Idee voor een Wiki artikel? Lees in dit artikel hoe je kunt helpen!
Auteursrecht
In dit artikel vind je een korte uitleg over auteursrecht of 'copyright', de Engelse term voor auteursrecht die vaak gebruikt wordt. Basiskennis van auteursrecht is handig als je bijvoorbeeld wel eens foto's maakt of teksten schrijft of gebruik wil maken van foto's of teksten van anderen.
Wat is auteursrecht
Auteursrecht is het exclusieve recht van de maker van een 'werk' (wetenschappelijke verhouding, kunstuiting, tekst, et cetera) op verveelvoudiging of openbaarmaking van zijn werk. De maker van een werk krijgt dit recht automatisch op het moment dat hij iets creëert. Het is niet noodzakelijk om melding te maken van je auteursrecht bij een werk.
In normale taal: op het moment dat jij bijvoorbeeld een foto maakt, heb jij daar het auteursrecht over. Niemand anders mag de foto dan verveelvoudigen (bijvoorbeeld kopiëren of op televisie uitzenden) of openbaar maken (in een boek of op een website gebruiken). Dit recht over je foto krijg je automatisch op het moment dat je de foto maakt, je hoeft dit niet aan te vragen. Ook hoef je niet bij de foto te vermelden dat jij het auteursrecht hebt (Dus 'Copyright: Ikzelf' op een foto zetten is niet noodzakelijk).
Wat mag niet
Het overgrote merendeel van de foto's en teksten die je om je heen vindt, zijn auteursrechtelijk beschermd. Een foto op Bokt, de teksten uit je favoriete maandblad, films op tv en internet et cetera et cetera. Zonder toestemming van de oorspronkelijke maker van het werk mag je dit dus niet gebruiken. Een aantal voorbeelden van veel voorkomende overtredingen van het auteursrecht
- Een foto van een fotograaf zonder toestemming op je website zetten
- Een tekst van internet gebruiken in een werkstuk
Dit is dus allemaal niet toegestaan. Als je gebruik wilt maken van iets wat je niet zelf gemaakt heb: neem dan altijd contact op met de oorspronkelijke maker!
Wat mag wel
Soms mag je ondanks het auteursrecht toch gebruik maken van (een deel van) teksten of foto's, wanneer dat mag staat hieronder beschreven.
Citeren
Het citaatrecht geeft een uitzondering op het auteursrecht. Je mag een 'relevant deel' van het werk van een ander citeren als je daarbij een bronvermelding geeft. Dat geldt voor teksten, zoals artikelen of boeken, maar ook voor films, foto's en dergelijke. Het citaatrecht geeft drie duidelijke doelen waarbij je mag citeren:
- Aankondigen - om aan te kondigen dat er iets is, bijvoorbeeld de eerste regels van een boek
- Beoordelen - om iets te beoordelen, bijvoorbeeld een klein stukje uit een nummer van een cd
- Polemiek - een moeilijk woord voor discussie, vaak schriftelijk. Het kan dan nodig zijn om stukken van je gesprekspartner te citeren/quoten.
Je mag een citaat ook gebruiken voor andere doelen, als deze vergelijkbaar zijn met die hierboven. Een citaat mag niet langer zijn dan nodig. Een paar regels uit een artikel bijvoorbeeld, of een pagina uit een boek. Voor foto's gelden strengere regels: als je een foto wil citeren mag dat enkel door de foto sterk te verkleinen of enkel een kleine uitsnede te laten zien.
Eigen gebruik (thuiskopie)
Een andere uitzondering op het auteursrecht is de thuiskopie. In de wet staat het volgende (artikel 16b van de Auteurswet 1912. Lid 1):
Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd, (...) de verveelvoudiging, welke beperkt blijft tot enkele exemplaren en uitsluitend dient tot eigen oefening, studie of gebruik van degene die de verveelvoudiging vervaardigt of tot het verveelvoudigen uitsluitend ten behoeve van zichzelf opdracht geeft.
Dit houdt in dat je voor eigen gebruik (bijvoorbeeld studie) een kopie van een werk mag maken. Je mag dus een foto opslaan en uitprinten om als inspiratie voor een schilderij te gebruiken. Of de liedjes van een CD op je MP3-speler zetten.
Vrije licenties en publiek domein
Er zijn mensen die het belangrijk vinden dat hun werken door zoveel mogelijk mensen kunnen worden gebruikt. Deze mensen geven hun auteursrecht deels op doordat zij het werk dat ze maken verspreiden onder vrije licenties. Een term die hiervoor gebruikt wordt is 'copyleft'. Een aantal voorbeelden van dat soort licenties zijn:
- GNU/FFDL - Een licentie die is ontworpen om software vrij te kunnen verspreiden, maar nu ook voor documenten en foto's gebruikt wordt
- Creative Commons Naamsvermelding Gelijk Delen licentie - De Licentie die voor de Bokt Wiki gebruikt wordt.
De term 'publiek domein' staat voor alle werken waar geen auteursrecht meer op is. Dit geldt in ieder geval voor foto's, kunstwerken et cetera waarvan de maker langer dan 70 jaar geleden is overleden. Maar je kunt als fotograaf of auteur ook kiezen om je werk in het publieke domein vrij te geven, hiermee verlies je dus de auteursrechten. Werk uit het publieke domein mag door iedereen gebruikt worden. In de Bokt Wiki maken we ook gebruik van foto's uit het publieke domein, bijvoorbeeld die van het racepaard Phar Lap.
Foto's en teksten die onder een vrije licentie zijn vrijgegeven of in het publieke domein staan, mag je dus onder bepaalde voorwaarden wél gebruiken voor je website, een boek of werkstuk et cetera. Zorg altijd dat je iets gebruikt,
