Geplaatst Algemeen
Systematische weergave van de luchtwegen van het paard. Op diverse plekken in het ademhalingssysteem kunnen bloedingen
optreden die als bloedneus zichtbaar zijn bij het paard.
Foto: Wikimedia Commons
Heel de wereld zag het gebeuren: de bloedneus bij het springpaard Kilkenny van de Ierse ruiter Cian O'Connor. Dit gebeurde tijdens de individuele finale bij de Olympische Spelen in Tokio. Het waren geen fijne beelden om te zien. De aanwezige dierenartsen hebben het paard gelijk nagekeken, het dier is zelfs nog naar de paardenkliniek ter plekke gebracht. Het dier is daar na controles helemaal gezond verklaard en mocht al snel terug naar zijn eigen stal op het complex. Wel heeft de ruiter besloten om de 9-jarige schimmelruin terug te trekken voor de rest van het Olympisch toernooi. Dit incident riep ook vele vragen op over de bloedregel van de FEI. Want hoe kan het dat deze combinatie gewoon door mocht springen? Simpel: de bloedregel geldt alleen voor wondjes op de flank of aan de mond van het paard, en dus niet voor een bloedneus.
Gelukkig komen bloedneuzen bij paarden niet al te vaak voor, al schrik je je uiteraard wel een hoedje op het moment dat het bij jouw lieveling gebeurt. Een bloedneus wordt ook wel een epistaxis genoemd en kan in verschillende vormen optreden. Van een paar druppeltjes bloed uit één neusgat tot een flinke bloeding uit beide neusgaten en alles wat daar tussenin zit. Voor een bloedneus zijn verschillende oorzaken te vinden, de ene wat ernstiger dan het andere.
Oorzaken
De meest voor de hand liggende is een trauma, dit wil zeggen dat het paard zijn hoofd ergens aan heeft gestoten, of hij heeft er bijvoorbeeld een trap van een ander paard tegenaan gehad. Dit kan gebeuren in de wei, tijdens het spelen/ rennen met zijn maatje. Of omdat hij zijn hoofd omhoog doet, net op het moment dat jij hem op stal of in de trailer wilde zetten.
Een andere mogelijke oorzaak is dat er iets in de luchtwegen zit dat daar niet hoort. Dit kan een stukje hout zijn of bijvoorbeeld een grasaar, die het paard bij het grazen per ongeluk heeft ingeademd.
Net als mensen, kunnen ook paarden problemen krijgen met de bloedstolling. Dit kan ook zorgen voor spontane bloedneuzen.
Soms kan het voorkomen dat je paard gesondeerd moet worden of een onderzoek via de neus moet krijgen (endoscopie). In dat geval kan het gebeuren dat de dierenarts met zijn apparatuur het slijmvlies in de neus of het zeefbeen van het paard raakt. Het zeefbeen is een botje dat midden in het hoofd zit, bovenaan de neusholte, ongeveer tussen de ogen. Dit zeefbeen warmt de door het paard ingeademde lucht op tot lichaamstemperatuur. Ook het opvangen van ingeademde stofdeeltjes en het bevochtigen van de ingeademde lucht zijn taken van het zeefbeen. Als dit botje of het slijmvlies geraakt wordt tijdens het onderzoek, kan dit gaan bloeden. Het zeefbeen bloedt vrij makkelijk en heftig, maar herstelt zichzelf vrij snel.
Het zeefbeen van het paard is een plek waar ook wel eens tumoren worden gevonden, bestaande uit gewoekerde bloedvaatjes. Deze worden progressief ethmoïdaal haematoom genoemd, of kortweg PEH. De dierenarts kan middels een endoscopie vaststellen waar de PEH zit in de neus en hoe diep. Zelden is dit één woekering, om dit goed te kunnen beoordelen zal de dierenarts röntgenfoto’s, een CT-scan en/ of een MRI willen maken. Voordeel van PEH ten opzichte van andere tumoren is dat deze niet uitzaaien naar de rest van het lichaam.
Als we verder in de neus kijken, komen we bij de luchtzakken. Een luchtzak is een verwijding van de buis van Eustachius. Deze buis loopt van het binnenoor naar de keel van het paard. De luchtzak is bekleed met slijmvlies en gevuld met lucht, hierlangs lopen meerdere belangrijke bloedvaten en zenuwen in het hoofd. Het paard is het enige dier dat deze luchtzakken heeft. Infecties met schimmels (mycose) of in heel zeldzame gevallen bacteriën kunnen een beschadiging van de luchtzakken veroorzaken. Als deze te erg wordt en door de wand heen gaat, kunnen ook de bloedvaten en zenuwen beschadigd raken. De luchtzakken lopen dan vol bloed. Aan het eind van de buis van Eustachius zit een klepje dat de uitmonding is van deze buis in de keel. Via dit klepje loopt het bloed dan naar de neus, met een bloedneus als gevolg.
Een laatste oorzaak voor een bloedneus bij het paard ligt in de longen. Als het paard inademt, komt de lucht via de neus door de luchtpijp in de longen terecht. De luchtpijp vertakt zich in twee smallere pijpjes, en leidt de lucht naar de longen. In de longen vertakken deze zich weer verder in nog smallere en kleinere pijpjes. Deze pijpjes, vanaf de eerste vertakking van de luchtpijp, heten bronchiën. Aan het einde van de bronchiën, in de longen, zitten de longblaasjes. Dit zijn een soort kleine bolletjes, omgeven door bloedvaatjes. Hier vindt de daadwerkelijke uitwisseling van lucht plaats. Het bloed dat naar de longblaasjes toekomt bevat geen zuurstof meer, wel is dit rijk aan afvalstoffen, oa koolzuur. Bij de longblaasjes wordt dit uitgewisseld met de zuurstof uit de ingeademde lucht. De afvalstoffen gaan met de uitgeademde lucht weer mee naar buiten, de zuurstof gaat met het bloed mee naar het hart en verder naar het lichaam van het paard. Deze longblaasje kunnen beschadigd raken, door bijvoorbeeld een infectie of cornage. Ook een topsportprestatie leveren kan de longblaasjes beschadigen, doordat het paard heel heftig inademt of tijdens het werk een verhoogde bloeddruk heeft. Deze beschadiging kan een bloeding in de longen veroorzaken en dat bloed komt er dan via de neus uit.
Diagnose
De eerste vraag is uiteraard: moet ik de dierenarts bellen? Het antwoord op deze vraag is ja. In geval van een bloedneus bij je paard is dat het eerste dat je doet. Als de bloedneus het gevolg is van een endoscopie of sonderen is de dierenarts er uiteraard al en is de oorzaak duidelijk. In alle andere gevallen zal de dierenarts middels een aantal vragen proberen te bepalen of het een spoedgeval is of niet. Vragen die hierbij gesteld kunnen worden zijn:
* Is het helderrood en dus zuurstofrijk bloed of is het juist donkerrood en zuurstofarm?
* Hoeveel bloed komt er uit de neus van het paard? Zijn het slechts een paar druppeltjes of een klein straaltje, ligt er een hele plas bloed op de grond, of zit de hele stal eronder?
* Hoelang duurt de bloeding? Is deze tussentijds gestopt en weer opnieuw begonnen?
* Is het al vaker gebeurd bij dit paard?
* Komt het bloed uit één of uit beide neusgaten?
* Gebeurde dit terwijl het paard aan het werk was, of juist niet?
Al deze vragen kunnen de dierenarts helpen met bepalen waar het bloed vandaan komt en hoe ernstig het is. Soms ziet het er flink heftig uit, zelfs al is het ‘maar’ een half litertje bloed. Maar daar gaat je paard niet meteen dood aan. Ongeveer 7% van het lichaamsgewicht van het paard is bloed. Een paard van 600 kilo heeft dus 42 liter bloed. Enkele liters bloed kan het paard in principe wel missen, pas bij 10 liter wordt het levensbedreigend.
Tijdens het bellen en ook daarna, als je op de komst van dierenarts wacht, blijf je bij je paard. Je houdt het dier rustig op stal, met het hoofd in een normale positie. Mocht je hem ruwvoer als hooi of voordroog willen geven om hem rustig te houden, doe dit dan niet op de grond. Doe het in plaats daarvan in een voerbak of slowfeeder. Bij mensen willen we nog wel eens een punt van een handdoek, een tissue of een stuk van de keukenrol in de neus doen om het bloeden wat te stelpen. Doe dit nooit bij een paard, dit kan ernstige gevolgen hebben.
Als de dierenarts er is, zal er aan de hand van wat hij of zij ziet, al een indicatie zijn van wat er aan de hand is. Is het nodig dat er aanvullend onderzoek komt, dan zal dit gebeuren middels een endoscopie. Deze noemde ik al eerder even. Een endoscopie is een onderzoek met een flexibel cameraatje dat in de neus van het paard wordt ingebracht. Dit brengt de luchtwegen in beeld en op die manier kan de dierenarts kijken naar afwijkingen zoals vastzittende voorwerpen of PEH. Bij de meeste, goed opgevoede paarden kan dit zonder sedatie. Echter, als de dierenarts naar de luchtzakken wil kijken, is een sedatie meestal wel nodig. Dit gebeurt ook middels endoscopie, maar dan via een nog kleiner cameraatje. Deze moet via het klepje de buis van Eustachius in en dat is niet gemakkelijk. Het paard moet hiervoor echt heel goed stilstaan, vandaar dat ze voor dit onderzoek meestal gesedeerd worden. Onderzoek van de longen kan plaatsvinden middels een longspoeling of door beeldvormende technieken. Denk aan röntgenfoto’s, een CT-scan en/ of een MRI.
Behandeling
Welke behandeling er nodig is, is afhankelijk van de oorzaak. Een bloedneus die is ontstaan door een beschadiging van het slijmvlies, bijvoorbeeld door een endoscopie of sonderen, zal vaak vanzelf weer overgaan. Zit er een vreemd voorwerp in de neus, dan moet deze uiteraard verwijderd worden.
In geval van PEH, de eerder genoemde tumor aan het zeefbeen, is behandeling wel noodzakelijk. Hoe dit precies behandeld wordt, is afhankelijk van hoe groot deze is en hoe diep hij zit. Er zijn meerdere behandelmogelijkheden om dit aan te pakken. Het is aan de dierenarts en/ of de specialisten van de dierenkliniek om te bepalen welke behandeling bij de situatie van jouw paard past.
In geval de bloeding uit de luchtzak(ken) komt, is het zaak de oorzaak hiervan te behandelen. De infectie met schimmels of bacteriën zal bestreden moeten worden. Daarnaast kan het nodig zijn om het beschadigde bloedvat af te binden om het bloeden te stoppen. Dit is een gecompliceerde operatie en zal in een kliniek onder volledige verdoving plaatsvinden.
Na behandeling of operatie aan het zeefbeen of de luchtzakken zal het paard nog een tijdje in de kliniek moeten blijven voor nazorg. Afhankelijk van welke ingreep er gedaan is en of er complicaties optreden zal de lengte van dit verblijf variëren van één a twee weken tot een nog langere tijd.
Als de bloeding in de longen zit, kan deze uiteraard niet gestelpt worden. Maar deze stopt vaak vanzelf weer als de bloeddruk van je paard daalt. In geval de oorzaak ligt in een infectie, een allergische reactie van de longen of bijvoorbeeld cornage, zullen deze behandeld moeten worden. Hier kan je dierenarts je alles over vertellen. Als de longblaasjes van je paard hele dunne wandjes hebben, is dat uiteraard niet behandelbaar. In dat geval is preventie door minder hard werken de enige optie. Dit kan betekenen dat bijvoorbeeld de sportcarrière van het paard voorbij is.
Bronnen:
https://diergeneeskunde.nl/kennisbank/bloedneus/
https://www.dierenarts.nl/bloedneus-bij ... ard-en-nu/
https://www.knhs.nl/nieuws/2019/woensda ... bloedneus/
https://www.knhs.nl/media/1974/2013-paa ... edneus.pdf
