Idee voor een Wiki artikel? Lees in dit artikel hoe je kunt helpen!
Voortplanting
Hoe werkt het eigenlijk met de bevruchting? Bij een merrie is de vruchtbaarheid sterk afhankelijk van het seizoen: het wordt ook wel een 'season breeder' genoemd. De beste tijd om een merrie te dekken of insemineren is vanaf eind april tot en met juli. De vruchtbaarheid is namelijk in deze tijd het grootst, en zo heb je dus het meeste kans om je paard te bevruchten. Dat komt omdat de eierstokken actiever worden naarmate de dagen langer worden. De cyclus bij het paard is ongeveer 21 dagen, en de hengstigheid een dag of vijf. Na de hengstigheid vindt de eisprong plaats. Zodra de cyclus bij de merrie regelmatig is kan met dekken of insemineren worden begonnen. Het beste tijdstip daarvoor is zo'n 1-2 dagen vóór het eind van de hengstigheid, vanwege de eisprong (ovulatie). Bij oudere merries kan men het beste de veulenhengstigheid (= eerste hengstigheid op ongeveer 7-12 dagen na het veulenen) overslaan. De dracht duurt 11 maanden.
Schouwen van een hengstige merrie
Je kan controleren of je merrie hengstig is door de merrie te 'schouwen'. De merrie wordt hierbij in de buurt van de hengst gebracht, waarbij ze gescheiden zijn door bijvoorbeeld de boxdeur. Ze kunnen even aan elkaar snuffelen maar je moet er wel voldoende tijd voor nemen. Als de merrie niet hengstig is zal ze 'afslaan': ze wil de hengst niet in haar buurt. Je merkt dat vanzelf aan de merrie: ze kan gaan happen, doet de oren in haar nek en soms geeft ze zelfs een waarschuwingstrap. Dit is dus omdat ze niet hengstig is, en niet gedekt kan worden.
Is de merrie wel hengstig, dan zal ze hengstigheidsverschijnselen vertonen: ze heeft interesse voor de hengst, ze 'blitst' (= knipperen met de vulvalippen), ze houdt de staart opzij, zakt wat door de achterbenen en laat troebele urine lopen. Dit kan per merrie sterk verschillen.
Werking van het bevruchten
Iedereen weet natuurlijk dat een hengst een merrie kan bevruchten. Maar hoe werkt dat nou echt? Zodra de merrie hengstig is (zie hierboven) kan je haar laten dekken of insemineren. Er komt dan een zaadcel uit het sperma van de hengst in een eicel van de merrie terecht. Die twee smelten samen tot een geheel: een vruchtje. Vanuit daar groeit het vruchtje uit tot een prachtig veulen!
Dekken of insemineren
In de natuur wordt een merrie tijdens haar hengstigheid meerdere malen door een hengst gedekt: zo is de kans op bevruchting natuurlijk groter. Tegenwoordig kan een merrie ook drachtig worden dankzij kunstmatige inseminatie (KI). Onder KI verstaan we het bevruchten van een paard (of een ander dier) zonder geslachtsgemeenschap, dus niet op een ‘natuurlijke’ manier maar door het zaad van een hengst kunstmatig in te brengen. Dat heeft niet alleen hygiënische voordelen, zoals een sterk verkleinde kans op geslachtsziektes, maar ook kunnen op deze manier door een hengst meerdere merries sneller worden gedekt. Wat wel een nadeel van KI is dat het sperma ondanks alle behandelingen die het ondergaat, minder lang leeft dan bij een natuurlijke dekking.
Een echo
Met een scanner kan de dierenarts de baarmoeder en eierstokken van de merrie bekijken en zo nog beter het juiste moment van insemineren bepalen. De transducer (een soort "opneemknop" van ultrasonore geluidsgolven, die weerkaatsen: een echo) van de scanner wordt bij een merrie via de endeldarm met de hand naar binnen gebracht. Zo kan de dierenarts ook vaststellen of er afwijkingen zijn aan deze organen. Sperma blijft gemiddeld nog 48 uur vruchtbaar nadat het in de merrie is ingebracht. Zo is de kans dat de eicel en sperma elkaar dan op het goede moment ontmoeten zo groot mogelijk.
De merrie is drachtig
Als je de hengstigheid door middel van schouwen wil controleren, begin in ieder geval al op 15 dagen na het insemineren of het dekken. Als een hengstigheid niet komt, kan dat lijken op een dracht maar daar is geen zekerheid in. Een andere methode om te controleren op drachtigheid is de paarden predictor. De meeste zekerheid op drachtigheid kan je vaststellen door een echo te laten maken op ongeveer 17 dagen na de inseminatie. Wanneer de merrie niet drachtig is geworden, kan ze opnieuw worden geïnsemineerd of gedekt. Het maken van een echo heeft als nog een voordeel: tweelingdracht kan op tijd worden gesignaleerd. Tweelingdracht eindigt bij een paard vaak met verworpen veulens en daarom is vroeg ingrijpen door de dierenarts nodig: één van de twee vruchtjes kan dan worden verwijderd om ervoor te zorgen dat de dracht goed verloopt. Wanneer zeker is dat de merrie drachtig is, is het raadzaam dit onderzoek nog eens te doen: bij zo'n 15% wordt de dracht op 40 dagen afgebroken. Dat is heel vervelend maar puur natuur. We zien nogal eens dat merries op 17 dagen zeker drachtig zijn, en dat de eigenaar een jaar later vergeefs op het veulen wacht. Zoals genoemd kunnen bij het gynaecologisch onderzoek van de merrie ook afwijkingen worden aangetroffen. Zoals afwijkingen aan de eierstokken, de baarmoeder, de schede en de vulva. Deze kunnen meestal worden behandeld.
Merrie nog niet drachtig?
Niet alle merries worden snel of makkelijk drachtig. Daar kunnen verschillende oorzaken voor zijn, zoals een onregelmatige cyclus, een slecht sluitende schede en een baarmoederontsteking. Het kan eenmalig zijn, dan kan je merrie het jaar erop wel makkelijk drachtig worden.
De winter
Het is belangrijk om ook in de winter te weten of de merrie drachtig is. Is ze drachtig, let dan op:
- het verschil in voeding tussen drachtige en niet-drachtige (guste) merries;
- dat contacten tussen drachtige merries en vreemde paarden zoveel mogelijk moet worden vermeden in verband met kans op besmettelijk verwerpen door rhinopneumonie;
- dat de merrie goed gevaccineerd is tegen influenza en tetanus (Dit kan het beste worden gedaan aan het eind van de dracht).
Foto's
- Foto gallery
Merrie wordt geschouwd.
Hengstige merrie.
De merrie wordt natuurlijk gedekt.
Een echo van een drachtige merrie.
Dertig dagen oud zwemmend vruchtje.
Bronnen, referenties en/of voetnoten
We zijn specifiek op zoek naar: algemene informatie Als je dit artikel aan wilt vullen kun je op bewerk klikken om je kennis aan dit artikel toe te voegen. |
