Overige
Ingezonden door JoSav
Fries. Foto door Amanda
Rond het Friese paard doen vele mythische verhalen de ronde. Die ‘opsmuk’ is echter helemaal niet nodig, meent historicus Jorieke Savelkouls, op Bokt beter bekend als JoSav. ,,De geschiedenis van het paard is al interessant genoeg.”
Tien jaar geleden kocht Jorieke (35) een paard in Zuid-Rusland, een Akhal-Teke . Ze was “verliefd geworden” op het Centraal-Aziatische ras en wilde een dier met een zuivere bloedlijn. Van het één kwam het ander. De koop leidde tot een diepgaande interesse in de Russische geschiedenis én in de geschiedenis van het paard in Europa door de eeuwen heen. Ingegeven door haar nieuwe expertise, werd Jorieke gevraagd om een artikel over het Friese paard te schijven voor ‘De Vrije Fries’, het wetenschappelijk jaarboek van het Fries Genootschap in samenwerking met de Fryske Akademy. Dit artikel leidde tot het boek ‘Het Friese paard’, en inmiddels werkt Jorieke in het kader van haar promotieonderzoek aan een vervolg, dat vooral inzoomt op de moderne tijd, van de 19e eeuw tot nu.
Continue ontwikkeling
Het Friese paard is omgeven door verhalen van bijna epische proporties. Zo zou het ras al in de Romeinse tijd hebben bestaan. In terpgraven uit die tijd zijn skeletten van paarden gevonden, waaruit blijkt dat het Germaanse volk de Frisii al paarden hield. Maar een direct verband met het moderne Friese paard is niet te leggen. Jorieke: ,,Het Friese paard heeft die mythologische opsmuk ook helemaal niet nodig. De geschiedenis die het paard heeft doorgemaakt is al interessant genoeg. Tijdens mijn onderzoek heb ik bronnenmateriaal uit veertien verschillende landen bestudeerd, werkelijk uit alle uithoeken van Europa. Tekenend voor hoe belangrijk het Friese paard is geweest voor de Europese geschiedenis. Maar besef daarbij wel dat het paard een continue ontwikkeling heeft doorgemaakt, waarbij fokkers inspeelden op de vraag en de omstandigheden van dat moment.”
Ideaalbeeld
Jorieke beschrijft hoe het Friese paardenras lange tijd in een brede kuststrook te vinden is geweest, lopend van Zeeland tot Denemarken. De dieren werden gefokt op basis van bruikbaarheid en handel. Zo vroeg de bewerking van kleigronden in de noordelijke kustprovincies om specifieke kenmerken. Ook de smaak van de lokale fokker speelde mee. In Holland en Groningen gaf men bijvoorbeeld de voorkeur aan bruine paarden, terwijl in Friesland juist zwart als ideaalbeeld gold.
Afhankelijk van de vraag heeft de fokkerij zich door de eeuwen heen toegelegd op het voortbrengen van paarden voor de landbouw, oorlogspaarden, barokke rijpaarden en koetspaarden. ,,Wat dat betreft zie je een duidelijke parallel tussen de ontwikkeling van het paard en de Europese geschiedenis,” aldus Jorieke.
Karel de Grote
De historicus vertelt dat het Friese ras al in de middeleeuwen werd beschreven als ‘paarden met een goed front, een mooie halslijn, weelderige manen en staart, vurig, maar tegelijkertijd makkelijk in de omgang’. Jorieke: ,,Zelfs in de Hoofse literatuur zijn verwijzingen te vinden. Zo is er een gedicht waarin Karel de Grote op een Friese hengst rijdt. En in de zestiende eeuw had iedere zichzelf respecterende edelman tenminste één Fries in zijn stallen.”
Toch is de raszuiverheid pas gewaarborgd sinds 1879, met de introductie van Het Friesch Paardenstamboek. Sindsdien heeft de Fries zich meer en meer ontwikkeld tot een veelzijdig luxepaard, vooral geschikt voor de koets en dressuur. Jorieke: ,,Naast het specifieke uiterlijk zijn de ‘moderne’ Friese paarden ook te herkennen aan hun bijzondere draf, passend bij het trekken van een sjees en daarmee in feite wat minder geschikt voor een ruiter.”
Stormruiter
Eén ding is zeker: het Friese paard heeft op dit moment qua publiciteit de wind in de zeilen. Jorieke zegt halsreikend uit te zien naar de voorstelling ‘De Stormruiter’, waarin de dressuurkwaliteiten van honderd Friese paarden te zien zijn. Dat ook de Amerikaanse bestsellerauteur Dan Brown zich een toegewijd fan van het Friese paard betoont, is daarbij mooi meegenomen.
Lezing in Museum Opsterlân
Jorieke Savelkouls verzorgt 21 september om 20.00 uur een lezing over het Friese paard in Museum Opsterlân (Gorredijk). De lezing maakt deel uit van een expositie waar vijftien kunstenaars hun kijk op het iconische paardenras verbeelden - in verf, brons, keramiek, in turf, getekend en fotografisch.