Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Moderators: Essie73, NadjaNadja, Muiz, Telpeva, ynskek, Ladybird, Polly

Toevoegen aan eigen berichten
 
 
Cayenne
Crazy Bird Lady en onze Berichtenkampioen!

Berichten: 114274
Geregistreerd: 08-08-03
Woonplaats: Haaren (NB)

Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 03-01-11 12:34

www.paardenkenniscentrum.nl


Na de kleine bloedworm wordt nu ook de aarsmade (Oxyuris equi), ook wel aarsworm genoemd, ervan verdacht resistent te worden tegen de gangbare ontwormingsmiddelen.

Aarsmaden leven in de blinde- en dikke darm en kunnen bij paarden van alle leeftijden voorkomen. De wormen leven ongeveer 5 maanden en worden maximaal 10 centimeter. De aarsmade wordt vaak beschouwd als een onbelangrijke parasiet omdat deze geen trektocht maakt door het lichaam en daardoor ook weinig schade toebrengt. Echter, de aarsmade kan wel veel hinder brengen. De vrouwelijke aarsmade kruipt namelijk uit het paard en legt haar eitjes rondom de anus wat zeer veel jeuk geeft. Het paard zal flink de staart schuren, hierdoor wordt een infectie met de aarsmade vaak verward met zomereczeem (staart- en maneneczeem). Of een paard last heeft van aarsmaden is lastig aan te tonen, omdat de eitjes niet met de mest het lichaam verlaten, maar aan de huid vast zitten. Een mestonderzoek geeft dan ook niet per definitie een juiste diagnose. Soms kunnen de witte wormpjes op de mest gevonden worden.

Vaak wordt ervan uitgegaan dat een besmetting met aarsmaden bestreden kan worden met de huidige generatie ontwormingsmiddelen. Echter, in een brief aan de Britse Veterinary Record schrijft Andy Durham van de Liphook Equine Hospital en Gerald Coles van de Bristol Veterinary School dat er diverse verhalen de ronde gaan over paarden met aarsmadebesmettingen na een behandeling met ontwormingsmiddelen. Beide heren krijgen meldingen over schurende paarden na behandeling met macrocyclische lactonen (ivermectine / moxidectine). Om deze redenen zijn ze op zoek naar veterinairen die deze ervaringen delen om te onderzoeken of hier sprake is van een wijdverspreid probleem. Deze artsen mogen gratis preparaten voor onderzoek indienen.

Helaas dat het onderzoek niet over de grens reikt. Vraag blijft: zijn er in Nederland ook paarden met aarsmadenbesmettingen die niet reageren op ontworming?

jobamara
Berichten: 3537
Geregistreerd: 23-11-10

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 12:44

Dit klopt helemaal vorig jaar een shet met dit probleem veearts wist het niet kon niets vinden op mijn vraag kunnen het aarswormen zijn en nee dat kon niet want was 3 weken tevoor ontwormt met invermectine. Maar ik merkte dat het schoonmaken met babydoekjes 3 tot 4x op een dag enorm verlichting gaf en kon toen inderdaad een worm vinden dacht dat het een haar was is een bonte shet maar het was een worm ontworm nu regelmatig met fenbendazole of pyrantel dit werkt redelijk. Vaak schoonmaken met vochtige doekjes nog het beste.
Goed dat dit in de aandacht komt want naast zijn anus stukschuren begon hij ook zijn manen en hoofd te schuren. Misschien doordat je met poetsen het overbrengt de jeuk komt door de plakkerige massa waar ze de eitjes in leggen.

Anarya
Berichten: 176
Geregistreerd: 26-09-09

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 12:48

Ik heb afgelopen jaar ook een pony gezien die na tweemaal ontwormen met ivermectine nog steeds aarsmaden had.

india

Berichten: 1792
Geregistreerd: 25-08-05
Woonplaats: Egmond a/d Hoef

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:00

wat kan je daar aan doen?
bij mensen kan je ook met veel knoflook eten dit bestrijden,
gaat dit ook op voor paarden die knoflook door hun voer krijgen?

Inn

Berichten: 615
Geregistreerd: 13-02-05
Woonplaats: Nieuwmoer - Kalmthout

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:06

Mijn hengst schuurt ook regelmatig zijn staart. Ik dacht eerst dat het telkens tijdens het verharen was want het is vooral tijdens de rui. Maar nu las ik dat de syclus 6 maanden is dus dat zou dan wel eens juist gelijk kunnen vallen met het verharen. Hij begon sinds gisteren te schuren vroeger dan andere jaren. Ik heb juist ontwormingstubes aangekocht die voor alle wormen zou moeten werken dus ik laat nog horen of het werkt. Dat van die doekjes ga ik zeker uittesten, dat lijkt me een heel goede tip.


Ik geef zelf niet graag knoflook. Te veel is ook niet gezond en veel mensen geven het ook tegen dazen en vliegen. Ik vind paarden die veel knoflook krijgen ook onaangenaam ruiken. Mijn vriendin geeft dat en ik kan haar paard op de reuk al blindelings uit die van mij halen. Of het echt werkt tegen wormen en vliegend ongedierte bij paarden weet ik niet. Bij mensen werkt het toch niet zo goed, hoor.
Laatst bijgewerkt door Inn op 03-01-11 13:07, in het totaal 1 keer bewerkt

geerke

Berichten: 31213
Geregistreerd: 06-09-07

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:06

india schreef:
wat kan je daar aan doen?
bij mensen kan je ook met veel knoflook eten dit bestrijden,
gaat dit ook op voor paarden die knoflook door hun voer krijgen?



hygiene is heel belangrijk,erg schone stal....ze lopen het voornamelijk op stal op volgens mij.

Marjolein_B

Berichten: 118
Geregistreerd: 16-02-07
Woonplaats: Frankrijk

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:07

Twee jaar geleden heeft mijn paard een aarsmade besmetting opgelopen. Er is gewoon niet van af te komen. Heb haar sindsdien zowel met Pyrantel als met Ivermectine ontwormd en twee keer een knoflookoliekuur. Het was dan wel een paar maanden weg, maar komt toch steeds weer terug.
Ondanks dat ik elke dag alle mest uit paddock/stal en weiland haal.

Crista

Berichten: 3146
Geregistreerd: 12-01-04
Woonplaats: Zoetermeer

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:13

hier ook een pony welke al 3x aarsmaaden heeft gehad welke niet weg gaan met ivermectine. Heb er denk ik wel 10 wordemkuren ingehad voor die stomme aarsmaden maar telkens zonder resultaat :(

Gelukkig is ze nu al ruim 2 jaar aarsmade vrij maar ik erken de resistentie dus!!!

Mijn veearts heeft tot 2x toe mestonderzoek gedaan zonder iets te vinden maar ik wist zeker dat het aarsmaden waren, hij schoof het steeds af als eczeem. Tot een in de mest wormen vond, die heb ik opgestuurd naar het lab en toen geloofde mijn dierenarts me wel....

Enig wat bij mijn pony heeft geholpen, en ik weet dat het niet is toegestaan maar ik was echt hopeloos, was een humane wormbehandeling tegen aarsmaden. Dubbele dosis gegeven en na 10 dagen herhaald, en toen was ze er gelukkig helemaal vanaf!

VDB
Berichten: 4098
Geregistreerd: 26-11-05

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:13

Gelukkig had ik net mijn stokbroodje roomkaas op toen ik dit las! :D

Ik ken een merrie die aarsmaden had maar die sindsdien nooit meer drachtig is te krijgen. Heeft 3 veulens op de wereld gezet en is 9 jaar oud.

Daar komt bij dat veel (niet ervaren) eigenaren/mensen niet staan te springen om de staartwortel eens even goed omhoog of opzij te doen om de endeldarm/poepert te bekijken. En ALS er sprake van is, zijn er misschien mensen die dit niet naar buiten durven te brengen vanwege "schaamte".

Ik ben nog steeds voorstander om borstels en poetsspullen minimaal 1 x per kwartaal in een emmer met gloeiend heet water met chloor te wassen (in plaats van huishoudelijke middeltjes zoals Dettol)

Cayenne schreef:
Helaas dat het onderzoek niet over de grens reikt. Vraag blijft: zijn er in Nederland ook paarden met aarsmadenbesmettingen die niet reageren op ontworming?

VDB
Berichten: 4098
Geregistreerd: 26-11-05

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:16

Wanneer en in welk seizoen kwam het weer terug Marjolein? Heb je dat toevallig onthouden/bijgehouden? :-)
Of is het niet seizoensgebonden?

Marjolein_B schreef:
Twee jaar geleden heeft mijn paard een aarsmade besmetting opgelopen. Er is gewoon niet van af te komen. Heb haar sindsdien zowel met Pyrantel als met Ivermectine ontwormd en twee keer een knoflookoliekuur. Het was dan wel een paar maanden weg, maar komt toch steeds weer terug.
Ondanks dat ik elke dag alle mest uit paddock/stal en weiland haal.

Inn

Berichten: 615
Geregistreerd: 13-02-05
Woonplaats: Nieuwmoer - Kalmthout

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:19

Hier heeft ook elk paard zijn eigen poetsbak om te voorkomen dat er iets van het ene op het andere paard wordt overgedragen.

flyer

Berichten: 908
Geregistreerd: 15-08-01

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:40

De spoelworm is ook al resistent tegen ivermectine en toch zijn er dierenartsen en winkels die alleen nog maar
wormenkuren met Ivermectine verkopen,omdat ze alle wormen zouden bestrijden..niet dus!
Bij mij zit er standaard ook febendazole en/of pyrantel in het ontwormingsschema,daarmee komen ze er doorgaans wel uit.

PartoutZ

Berichten: 5409
Geregistreerd: 08-11-03
Woonplaats: Puttershoek

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 13:45

Mijn paard heeft aarsmaden..
In oktober heb ik hem 2x ontwormt met pyrantel.. omdat ze inderdaad resistent zijn voor ivermectine..
Op internet gezocht & daar stond dat je 2x een spuit met pyranthel moest geven met 2 weken ertussen.
Dat heb ik gedaan. Het leek weg te zijn..... Tot ik gister weer een worm ontdekte! _-:(

AaronYve

Berichten: 10523
Geregistreerd: 15-11-06

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 14:18

geerke schreef:
india schreef:
wat kan je daar aan doen?
bij mensen kan je ook met veel knoflook eten dit bestrijden,
gaat dit ook op voor paarden die knoflook door hun voer krijgen?



hygiene is heel belangrijk,erg schone stal....ze lopen het voornamelijk op stal op volgens mij.


Die van mij liep het toch echt op van de wei. Heeft nooit op stal gestaan bij mij namelijk.
Liep samen met 2 jaarlingen. Ze schuurde alle 3 maar de hengst schuurde tot bloedens toe, echt zielig was het. Heb er bijna een jaar over gedaan om het uit te roeien, de jaarlingen inmiddels bijna 3 hebben er geen last meer van.

Sprintje

Berichten: 2144
Geregistreerd: 31-03-03
Woonplaats: Emst

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 14:28

flyer schreef:
De spoelworm is ook al resistent tegen ivermectine en toch zijn er dierenartsen en winkels die alleen nog maar
wormenkuren met Ivermectine verkopen,omdat ze alle wormen zouden bestrijden..niet dus!
Bij mij zit er standaard ook febendazole en/of pyrantel in het ontwormingsschema,daarmee komen ze er doorgaans wel uit.


En juist vanwege die resistentie van de wormen is het verstandig om niet meer volgens een vast schema van iedere 3 maanden (of zelfs iedere 6 weken) te ontwormen! Minder vaak ontwormen en ontwormen als daar aanleiding toe is (mestonderzoek, symtomen van wormbesmetting etc.), en nog belangrijker een verstandig weidebeleid om wormbesmettingen te verminderen.

Alleen dan houden we wormmiddelen die ook werkelijk wormen bestrijden.

supertammy

Berichten: 2280
Geregistreerd: 26-11-03
Woonplaats: Meliskerke

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 14:41

Cayenne schreef:
http://www.paardenkenniscentrum.nl
Echter, de aarsmade kan wel veel hinder brengen. De vrouwelijke aarsmade kruipt namelijk uit het paard en legt haar eitjes rondom de anus wat zeer veel jeuk geeft. Het paard zal flink de staart schuren, hierdoor wordt een infectie met de aarsmade vaak verward met zomereczeem (staart- en maneneczeem). Of een paard last heeft van aarsmaden is lastig aan te tonen, omdat de eitjes niet met de mest het lichaam verlaten, maar aan de huid vast zitten.

De dierenartsen hier onderzoeken het door middel van een plakbandje op de anus. Als er eitjes zitten blijven deze aan het plakbandje zitten en deze kan bekeken worden onder de microscoop.
Als de eitjes rondom de anus gelegd worden kun je proberen de cyclus te doorbreken door elke dag de anus schoon te maken met wat warm water en een spons. Als je de eitjes weghaald kunnen deze ook niet uitkomen, dus minder nieuwe aarsmaden.

Marjolein_B

Berichten: 118
Geregistreerd: 16-02-07
Woonplaats: Frankrijk

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 16:32

VDB schreef:
Wanneer en in welk seizoen kwam het weer terug Marjolein? Heb je dat toevallig onthouden/bijgehouden? :-)
Of is het niet seizoensgebonden?


Even m'n paardenlogboekje erbij gepakt ;)
Eerste keer was in december 2008. Vond toen enkele wormen in de mest en had al een week geel/witte aanslag rond anus. In eerste instantie knoflookoliekuur gegeven (10 dagen) plus anus dagelijks gewassen met Dettol en teatreeolie.

Heeft niet geholpen. Verder niet druk over gemaakt omdat (vlgns de literatuur) het op zich geen kwaad kan en mijn paard niet heel veel jeuk eraan had.

In maart 2009 nav mestonderzoek ('t Woud) ontwormd met Bimectin.

In oktober 2009 nog steeds last van Oxyuris (klinkt wat beter dan aarsmaden :D ), mestonderzoek laten doen en heb zelfs wat van het 'witte spul' er extra bijgedaan.
Uitslag onderzoek was alles <50, geen ontworming nodig... :?

Februari 2010 nog steeds Oxyuris en in overleg met 't Woud ontwormd met Fenbendazol (dus geen Pyrantel wat ik eerst schreef). Volgens hun zou één dosering voldoende moeten zijn.

September 2010 ontwormd met ivermectine.

Sinds december 2010 wederom grijs/witte aanslag om de anus heen. ;(

hagelslag
Berichten: 11323
Geregistreerd: 18-09-10

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 16:56

het kan allemaal tegenwoordig,
wij hebben laatst ontwormt, al onze 5 paarden en ze waren al een half jaar niet gedaan ivm wormonderzoek etc, en toen hebben we ze toch allemaal ontwormt aangezien er 1 koliek had gekregen.
let wel we waren net verhuist en dat gaf dus wat stress.....
maar in iedergeval, netjes berekend hoeveel spuk ze moesten hebben, bestandsdeel ivermectine de volgens de dierenarts de beste.
en mn zusje en ik maar kijken of we wormen zagen en kijken en kijken ma bij alle 5 niks gevonden gelukkig

Angela

Berichten: 25693
Geregistreerd: 21-03-05
Woonplaats: Beuningen

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 18:13

Maak ik een hele rare opmerking dat het niet raar is? Als de eitjes buiten het lichaam zitten (rond de anus), dan komen ze toch niet in aanraking met de ontwormingsmiddelen??? Dan kunnen ze toch na de ontworming uitkomen, en weer terug het paard in gaan? Of zie ik dat verkeerd?

Quir
Winnaar Bokt Veulenverkiezing 2024

Berichten: 17714
Geregistreerd: 13-07-05
Woonplaats: Zweden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 19:10

Sprintje schreef:
flyer schreef:
De spoelworm is ook al resistent tegen ivermectine en toch zijn er dierenartsen en winkels die alleen nog maar
wormenkuren met Ivermectine verkopen,omdat ze alle wormen zouden bestrijden..niet dus!
Bij mij zit er standaard ook febendazole en/of pyrantel in het ontwormingsschema,daarmee komen ze er doorgaans wel uit.


En juist vanwege die resistentie van de wormen is het verstandig om niet meer volgens een vast schema van iedere 3 maanden (of zelfs iedere 6 weken) te ontwormen! Minder vaak ontwormen en ontwormen als daar aanleiding toe is (mestonderzoek, symtomen van wormbesmetting etc.), en nog belangrijker een verstandig weidebeleid om wormbesmettingen te verminderen.

Alleen dan houden we wormmiddelen die ook werkelijk wormen bestrijden.


Mestonderzoek is allang gebleken dat dat niet voldoende werkt. Zoals deze worm zal niet in het mestonderzoek terug te zien zijn. Wachtten totdat je de symptomen van een wormbesmetting ziet, vind ik veeeeeeeel te laat.
Je moet een goed ontworm schema opzetten en dat is niet zoals de meeste nu doen. Sowieso is het met verschillende ontwormingsmiddelen enz.

Overigens vind ik het niet raar, alles kan in principe resistent worden. Dus waarom deze wormen niet?

Peggy1970
Berichten: 53
Geregistreerd: 20-01-10

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 19:34

regelmatig afwisselen van ontwormingsmiddelen...Resistentie is heel vervelend.

Sprintje

Berichten: 2144
Geregistreerd: 31-03-03
Woonplaats: Emst

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 20:42

Quir schreef:
Mestonderzoek is allang gebleken dat dat niet voldoende werkt. Zoals deze worm zal niet in het mestonderzoek terug te zien zijn. Wachtten totdat je de symptomen van een wormbesmetting ziet, vind ik veeeeeeeel te laat.
Je moet een goed ontworm schema opzetten en dat is niet zoals de meeste nu doen. Sowieso is het met verschillende ontwormingsmiddelen enz.

Overigens vind ik het niet raar, alles kan in principe resistent worden. Dus waarom deze wormen niet?


Wachten tot een paard een koliek door de wormen krijgt, ja dan ben je te laat inderdaad. Maar symtomen als zichtbare wormen, jeuk etc zijn heus goede richtlijnen. Paarden hoeven niet 100% wormvrij te zijn, zolang ze maar wel in een goede conditie verkeren.
Als zo alle wormen resistent zijn hebben we een veel groter probleem. Maar dat schijnen niet veel mensen zich te realiseren, en we gaan allemaal verder zoals we al 30 jaar doen.

Afwisselen is dus ook niet meer "heilig":
Citaat:
‘’Het is nu erkend dat vaak ontwormen onnodig is en sterk bijdraagt aan de versnelling van resistentie bij de wormen,’’ aldus Reinemeyer.

Het basisconcept achter roulatie van ontwormmiddelen (steeds een ontwormmiddel met een ander werkzaam bestanddeel per ontwormbeurt gebruiken) was dat wanneer de wormen voor één middel resistent werden, dat deze dan gedood zouden worden door een ander ontwormmiddel. Maar resistentie tegen twee van de drie soorten benzimidasols (Fenbendazol and Oxibendazol) en pyrimidines (Pyrantel) is al aangetoond. Er zijn ook al indicaties voor resistentie tegen Ivermectine / Moxidectine op een paar boerderijen. Het is niet langer veilig om aan te nemen dat een dergelijk roulatiesysteem alle aanwezige wormen doodt.
BRON: samenvatting NL
Tekst in engels

Homerun

Berichten: 237
Geregistreerd: 14-05-05
Woonplaats: Budel-Schoot

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 21:18

Ik heb sinds eind juli een nieuw paard. Liep in een wei vol poep. Bleek dus ook aarsmaden te hebben. Hij had met na de eerste keer hier ontwormen in augustus al zijn staart kapot, maar toen had ik het pas heel laat door (schaam, schaam). Pas in oktober kwamen er regelmatig wormen af. Weer heb ik ontwormd, er kwamen er de week erna wat meer af (in totaal zo'n twintig, dertig wormen) en dan zo iedere vier dagen zat er weer een worm op de mest. Vanaf toen om de paar weken ontwormd, voornamelijk met ivermectine. Maar het resultaat bleef hetzelfde als in oktober.
Ik was ervan overtuigd dat het aarsmaden waren, maar de DA dacht in eerste instantie aan spoelwormen. Ik heb voor de Kerst wormen en mest weggebracht voor onderzoek en het bleken dus inderdaad aarsmaden te zijn. Ook in de mest zagen ze dat. Ik heb net na Kerst met Panacur (fenbendazole) ontwormd.
Twee dagen later, schrik niet!!!!!!!!!!!!!!!, kwamen er 220 !!!!!!!! wormen af. Het was vreselijk, echt waar.
Hopen met wat mest en meer dan 50 wormen erin, sommige nog levend en krioelend.
Ik vond het vreselijk te weten dat mijn paard daar dus al die tijd al mee in zijn lijf had rondgelopen.
Dit is dus krap een week geleden. Ik heb geen wormen meer in zijn mest gevonden en komende week breng ik weer mest weg voor onderzoek. Ik hoop dat we het nu een heel eind onder controle hebben.

Maar voor wat betreft dit topic; met ivermectine kwamen er dus wel wat wormen af, maar met de fenbendazole kwamen er dus gigantisch veel vanaf.

Oja, ook hier wordt dagelijks de stal gemest en de poep uit de wei gehaald. Ook maak ik de eerste dagen na het ontwormen (en als ik wormen vind) zijn anus schoon met babydoekjes en tegen de jeuk smeer ik vetaderm.

randalinpony
Berichten: 6935
Geregistreerd: 14-11-05

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 21:27

Afwisselen is júist nodig omdat bepaalde soorten wormen vaker resistent zijn voor een wormmiddel.
Waarbij je de cyclus van de worm als uitgangspunt moet nemen, en het stadium van de worm waarin deze het gevoeligst is voor het middel, om een schema op te stellen.

Spoelwormen/veulenwormen pak je best aan met pyrantel omdat bij deze wormen resistentie tegen ivermec is aangetoond.

Bloedworm daarentegen daar pakt moxidectine het beste de besmetting aan, kun je dat niet gebruiken ivm gewicht/leeftijd, dan is ivermectine het beste middel.

Lintworm pakken wij aan met praziquantel.

Van de aarsworm is volgens mij al zeer lang bekend dat de in de handel zijnde wormmiddelen deze niet adequaat aanpakken, het artikel brengt weinig nieuws volgens mij?

Ik dacht dat aarswormen een probleempje van stallen waar paarden vaak verruilen is, op de weide is de kans op besmetting erg klein.
Veulenworm wordt volgens mij nog wel eens met aarsworm verward.

Maar goed hygiene blijft het belangrijkst, alleen niet iedereen heeft de luxe om een veilig beweidingsschema op te zetten enz.

Homerun

Berichten: 237
Geregistreerd: 14-05-05
Woonplaats: Budel-Schoot

Re: Onderzoek naar resistentie van aarsmaden bij paarden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-01-11 21:45

juist op de wei heb je kans op besmetting; de eitjes worden rond de anus gelegd, vallen eraf of worden eraf geschuurd. Vanaf de grond worden ze weer opgenomen met het grazen. In de stal heb je die kans ook, maar meestal wordt een stal wel uitgedaan voordat er een neiuw paard inkomt. Mijn paard stond overigens alleen maar op de wei voordat hij van mij was. Die werd niet goed schoongehouden.