Geplaatst Bokt Community
Sparren tijdens het Rossfechten Symposium. Foto: Amanda Melchior
Kan je uitleggen wat rossfechten precies is?
Het is een verzamelterm voor de krijgskunsten te paard, bijvoorbeeld het schermen met zwaarden, maar ook vechten met speren/lansen en het worstelen te paard.
Waar komt de naam 'rossfechten' vandaan?
Het is een Middeleeuwse term uit vechtboeken, de manuscripten waarin de vechtkunst van vroeger bewaard is gebleven. Naast rossfechten (krijgskunst te paard) heb je ook harnischfechten (krijgskunst in harnas) en blossfechten (krijgskunst zonder harnas).
Hoe ben je erbij gekomen om dat te gaan doen?
Ik ben hier zelf bij gekomen door het beoefenen van een andere historische rijdiscipline, het steekspel (jousting). Ik raakte daardoor geïnteresseerd in historische rijkunst, de klassieke dressuur en de bijbehorende vechtkunst. Om een steekspel te kunnen rijden, hoef je niet heel technisch te kunnen rijden. (al helpt het wel) Bij rossfechten speelt dressuur een veel grotere rol en dat sprak me aan. Ik vind eigenlijk alle toegepaste vormen van dressuur heel mooi, met de dressuur als middel en niet als doel.
Waar moet een paard aan voldoen bij rossfechten?
Ik denk dat het vooral de ruiter is die aan dingen moet voldoen, haha. Je moet correct vanuit je zit kunnen rijden, je paard goed door een gevecht begeleiden, controle houden over je wapen en je emoties kunnen reguleren. Niet blind fanatiek worden of wegduiken voor een slag en je paard uit evenwicht brengen. Als je zelf aan die voorwaarden kunt voldoen, dan ben je een eind op weg om je paard goed in deze discipline te kunnen rijden.
Natuurlijk helpt het als het paard een fijne basis meegekregen heeft in zijn opleiding. Leeftijd speelt wel een rol. Hoewel een jonger paard natuurlijk best een kalm rondje mag rossfechten, is een minimale leeftijd van zes jaar wel heel wenselijk voor rossfechten op gevorderd niveau vanwege de belasting, de intensiteit en het type oefeningen dat van het paard gevraagd wordt. En verder, het paard dat je hebt, geeft richting en vorm aan je training.
Ik denk dat ieder paard plezier in deze discipline kan hebben, maar de weg erheen kan verschillen. Een paard dat in de groep heel laag in de hiërarchie staat, zal het bijvoorbeeld misschien spannend vinden om in de ruimte van een ander paard te komen en dan zal je aan zijn zelfvertrouwen moeten werken. Een paard dat door slechte ervaringen in het verleden kopschuw is gemaakt, zal langer nodig hebben om aan de bewegingen van het zwaard te wennen. Zo vraagt ieder paard zijn eigen ‘maatwerk’.
Zijn er ook nog “eisen” voor de ruiter?
Naast wat ik hierboven al schreef, vooral de bereidheid om te leren en de wil om zelf verantwoordelijk te zijn voor je handelen. Wat er ook gebeurd met je zwaard of met je paard, het is aan jou om te zorgen dat je eigen paard en de paarden van je sparringpartners veilig zijn. Het is heel belangrijk dat de paarden geen negatieve ervaringen opdoen, doordat ze bijvoorbeeld geschopt worden door het andere paard of per ongeluk een klap van een zwaard krijgen. Deze discipline draait om vertrouwen tussen ruiter en paard, dus dat vertrouwen mag je nooit beschamen.
Waar bestaat de ruiteruitrusting uit?
Normale rijkleding, een schermmasker, lichte schermhandschoenen en een kunststof waster (oefenzwaard). In verband met de veiligheid sparren wij uitsluitend met wasters. Tijdens shows en demonstraties gebruiken we soms wel stalen wapens, maar dan is het gevecht gechoreografeerd.
Workshop rossfechten. Foto: Sam in Focus
Heeft het paard speciaal harnachement? Zo ja: waar bestaat het uit?
Specifiek harnachement is niet noodzakelijk, bij wijze van spreken zou je zonder tuig kunnen rossfechten. Bij de manier van rijden die wij beoefenen, is een klassieke zit wel wenselijk, dus het helpt om daar je zadel op uit te zoeken. De meeste mensen die deze discipline al langer beoefenen, hebben een historisch type zadel, omdat dit erg helpt met de juiste houding voor zowel de dressuur als het zwaardvechten. Qua optoming is eigenlijk alles mogelijk. Vanwege de teugelvoering op één hand kiezen veel rossfechters voor een kandare of een bosal.
Kun je met elk paard aan rossfechten meedoen of zijn bepaalde typen/rassen bij voorbaat al niet geschikt?
Ieder paard kan dit leren en goed meekomen, maar sommige rassen hebben van nature wel meer aanleg. Vanwege hun talent voor verzameling zijn de Iberische rassen populair bij rossfechters. Zelf heb ik Lusitano’s, die zijn hier heel geschikt voor.
Hoe begin je met rossfechten en waar kun je dit leren?
Je hebt eigenlijk drie type rossfechters: ruiters die leren schermen, schermers die leren paardrijden en de enkeling die blanco aan allebei tegelijk begint. Om te leren schermen, kun je eerst meters op de grond maken in de Historical European Martial Arts: in Nederland zit een aantal clubs die deze sport beoefenen. Voor schermers is het van belang om te leren rijden op een manier die geschikt is voor rossfechten en dat is niet zo eenvoudig, want klassiek leren rijden met als uitgangspunt het voeren van de teugels in één hand is in Nederland niet standaard.
Ook met rijervaring is de stap naar rossfechten wel lastig zonder aanvullende instructie. Om deze discipline te kunnen beoefenen, moet je behoorlijk verfijnd op je zit kunnen rijden met minimaal gebruik van je teugels. Om een voorbeeld van een basisoefening te noemen in een gemiddelde rossfechten sparring sessie: een (galop)appuyement met een correcte buiging met je teugels in één hand. Dat is zelfs voor ervaren ruiters niet heel vanzelfsprekend.
In Nederland is er een mogelijkheid om dit te leren. Bij Stichting Historische Rijkunst (https://www.historischerijkunst.nl) geven we workshops rossfechten voor ieder niveau en organiseren we clinics met Arne Koets, een gerenommeerde instructeur op het gebied van historische rijkunst en rossfechten. Tijdens zulke trainingen is er aandacht voor de dressuur, wordt er gewerkt aan zwaardtechnieken en worden ook specifieke oefeningen voor het rossfechten gedaan.
Maken jullie de kostuums en tuig voor de paarden zelf? Zo niet, waar haal je dat dan vandaan?
Bij rossfechten dragen we in principe gewoon moderne ruiterkleding. Wel geven we ook shows en demonstraties, waarvoor we historische kostuums dragen. Die zijn deels zelfgemaakt en komen deels bij specialistische winkels/makers vandaan. Hoofdstellen zijn deels gekocht en sommige dingen maken we ook zelf. De zadels laten we maken, daar wagen we onszelf niet aan.
Demonstratie Pruikentijd. Foto: Marsha Reijgwart
Hoe lang ben je bezig met de training van een paard voor rossfechten?
Nou, ik ben in ieder geval niet zo vlot als sommige van de oude meesters die naar eigen zeggen in een aantal maanden een paard van groen tot aan hogeschool-niveau brachten, haha. Tijdens een workshop werken we met ruiters en paarden die dit nog nooit gedaan hebben, binnen één dag toe naar het rijden van gevechtjes in stap, en soms ook al draf of galop als de combinatie dressuurmatig al wat verder is en ze het rossfechten goed oppakken.
Een ‘normaal’ paard (dus zonder trauma’s, lichamelijke beperkingen o.i.d.) dat basis gereden is in drie gangen, kan in één à twee maanden genoeg leren om goed mee te komen in een gevecht in galop. Het grootste deel van het werk zit dan in de dressuurmatige training. Als je rossfechten op hoger niveau ambieert, heb je oefeningen nodig zoals galoppirouettes en mezair (hoge school), dat kost meer tijd en werk.
De meeste paarden hebben zelf wel een voorkeursoefening, dus soms kun je in de context van een gevechtje een bepaalde oefening snel en makkelijk aanleren omdat het paard dat een logische beweging vindt om te maken tijdens het rossfechten.
Is er wel eens iets bijzonders/speciaals/raars gebeurd tijdens een evenement?
De paarden kunnen veel verschillende oefeningen en soms zetten ze die ook ongevraagd in. Zo ging Dante, het paard van mijn collega, op eigen initiatief een buiging maken voor het publiek nadat zijn ruiter succesvol de ander ontwapend had. En Santi trok laatst ineens met zijn tanden een schild uit iemands handen. Gelukkig zijn het eigenlijk altijd grappige dingen die ze er zelf bij bedenken.
Gebeurd het wel eens dat je paard een dag niet wil? Als dat tijdens een evenement gebeurt, hoe ga je daar dan mee om?
Als een paard geen zin lijkt te hebben of verzet toont, is dat eigenlijk altijd een ruiterfout. Als je weet te achterhalen wat jij hebt gedaan om die mindset te veroorzaken, dan kun je het negen van de tien keer gelijk oplossen. Soms kom je er samen even niet uit en is het beter om de training te stoppen en de volgende dag met frisse moed weer aan de slag te gaan!
Tijdens een show of demonstratie gebeurt het weleens dat de paarden een bepaalde locatie spannend vinden, of dat ze rilliger zijn omdat het waait, of vul maar in. Paardendingen die iedere ruiter zal herkennen denk ik! Omdat in de dagelijkse training vertrouwen en harmonie centraal staan, gebeurt het eigenlijk nooit dat de paarden echt niet willen tijdens een evenement. Soms vinden ze het wel lastig om een specifieke oefening te laten zien vanwege allerlei prikkels in de omgeving. Bij een show geldt, ‘the show must go on’, dus dan neemt een andere ruiter de oefening over of laten we iets weg, wat eigenlijk altijd kan zonder dat de show eronder te lijden heeft. Bij een demonstratie past het soms om uitleg te geven over wat er gebeurt, hoe we dat oplossen et cetera.
Als jullie naar shows oid gaan, kost dat dan nog veel voorbereiding? Of niet meer dan iemand die naar bijvoorbeeld een dressuur- of springwedstrijd gaat?
Redelijk vergelijkbaar denk ik, al moet er afhankelijk van het type show soms nog het één en ander aan kostuums en ander materiaal mee. We zijn redelijk geroutineerd in inpakken inmiddels! Wat vooral stress geeft, vast heel herkenbaar, haha, is de paarden wassen en dan schoonhouden totdat ze daadwerkelijk in de trailer gaan.
Op 
maar dat omvat maar een klein deel van de werkuren. Om ze fit en soepel te houden doen we vooral veel normaal werk, aan de hand, tussen de lange lijnen en onder het zadel gewoon dressuuroefeningen, afgewisseld met buitenritten. 
