Blog, Bokt Community
Toen Hylke Hettema voor haar studie Arabisch in Egypte verzeild raakte, verloor ze haar hart aan het land bij het rijden van Arabische paarden in hun oorspronkelijke omgeving: de woestijn. Haar oude ambitie om Arabieren te fokken kwam naar boven en voor ze het wist had ze een merrie. En nog een. En nog een. Om te rijden kwamen er tevens hengsten op stal. Inmiddels is ze trotse eigenaresse van Al Safy Arabians. In haar blogs stelt ze haar paarden voor -een handvol Straight Arabians en een aantal rescues van de straat- en deelt ze haar avonturen in Egypte met ons. Haar overige blogs kun je lezen op http://grenzeloospaardenmeisje.nl/
Regelmatig krijg ik berichtjes met vragen. Waarom ik geen warmbloeden heb, of er geen Fjorden in Egypte zijn en hoe het zit met die straat-paarden die alle kleuren van de regenboog lijken te hebben. Dan realiseer ik me dat we in Nederland gezegend zijn met een enorm divers aanbod van paardenrassen en het misschien leuk is om jullie bokkers uit te leggen hoe de Egyptische populatie eruit ziet.
Hoewel het aantal verschillende rassen aanmerkelijk kleiner is dan in Nederland, zit het land van de Farao's vol met speciale paarden. Farao's? Ja zeker, duizenden jaren voor onze jaartelling waren Egyptenaren al met paarden in de weer. Je kan ze vinden op de prachtige muurschilderingen tussen de hiërogliefen in verschillende tempels en pyramiden. Het idee wordt tastbaar als je in het museum op Tahrir plein (waar de revolutie van 2011 uit de hand liep) op de dierenafdeling gaat kijken. Daar ligt het volledige skelet van een merrie, gevonden als mummie en gedateerd op 1500 jaar voor Christus. De paarden zien er klein maar elegant en sterk uit, waardoor menig onderzoeker claimt dat ze de voorvaderen van de huidige Straight Egyptian Arabieren zijn. Maar kansen zijn groot dat er ook kruisingen rondliepen, aangezien Farao's ook slaven en andere dieren importeerden. Helaas zijn er veel gaten in de geschiedenis van "het Egyptische paard" en kunnen wetenschappers nu niet meer vaststellen hoe het precies gelopen is.
Door de vele culturen en volkeren die een stempel op de geschiedenis van Egypte hebben achtergelaten weten we wel zeker dat we de Baladi's als het "echte" Egyptische paard mogen beschouwen. Balad-i betekent in het Arabisch letterlijk "mijn land" en vrij vertaald "volks". Zo kan je baladi honden en katten vinden maar ook baladi-muziek. De paarden hebben echt werkelijk alle kleuren die je maar kan bedenken tot en met wildkleur en perlino aan toe. Uiteraard snap je dan dat ze niet alleen van Arabische paarden afstammen want die kunnen niet gevlekt zijn en al helemaal geen appaloosa. Daarnaast hebben sommigen grote ogen en kleine oren, andere vice versa. Er zijn kleine pony's maar anderen zijn echt paardenformaat. Eigenlijk hebben baladipaarden maar een ding gemeen; hun karakter. Ze klagen nooit, werken hard en als ze niet mishandeld zijn, dan zijn ze enorm vriendelijk.
Helaas bestaat er geen stamboek en fokt iedereen met alles dat los en vast zit. Het percentage Arabisch bloed wordt steeds hoger omdat de meeste mensen hun merrie graag dekken met een van de mooie Arabische hengsten die door fokkers gratis ter beschikking gesteld worden voor arme mensen. Weten we dan werkelijk zo weinig over dit geweldige ras? Lokale fokkers vertellen me dat baladi's in de recente geschiedenis nogal veranderd zijn. Tot de achttiende eeuw waren ze voornamelijk sterke pony's die gebruikt werden voor de landbouw en als rijtuigpaarden. Ze voerden met name Arabisch en Turks bloed. Ook toen waren ze al vele malen goedkoper dan de peperdure Egyptische Arabieren. Met de komst van de Britten in de negentiende eeuw veranderde het ras aanzienlijk omdat de Europeanen het ras wilden "verbeteren". Ze hadden het uiteraard over stokmaat en brachten warmbloeden en een handvol koudblouden naar Caïro om deze met de lokale populatie te kruisen en hun cavalerie aan te sterken. Dit verhaal wordt bevestigd als je leest op de website van Brooke; in 1930 werden grote getalen warmbloeden gered die achtergebleven waren nadat de koloniale bezetting door de Britten tot een einde kwam. Tegenwoordig focussen ook lokale fokkers op de stokmaat van de baladi's. Net als in Europa wil men steeds grotere rijpaarden en de baladi's zijn over het algemeen toch een heel stuk groter dan de miniscule Straight Egyptian Arabieren.
Hoewel het overgrote deel van de populatie uit baladipaarden bestaat blijven de Arabieren uiteraard niet ver achter. De Straight Egyptians (SE) zijn afstammelingen van de paarden die door Ottomaanse sultan Mohammad Ali naar Caïro gehaald werden. Als moslim zag hij het als een belangrijke taak de crème de la crème van het ras, dat diep in de Islam geïncorporeerd is, ook naar Egypte te halen. Daarvoor voerde hij veldslagen uit in Saudi Arabië, Syrië, Palestina en Jordanië en kaapte de allerbeste merries van bedouinenstammen die al eeuwenlang de beroemde lijnen preserveerden. Zijn kleinzoon schreef een gedetailleerd manuscript over hoe de SE populatie tot stand kwam en begin 1900 werden deze paarden voor het eerst door Europeanen ontdekt in Egypte en werden ze tot "puur Egyptisch" gedoopt door commerciële Westerse fokkers.
Egypte heeft sinds de komst van deze Arabieren ook een staatsfokkerij die het stamboek voert. Helaas is deze niet in staat geweest alle bloedlijnen te bewaren en zijn er veel zeldzame lijnen uitgestorven. Tevens bestaan er een heel speciaal soort Arabieren die niet geregistreerd zijn maar op de markt Maraseem heten. Dit betekent in het Arabisch "zo mooi als een schilderij". Na wat leuke gesprekken met fokkers van deze paarden blijkt dit te komen door een maatregel van de staatsfokkerij. Er werd in de jaren vijftig van de vorige eeuw besloten dat Arabische paarden voortaan een vriesmerk zouden krijgen na inschrijving in het stamboek. Veel van de commerciële fokkers hadden er niets op tegen (nu kan je nog steeds paarden vinden met die grote witte vriesmerken) maar de bedouinenfamilies wilden hun mooie paarden niet verminken. Dit, samen met het feit dat bedouinenfokkers vaak wonnen op de racebaan, heeft geleid tot het uitsluiten van registratie. Een hele groep Arabieren was dus ineens baladi geworden. Het prijskaartje van een Marsoom paard zit dan ook precies tussen beide in, ook al is de mooiste merrie die ik persoonlijk ooit in Egypte gezien heb een Marsooma en niet een Arabier.
Zijn er dan alleen baladi's en Arabieren? Nee er worden regelmatig paarden geïmporteerd. Springruiters vinden alleen Europese warmbloeden geschikte rijpaarden en er lopen dan ook heel wat Oldenburgers, Mecklenburgers, Gelderse paarden en KWPN'ers rond. Tevens worden er voor kinderen Welshpony's en Shetlanders over gevlogen en er zijn enkele Paints en Quarters uit de VS. Grappige weetjes zijn dat Shetlanders ongeveer vijf keer zo duur zijn als een baladi en gevlekte baladi's zijn duurder dan andere kleuren. Er woont ook een handvol Friezen in Egypte maar sommige kan je slecht herkennen want na het vele scheren zijn ze al lang niet meer zwart. Verder is er een bekende Tinkermerrie waar ze legio gevlekte paarden uit proberen te fokken. Zo zijn er ook nog enkele Lusitano's, Selle Francais, Belgen en Europese import Arabieren maar die zijn allemaal op een hand te tellen. Fjorden of Haflingers heb ik hier nog nooit gezien.
Een KWPN'er in Egypte
Wie importeren die paarden dan? Je zou denken dat het buitenlanders zijn die hun eigen paard of iets van thuis willen meenemen als ze hier wonen. Maar niets is minder waar. Bijna alle buitenlanders die hier paarden houden (we kennen elkaar allemaal want de groep is natuurlijk relatief klein) kiezen voor baladi's. Uiteraard in de vorm van rescues. De import is vooral getriggerd door Egyptenaren die vinden dat Arabieren en Baladi's niks waard zijn en niet goed genoeg zijn voor sport. Ik ben hier een van de weinige buitenlanders die echt bewust voor de Egyptische Arabieren kiest en ook al krijg ik bijna dagelijks verzoeken om jan en alleman zijn warmbloed te rijden, ik verkies ook Baladi's als rijpaard.
Dan nu de hamvraag, hoe komen buitenlanders hier aan een paard? Het is moeilijker dan het op het eerste gezicht lijkt. Er is geen marktplaats waar je paarden kan vinden. De wereld van de Arabieren fokkers is moeilijk bereikbaar als je niet de juiste personen kent. En hoe ga je een zielepiet kiezen wanneer je besluit een paard van straat te redden, ze zijn immers allemaal hulpbehoevend?
Toen ik in Egypte aankwam was een paard kopen helemaal niet een van mijn doelen. Als ik dat niet gedaan had, dan zag mijn leven er nu waarschijnlijk heel anders uit. In de reisgids stond een telefoonnummer van een stal tegenover de pyramiden van Gizah. Daar ging mijn droom om een Arabier in de woestijn te rijden in vervulling en reed ik op een vosse-bier door het mulle zand rondom de pyramiden. Als ruiter in hart en nieren besloot ik dat elke dag een ritje toch wel heel leuk zou zijn. Zo ontdekte ik dat er voor de revolutie van 2011 op bepaalde dagen hulporganisaties de magere werkpaarden kwamen voeren. Ik maakte kennis met de artsen en vrijwilligers van Brooke en andere organisaties die paarden opvingen. Uiteraard wordt je snel met het redder in nood virus aangestoken. Voor een dikke 200 euro heb je een zielepiet die je kan oplappen. Waarom niet gratis? De zielepieten hebben eigenaren die meteen het onderste uit de kan willen halen bij het zien van je prachtige blonde haar en je knullig gebroken Arabisch. Ik maakte al snel vrienden met een groep Egyptenaren die eigen paarden hadden en ieder weekend gingen rijden.
Samen hielpen we verschillende baladi's, sommige met veel succes en anderen waren al zo ver getraumatiseerd dat ze na een opknapbeurt agressieve paarden bleken. Veel Nederlandse paardeneigenaren kunnen zich bij zulke taferelen niets voorstellen. Maar het is niks overdreven, zo reed ik een jaar lang op een super leuke hengst en ik kon mijn geluk niet op. Totdat hij van de ene op de andere dag enorm agressief werd en echt heel gevaarlijk deed. Steigeren, ruiter aan het bovenbeen eraf trekken, rodeo bokken, in de woestijn op hol slaan, bijten (groom mist nu een vinger). Drie maanden geprobeerd de oorzaak van zijn gedrag te vinden, tevergeefs, wel artrose ontdekt en dus besloten hem in te slapen voordat hij niet meer zou kunnen lopen of nog iemand zou verwonden.
Door de opgedane vriendschappen werd ik langzaam geïntroduceerd aan de Arabierenwereld hier. De oude dromen van het hebben van prachtige Arabische paarden kwamen weer boven drijven en nog voor ik het in de gaten had was merrie nummer een, als jaarling, gekocht. Ik was het risico en de constante problemen van het rescues oplappen een beetje zat geworden. De kosten van een paard redden gaan niet in de koude kleren zitten en als je paard je daarna continue probeert te verwonden dan gaat de lol er gauw af. Het besluit huisjes te zoeken voor alle rescues was snel gemaakt en merrie nummer twee was een feit. Het voelde zo bevrijdend om lieve en leuke paarden op stal te hebben. Maar het voelde ook erg verwend zulke mooie Arabieren op stal te hebben terwijl er zoveel paarden op straat zwoegen. Bij toeval kwam er een heel speciale rode pony op mijn pad.
Hij was toen een 10- of 11-jarig (weten we dus niet zeker) karrenpaard. Zijn eigenaar wilde hem niet afstaan en vroeg enorm veel geld (500 euro). Maar er was gewoon iets tussen hem en mij. Het is moeilijk te beschrijven, niet iedere paard-mens relatie is even diep en hij is denk ik mijn once in a life time-paard. Bij gebrek aan beter is hij op een pickup truck naar ons gekomen en daarna losgelaten in de paddock. Hij was zo mishandeld op straat dat hij 3 maanden lang niet uit de paddock wilde komen. We hebben gezorgd dat hij altijd hooi en water had en hem verder met rust gelaten. Plotseling zocht hij contact en wel met mij. Alleen ik kon hem pakken, halster aandoen en zo lang ik hem maar vasthield kon de hoefsmid beginnen aan de enorme klus zijn vier verschillende voeten te repareren en recht te zetten. Hij kan alles aan zonder praam of verdoving zolang ik hem maar vast houdt. Langzaam bloeide hij op tot een levendige maar zeer verlegen pony, hij bleef enorm op zijn hoede bij vreemde mensen en kon ook niet met alle grooms overweg. Het respect dat ik hem geef dwingt hij nog altijd af bij anderen. Ik doopte hem meneer Shay (thee) vanwege zijn diep rode kleur, als thee in de zon.
Voor de grap klom ik een keer op zijn rug na een aantal maanden en ontdekte dat hij enorm talent heeft voor dressuur. Of hij ooit ingereden is weet ik niet maar hij accepteerde mij en miniscule hulpen meteen. Het heeft nog jaren geduurd voordat hij anderen op zich liet rijden. Helaas werd hij kreupel na 3 jaar. Na röntgenonderzoek bleek dat hij in zijn jeugd zijn kogelgewrichten gebroken had en er botsplinters een infectie veroorzaakten. Waarom we niet meteen na redden röntgenfoto's gemaakt hebben van het hele paard? Röntgenfoto's worden hier door slechts een handvol artsen gedaan en kosten net zoveel als in Nederland. Zou je zo een groot bedrag gaan uitgeven aan een paard die het misschien niet gaat overleven en waarvan de aankoop prijs lager was dan de kosten van het onderzoek? Een paard redden gebeurt in stapjes, beginnende bij het belangrijkste, algemene gezondheid. Daarna pak je de problemen aan wanneer je die tegen komt.
Hij was nooit kreupel of ziek dus na 3 jaar was het een enorme klap dat hij zo een ernstig probleem bleek te hebben. Met buitenlandse artsen overlegd en het kon geïnjecteerd worden waardoor we weer zouden kunnen rijden, maximaal driemaal per week. Hij hield zo ontzettend van rijden, deed zelf zijn bit in zijn mond als hij deze aan de kast zag hangen. Hij leerde ook super snel, echt een dressuurcrack! Zijn koosnaampje onder de grooms werd dan ook al gauw: al ma3allim "de wijze", vanwege zijn oudere leeftijd maar ook omdat hij zo knap door de baan ging. Zo hebben we nog een jaar samen kunnen rijden en toen ging het weer mis. Waar hij eerder nooit wilde toegeven dat hij last had van zijn been gaf hij nu duidelijk aan dat het niet goed was. Weer de orthopeed erbij die niet meer wilde injecteren. Diagnose: of opereren, maar hij gaf ook geen prognose, of pensioen. Na veel tranen, en dan vooral omdat Shay zo veel van zijn baantje hield, besloten hem met pensioen te doen. Hij is claustrofobisch omdat hij in zijn jeugd vast en zeker opgesloten zat in een donkere box zonder ramen.Hij rent en bokt dagelijks loeihard door zijn paddock. Ik zie het niet zitten om een 17-jarige pony onder volledige narcose aan zijn benen te laten opereren. En al helemaal niet als ik er aan denk hoe die wildebras daarna wekenlang in een box moet staan om het goed te laten genezen. Hij is een tijdlang depressief geweest omdat hij niet meer bereden werd en niet snapte waarom. Door zijn traumatische herinneringen aan mishandeling op straat doe ik hem er geen plezier mee wandelingen te maken dus staat hij in zijn paddock. Nu gaat het beter maar hij begint allerlei ouderdoms verschijnselen te vertonen die normaal vaak pas op latere leeftijd ontwikkelen. We zullen nooit weten wat er precies met hem gebeurd is in zijn jeugd, maar een ding weet ik wel, hij is mijn allerbeste vriendje en hij geeft me ook echt liefde en dankbaarheid terug. Vandaar dat ik vind dat Egyptenaren hun echte eigen ras meer moeten waarderen, het zijn geweldige paarden die wat wereldwijde aandacht, zoals hier op Bokt, echt wel verdienen.
Volgende maand lees je over wat voor een baantjes Egyptische paarden allemaal kunnen hebben en welke trainingsmethodes daarbij gebruikt worden.
).
