman was in Maine, en die naam had gemaakt in de menwereld om zijn manier van omgaan met probleempaarden, was volledig verlamd geraakt.
Een operatie, die bedoeld was om de kwaliteit van leven van Bob te vergroten, was verschrikkelijk misgegaan. De chirurgen waren begonnen met het stabiliseren van enkele gebroken nekwervels van Bob, maar tijdens het proces schoot een schroevendraaier weg en doorboorde Bob’s ruggenmerg. Een fout van een millimeter maakte een einde aan het leven zoals Bob dat kende, inclusief, naar het scheen, zijn carrière als trainer, jurylid en clinicgever in het samengesteld mennen. Hij kwam na de operatie bij met een ondraaglijke diagnose: hij was vanaf zijn nek verlamd.
Brenda herinnert zich een van hun vele vrienden die langskwam terwijl ze de wacht hield aan het bed van Bob in het James A. Haley Veterans’ Hospital in Tampa, Florida. De vriend kwam om Bob beterschap te wensen, en had een vraag waar hij zelf ook niets aan kon doen. Hij had een probleem met zijn ‘wheelers’, de achterste paarden in het vierspan. Bob was buiten dienst, maar had nog steeds een heleboel kennis in huis. Zou hij het erg vinden om een vriend wat advies te geven?
“Toen Bob hem vertelde hoe hij zijn wheelers braaf kon houden, bewoog hij ineens zijn handen”, vertelt Brenda, terwijl ze zich haar ongeloof herinnert. “Ik kreeg er tranen van in mijn ogen, dat was de eerste beweging die we zagen. Toen wist ik: de paarden zouden hem weer op de weg terug brengen.”
Die dag in het ziekenhuisbed, toen Bob zijn handen bewoog om een ingebeeld paard te mennen, was de start van een onwaarschijnlijk herstel. Door een bepaalde combinatie van spiergeheugen en doorzettingsvermogen heeft Bob sindsdien mobiliteit teruggekregen in ledematen waar hij eigenlijk geen gevoel in heeft.
“Toen hij therapie kreeg, vroeg hij me om zijn zweep mee te nemen”, zegt Brenda. “Hij zat in zijn elektrische rolstoel, hij zou naar buiten gaan, naar het kleine gedeelte dat ze hadden voor veteranen. En hij zat daar, met de zweep tegen de boom te slaan!”
Bob was vastberaden om zijn leven met paarden weer op te pakken, een doel dat hem ertoe zette om de sombere prognoses van de artsen te trotseren. In een wending die volgens Brenda medisch gezien volledig onverklaarbaar is, leerde Bob weer lopen, autorijden en, wellicht het meest verbazingwekkend, de leidsels van zijn menpaarden weer oppakken.
Vandaag de dag, vier jaar na zijn operatie, wordt Bob beschouwd als een ‘incomplete quadriplegie’, dit betekent dat hij vanaf zijn nek gevoelloos is, maar wel enige mobiliteit heeft, ondanks de verlamming.
En, net als zij deden na zijn operatie, houden de paarden Bob in beweging. De nu 75-jarige inwoner van Morriston, Florida, blijft menclinics geven, menwedstrijden jureren en won in augustus 2023 zelfs teamzilver tijdens de wereldkampioenschappen paramennen enkelspan in het Nederlandse Exloo. De paarden zijn zo verweven in het leven van Bob, dat hij nog steeds met ze kan werken, op basis van zijn lichamelijke instinct in plaats van op zijn gevoel.
Een vriend op elke boerderij
Zijn mislukte operatie en de daaropvolgende revalidatie waren niet de eerste keer dan Bob zijn leven te danken heeft aan paarden. Hij groeide op nabij Lubec, in Maine, onder toezicht van de staat. Hij en zijn broertjes en zusjes werden weggehaald bij zijn biologische ouders met een drankprobleem en in zijn jeugd was hij voortdurend ontheemd. De staat plaatste Bob bij 13 verschillende pleegouders, waar hij vaak werd behandeld als een ingehuurde hulp.
In dat landelijke deel van Maine in de jaren ’50, zo zegt hij, hadden de boeren niet veel, maar gelukkig voor Bob hadden ze wel paarden.
“In Downeast Maine was men erg arm, ze hadden geen geld voor tractoren”, vertelt Bob. “Iedereen had trekpaarden, dus op elke boerderij stond er wel een vriend op mij te wachten.”
Bob zou een lange en rijke carrière hebben in de mensport, maar de eerste dag op zijn werk was zogezegd een ramp. De toen nog jonge knul kreeg de taak om het trekpaard van zijn pleegvader, een vliegenschimmel Percheron met de naam Doll, te mennen bij het oogsten van hooi. Bob was zo klein, dat ze een extra zitje moesten monteren op de hooihark, zodat hij bij de pedalen kon komen om het hooi te lossen.
“Ik reed voor het eerst op de hooihark en dat was ook gelijk de eerste keer vluchten, omdat we een wespennest raakten”, zegt Bob. “Het paard sloeg op hol en gooide me van de hooihark af.”
Bob herinnert zich dat hij zichzelf afklopte terwijl ze de merrie kalmeerden en de hooihark rechtzetten. Daarna liepen ze met Doll naar de kust om haar wespensteken te weken in de koele modder. Vervolgens haalde iedereen de veters van rundleer uit zijn schoenen om het gebroken tuig te herstellen. Terwijl Bob kalmeerde en terug aan het werk ging, verwerkte hij deze gebeurtenissen in zijn jonge geest.
“Ik was geschrokken, dat snap je”, zegt hij. “Maar aan de andere kant was het ook verdomd spannend.”
Die ongelukkige dag in het bos is een dierbare herinnering voor Bob. Het was ook het begin van het gebruik van paarden om zijn perspectief te verleggen.
In veel pleeggezinnen waar Bob terecht kwam, had ‘slecht gedrag’, zoals in bed plassen of vechten de pestkop van de school, als consequentie dat je erop uit moest met het paard om hout te verzamelen en te vervoeren. Maar Bob kon het werken met paarden simpelweg niet als straf zien, op welke manier dan ook. Als kind, dat moest leven met steeds veranderende regels en grillen van vreemde volwassenen, waren de paarden op de boerderij een houvast en een toevluchtsoord.
“Ik had geen controle over mijn leven”, zegt Bob. “Maar ik kon een paard mijn bevelen laten uitvoeren alleen maar te fluisteren.”
Traumaverwerking met paarden
Bob had ontzag voor de gave die paarden hadden, om hem te leren fluisteren. Dat was een belangrijke les in vriendelijkheid voor de jongen die opgroeide in de pleegzorg, want Bob had, naar eigen zeggen, een ‘woedeprobleem’.
Zodra hij te oud werd voor het pleegzorgsysteem, kwam hij in een ander systeem terecht. In 1968 ging Bob in het leger en werd uitgezonden naar Vietnam. Op zijn eerste dag in het buitenland raakte hij gewond bij een van de meest beruchte gevechten uit die oorlog: de slag om Khe Sanh. Bob zou nog twee keer gewond raken tijdens zijn dienst voordat hij terugkeerde naar huis. Hij had gehoorverlies opgelopen en nam röntgenfoto’s mee, die een wirwar aan pinnen, staven en platen toonden, gebruikt om bij elkaar te houden wat was verbrijzeld bij raket- en granaatinslagen.
De thuiskomst van Bob werd dan ook ontsierd door een fel anti-oorlogsgevoel, wat de ingehouden woede bij de jongeman tot een kookpunt bracht.
Bespuugd worden deed meer pijn dan gewond raken”, vertelt Bob. “Dus die woede moest er op de een of andere manier uit, en gelukkig had ik de paarden in mijn leven.”
Terwijl hij herstelde van zijn lichamelijke verwondingen in Post-Traumatische Stressstoornis, gingen Bob en veel van zijn kameraden in therapie. Hij herinnert zich dat een therapeut Bobs passie voor paarden opmerkte en de veteraan begon te stimuleren om na te denken over zijn werk met paarden als manier om te herstellen.
“Iedereen had therapie nodig”, vertelt Bob. “Dus ik ging naar mijn eerste PTSS-bijeenkomst en mijn therapeut zei ‘kom nooit meer terug’. Omdat ik mijn leven deelde met paarden, kon ik omgaan met de woede en alle emoties die opkomen in een gevechtssituatie.”
Bob bouwde een leven op na de oorlog. Hij haalde een universitaire graad in veehouderij aan de University of Maine. Daarna zette hij zijn paardenopleiding voort middels een baan bij een stoeterij met quarter horses. Toen hij zijn decennialange loopbaan bij de politie begon, beheerde hij nog steeds een grote pensionstal, trainde menpaarden en organiseerde regelmatig slee- en huifkartochten.
Brenda en Bob ontmoetten elkaar 27 jaar geleden, toen hij haar een trailer liet zien die hij te koop had staan. Ze kocht de trailer niet, maar ging wel akkoord om eens te gaan dansen. Brenda was zelf ook een gevestigde amazone met een stal vol paso fino’s. Uiteindelijk verhuisde het stel naar Florida, waar ze konden ontsnappen aan de winters in Maine en het hele jaar rond met paarden konden werken. Brenda moedigde Bob ook aan om zijn focus te verleggen naar zijn passie voor samengesteld mennen.
“Ze zei: als wij naar Florida verhuizen, neem jij het deel van de training op dat niemand anders wil’”, legt Bob uit. “En dus koos ik voor getraumatiseerde paarden. Wegvluchten? Achterover slaan? O, stuur ze maar naar Bob!”
Als werd Bob verliefd op de werkpaarden van zijn pleegouders, vanwege de manier waarop je door te fluisteren een dier van bijna 1000 kilo kon bewegen. Nu werkte hij met paarden waarbij die overeenkomst was geschaad, waarbij menners teveel hadden gevraagd, te luid hadden geschreeuwd en het vertrouwen van de dieren in mensen hadden beschadigd.
Op hun boerderij in Morriston, Florida, bouwde Bob de relatie met deze paarden weer langzaam op. Hij stelde zich voor hoe getraumatiseerde dieren informatie van mensen interpreteerden, onderhandelde opnieuw over het contact met elkaar en maakte zijn hulpen zo eerlijk en rustig als mogelijk was.
“Je leidsels zijn net elektriciteit”, legt hij uit. “Een ons in je vingers in een pond in hun mond. Als je één leidsel een inch verplaatst, gaat je paard 30 centimeter vooruit. Ik zou het zelf ook niet willen: iemand die mij een uur lang in de mond trekt en het dan fijn rijden noemt. Dus ik probeer 90% van de tijd op stemcommando’s te rijden en slechts 10% op de leidsels.”
Wat Bob steeds weer opviel aan de relatie tussen paard en mens, bij elk van de ontelbare paarden waar hij mee gewerkt heeft, is hoe het mogelijk was dat deze beschadigde dieren toch weer vertrouwen kregen in mensen. Als hij praat over hun wilskracht, dan breekt zijn stem, ook vandaag de dag weer.
“Elk paard waar ik mee heb gemend, zou voor mij door het vuur gaan. Alleen omdat ik het ze vraag”, zegt hij. “Elke keer dat ik mijn leidsels oppak, sluit ik mijn ogen en zeg ‘ik zal je veilig leiden’.”
Gelukkigste man ter wereld
Voor een buitenstaander lijkt het pad van Bob niet erg sprookjesachtig. Hij groeide verwaarloosd en boos op, als een kind van de staat, doorstond een ondankbare en moeilijke missie in Vietnam en leefde decennialang met dagelijkse herinneringen aan zijn oorlogswonden, inclusief verlies van 90% van zijn gehoor en bijna zijn volledige mobiliteit van zijn rechterarm. En dat was allemaal nog vóór de operatie waarbij hij op zijn 71e per ongeluk verlamd raakte. Maar Bob accepteert geen medelijden.
“Je praat met wellicht de gelukkigste man op aarde”, zegt Bob. “Ik kan de levens van ik weet niet hoeveel personen vormgeven en heb ontzettend veel paarden kunnen helpen.”
“Als je echt van paarden houdt en deze dieren wilt helpen, en het wellicht oneens bent met de manier waarop het in de wedstrijdpiste gaat, wordt dan clinicgever, trainer of jurylid”, vervolgt hij. “Want wat ik zeg en opschrijf, dat nemen mensen mee naar huis en gaan ze doen. Dat is echt heel erg nederig werk. Ik beinvloed elk jaar duizenden levens.”
Ondanks zijn moeilijke start in het leven, heeft Bob niet voor paarden gekozen om te ontsnappen aan mensen. Contact met andere mensen die ook echt van paarden houden, dat is een groot deel van wat hij geweldig vindt aan de paardenwereld.
Vanwege de paarden heeft hij een nauwe band ontwikkeld met zijn navigators (de groom die direct achter hem op de wagen zit-red.), andere menners en eigenaren. De paardenwereld stond voor Bob klaar, door ziekenhuisbezoeken, hulp tijdens fysiotherapie (zoals die vriend die hem jiu jitsu bewegingen leerde en door zijn pas verlamde lichaam in zijn menwagen te tillen voor zijn eerste keer rijden na de operatie.
Hij is met name geraakt door de mensen die hem hun geliefde paarden hebben toevertrouwd. De Nederlandse Chantal Vermerris aanbood dat Bob haar Welsh cob Brynithon Flyers Magic mocht lenen voor de wereldkampioenschappen 2023. Deze overeenkomst maakte het mogelijk voor Bob om met een competitieve partner deel te nemen. Het was namelijk te duur om zijn eigen paard over te laten vliegen vanuit de Verenigde Staten.
“Gelukkig heb ik paarden in mijn leven, en mensen die mij wilden vertrouwen. Zij zeiden ‘je kunt de liefde van mijn leven nemen en proberen te winnen’”, vertelt Bob. “Honderden mensen hebben mij hun paarden geleend en gezegd: ‘hier, probeer het gewoon’.”
Bob was onder de indruk van de vrijgevigheid van Vermerris, net als van de velen die zich hebben ingespannen om zijn passie te steunen. Honderden mensen, waaronder zelfs totale vreemden, hebben een bijdrage geleverd om Bob in 2023 naar Nederland te krijgen. Zijn vrienden lanceerden zelfs een crowdfunding om Bobs route naar de wereldkampioenschappen te ondersteunen.
“Honderden mensen hebben hieraan bijgedragen”, zegt hij. “Mensen die het niet konden veroorloven om sponsor te worden, hebben wel een kleine bijdrage geleverd. Ze gaven bijvoorbeeld 5, 10 of 100 dollar, wat ze maar konden missen.”
Bob is ver gekomen sinds zijn eenzame periode als pleegkind in Downeast Maine. Het leven, dat hij vanaf nul heeft opgebouwd, is een leven om dankbaar voor te zijn, ondanks de moeilijke momenten.
“Ik heb een geweldig leven gehad, weet je. Ik heb duizenden geweldige paarden gereden, hard gereden, gevochten, bier gedronken. Ik heb honderden vrienden, en er was nooit een dag dat die geen loon kregen”, grinnikt Bob. “Dus ik heb niet de behoefte om te wereld te laten weten dat ik mij wellicht niet goed voel vandaag.”