Algemeen
Dit artikel werd geschreven door Niina Kirjorinne voor Eurodressage.com. Zij is dressuurcoach en dierenfysiotherapeut, gespecialiseerd in de biomechanica van ruiter en paard. Nina studeert bij kolonel Christian Carde, en traint in Warendorf, bij voormalig I-jurylid Angelika Frömming.
Het gezichtsvermogen heeft veel lichamelijke en mentale effecten op de balans en de bewegingen van een paard. Als de beweging vol zelfvertrouwen is, ziet het er makkelijk, vloeiend en krachtig uit. Het zicht is essentieel om te bewegingen te coördineren en balanceren. De informatie die we krijgen van het zicht moet accuraat zijn en daarom is het zo belangrijk dat we vrij kunnen rondkijken. Zicht helpt ons om ons lichaam te gebruiken en in de ruimte om ons heen te coördineren. We willen graag kunnen zien waar we zijn en wat we doen.
Optische zenuwen verbinden het oog van het paard met zijn hersenen en het centrale zenuwstelsel. Het zicht is ook direct verbonden met het evenwichtsorgaan, en dat is weer een heel belangrijk waarnemingssysteem in het binnenoor. Ogen geven belangrijke waarnemingen door aan het evenwichtsorgaan, de hersenen vertalen deze informatie weer naar een motorische actie, bewegingen dus. Het evenwichtsorgaan is belangrijk voor het waarnemen, controleren en aanpassen van de houding van hoofd en lichaam, maar ook voor bewegingen, de positie van het oog, samen met de ondersteuning van het waarnemen van het eigen lichaam en andere mechanismen.
Hoe wij de wereld om ons heen zien terwijl we bewegen, het lijkt stabiel en helder. Dat komt door kleine, automatisch gecoördineerde bewegingen van de ogen, hoofd en hals. Deze correcties zijn zo klein dat we ze zelf niet eens opmerken, maar als er veel spanning is, of iets dat deze functie blokkeert, dan heeft dat invloed op al deze systemen. Om makkelijk te bewegen, moet je je lichaam vrij kunnen gebruiken, inclusief je zicht. Als je moeite hebt met zien, dan ben je niet in staat om op volledige capaciteit te presteren. Om een optimale balans en zelfvertrouwen in je bewegingen te krijgen, moet je kunnen zien waar je heen gaat.
Zicht bepaalt de beweging
Kwalitatief goed bewegen komt voort uit een goede balans. Balans zorgt er op zijn beurt weer voor dat de bewegingen makkelijk worden, efficiënt in energiegebruik en vertrouwd.
Voor een goede balans hebben we veel goed functionerende systemen nodig. Een van de belangrijkste speerpunten voor een optimale balans is accurate informatie vanuit de ogen van het paard naar het evenwichtsorgaan, dit leidt het hele proces van bewegen. Dus als je een elastische, uitgebalanceerde en krachtige opwaartse beweging wilt creëren, zorg er dan voor dat het paard gebruik kan maken van de totale capaciteit van zijn gezichtsvermogen.
Draaien van de ogen
Paarden hebben horizontale pupillen, deze zorgen voor het best mogelijke zicht rondom hen. Het gezichtsveld is deels zichtbaar met twee ogen, deels met één oog. En dan zijn er nog de zogeheten ‘blinde vlekken’, door de plaatsing van het oog in het hoofd. Wist jij dat de ogen van een paard draaien, zodat de pupil altijd horizontaal blijft als het paard zijn hoofd optilt of naar beneden brengt? Dit zorgt ervoor dat het paard altijd het beste gezichtsveld heeft tijdens het grazen, of wanneer hij zijn hals op verschillende hoogtes houdt.
In deze video is dit duidelijk zichtbaar:
Misschien had je dit geweldige detail al eens gezien bij jouw paard, maar waarom is dit tijdens het rijden zo belangrijk?
Als het paard zijn hoofd en hals in een natuurlijke, licht geopende positie houdt, met de neus voor de loodlijn, kan het oog draaien en de pupil horizontaal blijven. Zo kan er belangrijke informatie worden verzameld om in balans te blijven.
Als de houding van het hoofd en de hals extreem is, dan wordt de mogelijkheid van het paard om vooruit te kijken en gebruik te maken van het gedeelte dat hij met twee ogen ziet, gehinderd. Het maakt niet uit of dat hoog in de lucht is, of ver achter de loodlijn. Dit gebeurt bijvoorbeeld als de bovenkant van de neus naar achteren en richting de grond wijst. Als dit gebeurt, kan het oog niet in de voorkeurspositie horizontaal blijven. Dan probeert hij in balans te blijven, maar gebaseerd op beperkte informatie, en dat maakt het moeilijk voor het paard om de volledige capaciteit van de balans te gebruiken.
Dit veroorzaakt weer spanning, het paard gaat op verschillende manieren compenseren en dat heeft weer effect op de balans. En dan heb je een vicieuze cirkel.
Bij dit paard is van nature oogwit zichtbaar, aan beide kanten van de blauwe iris.
Foto: Marlies Trap Fotografie
Je hebt vast wel eens een paard zien bewegen in een gesloten frame, met een zeer gespannen, ‘bezorgde’ blik in zijn ogen, waarbij witte delen zichtbaar zijn aan de ‘achterkant’ van het oog. Er kunnen meerdere redenen zijn voor zo’n gezichtsuitdrukking, het is dan ook belangrijk om te begrijpen dat een van die redenen kan zijn dat het paard moeite heeft met zien en probeert om de pupil in een horizontale positie te krijgen. Bij sommige houdingen van hoofd en hals wordt dit anatomisch gezien heel erg moeilijk of zelfs onmogelijk.
In deze tijd, met sociale media, is het ook belangrijk dat je niet elke foto op het internet moet gaan analyseren om problemen te vinden. In plaats daarvan moet je duidelijk onderscheid maken tussen wit dat zichtbaar is omdat het oog in een extreme positie wordt gehouden, of oogwit dat van nature bij sommige paarden zichtbaar is, in welke houding dan ook. Witte delen in het oog zijn niet automatisch een teken dat er een probleem is. Het is dan ook goed om te onthouden dat het in bepaalde situaties wel een duidelijk rode vlag is als het aankomt op het functioneren van het evenwichtssysteem.
Zelf ervaren
Kijk recht vooruit en kies een plek recht voor je om naar te kijken. Focus je en hou je blik op die plek. Breng dan je kin naar beneden, naar de borst. Hou je kin naar beneden, maar blijf tegelijk naar de plek kijken die je uitgekozen hebt. Hou dit een tijdje vast. Hoe voelt dit en waar voel je dit? Hoelang voelt deze houding comfortabel aan? En wat gebeurt er als je op deze manier probeert te bewegen? Waarschuwing: als je probeert te lopen of te bewegen met deze hoofdhouding, wees dan voorzichtig. Je kunt duizelig worden!
Heb je het gevoel dat je op deze manier accurate informatie krijgt voor je evenwichtsorgaan, als je op deze manier kijkt? Door deze oefening te doen, kun je een beetje ervaren wat een paard ervaart als je probeert recht voor je uit te kijken met een gesloten frame.
Ik hoop dat toekomstige onderzoeken ons een nog beter begrip brengen over de relatie tussen het zicht van het paard en de effecten van de hoofd- en halshoudingen die we regelmatig terugzien bij paarden. Er is al wel heel veel correcte informatie en onderzoek beschikbaar over dit onderwerp.
