Algemeen

Deze Fjord staat in de voor hoefbevangenheid typische stand. Foto: esmir.
Hoefbevangenheid komt de laatste jaren steeds vaker voor. De medische term voor hoefbevangenheid is laminitis. Het woord laminitis verwijst naar de lamellen waarmee het hoefbeen in de hoef bevestigd is.
Het is een ontsteking van de hoeflederhuid, waarbij ontstekingsvocht en pus zich ophopen tussen de hoeflederhuid en de hoornschoen. In ernstige gevallen kan hierdoor de verbinding tussen de hoornschoen en het hoefbeen verloren gaan, waardoor het hoefbeen kan kantelen. Dit hoefbeen drukt vervolgens tegen de zool van de hoef en in ernstige gevallen komt het zelfs door de zool heen.
Het paard zal proberen de voorhoeven te ontlasten door de achterbenen ver onder het lichaam te brengen en de voorbenen zo ver mogelijk naar voren te strekken. De hoeven voelen warm aan. Hoefbevangenheid kan ontstaan door een overmaat aan bepaalde voedingsstoffen zoals te veel suikers in jong voorjaarsgras of teveel krachtvoer.
Maar ook overbelasting, giftige stoffen, sommige geneesmiddelen en infecties kunnen deze ziekte veroorzaken. Merries waarbij de nageboorte te lang in het lichaam is achtergebleven, lopen ook risico. Het hoefbeen kan al binnen korte tijd kantelen met meestal fatale gevolgen. Snelle deskundige behandeling is dan ook van levensbelang!
Signalen waaraan je hoefbevangenheid kunt herkennen:
- Paard loopt liever op zachte ondergrond.
- Warme hoeven en kroonrand.
- Pols duidelijk voelbaar kloppend op de kogel en in de kootholte.
Ribbels in de hoef na hoefbevangenheid. Foto: capopjekop. - Paard reageert op percussie (tikken) op de hoef.
- Paard loopt (liever) niet en rolt over de toon.
- Paard weigert om het been op te tillen omdat de pijn dan aan het andere been toeneemt.
- Typische lichaamshouding: achterbenen ver onder het lichaam gebracht, voorbenen gestrekt naar voren.
- In ernstige gevallen ligt het paard languit, is ernstig ziek en eet niet.
- Het paard ontlast de hoeven om en om.
- Het paard loopt in de eerste instantie stijf
- Er is een stuwende polsslag te voelen aan de slagader bij de kogel.
- Bij korte wendingen is te zien dat het paard pijnlijke voeten heeft.
- Het paard loopt duwend of maakt korte stappen.
- Het paard gaat kreupel lopen.
- De straalpunt is gevoelig en warm.
- Vaak is de manenkam van het paard opgezet en hard.
Heeft het paard één of meerdere van deze symptomen bel dan direct de dierenarts en laat deze direct komen. Binnen 24-48 uur treedt de chronische fase in en dan wordt de kans op genezing vele malen kleiner en is het in het ernstigste geval niet meer te behandelen.
Naast de overduidelijke signalen zoals kreupelheid, zijn er ook paarden die niet of nauwelijks signalen tonen, maar die toch (licht) bevangen zijn. Je voelt geen pols, de hoef is niet warm, er zijn geen opgezette of ingedeukte kroonranden, vaak is het enige wat je ziet een wat verkorte stap, het van gewicht op het been wisselen, niet gemakkelijk een korte draai kunnen maken als je het paard aan de hand leidt op harde ondergrond. Het kan ook voorkomen dat het paard geen voetje meer wil geven, want dan moet hij zijn andere benen zwaarder belasten. Observeer je paard goed en neem bij twijfel contact op met je veearts. Het hoeft geen bevangenheid te zijn: een hoefzweer, nageltred of spierbevangenheid kunnen ook dit soort tekenen geven.

Gekanteld hoefbeen op een röntgenfoto. Foto: Dyonne.
Chronische fase
- Het paard neemt het gewicht van de voorhand af door de benen naar voren te plaatsen vóór het lichaam en de achterbenen worden wat onder het lichaam gezet en die nemen het gewicht over. Dit wordt herkend als de typische, hangende bevangenheidsstand.
- Het paard is rusteloos en voelt zich zichtbaar niet lekker.
- In deze fase kan het hoefbeen kantelen, druk op de zool uitoefenen en daar zelfs door heen prikken.
De voorkant van de hoef van een paard dat hoefbevangen is geweest, krijgt vaak een geribbeld uiterlijk. De witte lijn kan verbreden als het deel van de wand dat losgekomen is tijdens de acute fase van de bevangenheid naar beneden toe uitgroeit.
Let op! Hoe vlugger de eerste symptomen worden aangepakt, des te groter de kans op genezing! Niet, of te laat behandelen heeft ernstige gevolgen.
Wat moet je doen tot de dierenarts komt?
- Bel direct de dierenarts: spoed!
- Laat het paard niet onnodig lopen.
- Geef geen krachtvoer meer.
- Zet het paard op zachte, bij voorkeur natte, veerkrachtige ondergrond (nat zand in paddock of stal) om de druk over de gehele onderkant van de hoef te verdelen.
- Laat de dierenarts het paard behandelen en bespreek het rantsoen.
Hoe kun je hoefbevangenheid voorkomen?
- Voorkom te grote opname van (voorjaars)gras of krachtvoer.
- Laat je paard regelmatig behandelen door een hoefsmid.
Verbrede witte lijn na hoefbevangenheid. Foto: capopjekop. - Let op tijdig (binnen 6 uur) en volledig afkomen van de nageboorte bij merries.
- Voorkom overbelasting.
- Voer zo dat het paard geen overgewicht krijgt en vermijd (teveel) krachtvoer bij paarden die niet (hard) hoeven te werken.
- Verander je van voer of hoeveelheid, doe dit dan geleidelijk. Vooral van de weidegang naar stalrantsoen en andersom.
- Pas op met giftige planten en ongeschikt voer zoals aardappels, brood, suikerhoudende voedingsmiddelen zoals appels en wortels. Ook paardensnoepjes en pepermuntjes bevatten veel suiker!!
- Laat de nageboorte goed controleren.
- Laat een paard niet te hard werken op een harde ondergrond (pas vooral op bij paarden voor de koets).
- Pas op met bepaalde medicijnen zoals corticosteroïden, raadpleeg de dierenarts.
- Voer altijd genoeg ruwvoer, maar pas op met jong (fructanen) gras in het voorjaar en najaar. Klik hier voor een link naar een fructaanwijzer. Deze geeft een benadering voor wat je in jouw omgeving die dag aan fructaanvorming in het gras mag verwachten.
- Laat de smid tijdig komen en verzorg de hoeven goed. Een paard dat al eens bevangen geweest is heeft vaak speciaal beslag nodig.
- Laat zolen niet te dun worden.
- Zorg voor een goed weide management. Weides juist wel correct bemesten zodat je onkruid groei van bijvoorbeeld klaver tegen gaat. Ook andere schadelijke onkruiden zullen minder snel groeien omdat het gras meer kans tot groeien krijgt.
- Tenslotte, maar heel belangrijk: Geef je paard voldoende beweging!! Koolhydraten zijn de energieleveranciers voor het paardenlijf. Die energievoorraad wordt aangesproken als je paard zich moet inspannen door voldoende beweging, en daardoor worden de koolhydraten efficiënt verbruikt. Beweegt het paard te weinig dan wordt het overschot aan suiker/koolhydraten opgeslagen in de vorm van vet en kan mogelijk als trigger voor ziekte optreden.
- Houd er rekening mee dat als je paard bevangen is geweest, je dit altijd aan je arts moet melden bij de behandeling van andere aandoeningen. Zalven met corticosteroiden kunnen nog wel gebruikt worden, maar injecties met deze stof kunnen opnieuw bevangenheid veroorzaken.
Behandeling hoefbevangenheid
Om het probleem op te lossen of in ieder geval zo veel mogelijk te verzachten, zijn er meerdere mogelijkheden:
- De bloedaanvoer naar het laminaire deel van de hoef moet toenemen. Dit kan door Clenbuterol of Acetylpromazine.
- Het kantelen van het hoefbeen moet worden voorkomen of gestopt. Dit kan door middel van goed bekappen en speciaal beslag, meestal zal het paard een zooltje krijgen met siliconen of hoofpad. Vaak wordt de zool opgevuld met kunststof, zodat de druk van het gewicht van het paard verdeeld wordt over een groter oppervlak en om de zool, die dunner wordt door de druk van het straalbeen, te ondersteunen.
Speciaal beslag na hoefbevangenheid. Foto: darwin. - De pijn moet worden bestreden door middel van pijnstillers. Zeker in de acute fase is dit van belang.
- Managementmaatregelen: het paard moet op complete boxrust, zodat de verbinding tussen hoefbeen en hoefwand niet verder verzwakt. Uiteraard mag het paard geen vet gras meer en moet het niet overmatig worden gevoerd.
Acute hoefbevangenheid (wanneer het hoefbeen nog niet is gekanteld) kan herstellen, maar dit herstel kan maanden duren. Het paard zal altijd gevoelig blijven voor hoefbevangenheid en men moet dus oppassen dat het niet nog een keer gebeurt.
Bij chronische hoefbevangenheid zal het hoefbeen niet meer in zijn normale positie komen. Door middel van speciaal beslag (bijvoorbeeld breakover ijzers) is het wel mogelijk om het lopen minder pijnlijk te maken voor het paard. De mate van kanteling van het hoefbeen bepaalt de ernst van de aandoening. In ernstige gevallen zal het paard altijd kreupel blijven en pijn houden, dan is het vaak paardwaardiger om tot euthanasie over te gaan.
Meer lezen?