Geplaatst Fokkerij
Fries veulen. Foto: S. Feenstra.
Midden in het veulenseizoen werd dierenarts Gerrit Kampman ’s nachts gebeld door een eigenaresse wier Friese merrie aan het veulenen was. Ze had een camera in de stal geïnstalleerd zodat ze haar merrie in de gaten kon houden terwijl de merrie in alle rust haar veulen kon krijgen. Op de camera zag ze de merrie persen maar er kwam geen veulen en ze maakte zich zorgen. "Omdat de merrie nog niet heel lang aan het persen was, vroeg ik haar telefonisch of ze het aandurfde om voorzichtig in de vulva te voelen met haar hand of ze twee hoefjes kon ontdekken", zegt Kampman, "tien minuten later belde ze terug dat ze maar één hoefje kon ontwaren. Meerdere scenario’s gingen door mijn hoofd en snel schoot ik mijn kleren aan. Het kon zijn dat er één beentje naar achteren lag. Een andere optie was dat het hoofdje teruggeslagen lag. In ieder geval was het van levensbelang voor merrie en veulen om snel te handelen. Bij aankomst voelde ik de merrie op en het klopte dat er geen hoofdje te voelen was: het veulen lag met de achterbenen richting de vulva, dus in een stuitligging."
Dwarsligging
Voor een fokker is het belangrijk te weten hoe een ‘normale’ bevalling bij een merrie verloopt. Dan kan die fokker ook signaleren als iets niet volgens het boekje gaat. Gedurende het geboorteproces zal het veulen een draai maken van een rugligging naar een buikligging. De hoefjes van de voorbenen zullen bij de geboorte eerst verschijnen, met daarop het hoofdje. In die laatste fase gaat de draai naar de juiste positie in zeldzame gevallen niet goed, bijvoorbeeld als het veulen erg groot is, waardoor het veulen in een verkeerde ligging komt: bijvoorbeeld met een been of hoofd teruggeslagen naar achteren. Soms komt een veulen al in een eerder stadium in een verkeerde ligging: in een stuitligging of zelfs helemaal dwars. "In sommige gevallen kan ik het veulen nog draaien waardoor het nog op normale wijze geboren kan worden. In andere gevallen moet een dwarsliggend veulen door een keizersnede verlost worden", stelt Kampman.
Keizersnede
Als een merrie in de laatste fase van het geboorteproces zit, de uitdrijvingsfase, en begint te persen dan moet er binnen twintig minuten een veulen geboren zijn. Is dit niet het geval, dan is de kans groot dat het veulen verkeerd ligt. Kampman waarschuwt: "Een dwarsligging komt gelukkig niet vaak voor, maar heeft helaas een slechte prognose wat betreft de geboorte van een levend veulen. Het is belangrijk dat fokkers in hun achterhoofd houden dat een merrie eventueel naar een kliniek getransporteerd moet worden voor een keizersnede."
Op tijd bellen
Bij de merrie met het veulen in een stuitligging, lukte het Kampman om de twee achterbenen dusdanig te positioneren dat hij een touwtje rond de beentjes kon leggen om de merrie bij de persweeën te ondersteunen en het grote merrieveulen naar buiten te trekken: "De merrie, een ervaren fokmerrie, had dit veulen nooit zelfstandig naar buiten kunnen persen, dus het was goed dat de eigenaresse op tijd belde. In de loop van de ochtend moest ik nog een keer langskomen om de nageboorte, die er niet spontaan afkwam, te verwijderen. Daarna konden merrie en veulen naar buiten de wei in om hun benen in het zonnetje te strekken."