Paarden en ziekte van Lyme?

Moderators: C_arola, Coby, Nicole288, Dyonne

 
 
Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Paarden en ziekte van Lyme?

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 03-08-04 10:20

We zijn eigenlijk nog geen stap verder met onze zieke pony.
Na een uitgebreid onderzoek in Klijndijk en een kuur met onstekingsremmers is hij nog steeds niet beter.De kreupelheid is iets minder,maar hij is nog steeds niet zuiver.
Nu op dit moment wordt er gedacht aan de ziekte van Lyme.
Helaas is dit erg moeilijk te vinden in het bloed.Beter gezegd,er zijn nog geen tests waarmee aan te tonen is dat het om Lyme gaat.

Heeft één van jullie misschien ervaringen met een paard dat Lyme leek te hebben en wat waren de symptonen?Het is in ieder geval wel duidelijk dat hier besmette teken zitten.Mijn vader heeft nu Lyme voor de tweede keer.

Ben gister een dagje naar het strand geweest en er was niemand thuis hier.Er is duidelijk iets heel erg mis gegaan.Kwam thuis rond 21 u en hij maakt een doodzieke indruk.Kreeg de indruk van een zware koliek.
Enorm lopen zweten,op verschillende plekken in het gras is het duidelijk dat hij heeft lopen spartelen (rollen),wonden op het hoofd van het halster,diaree en hij stond wéér helemaal te trillen.Voel me behoorlijk rot,want het lijkt alsof ie door hel gegaan moet zijn.
Hij is nu redelijk opgeknapt,maar nog wel suf.Overleg (artsen Klijndijk en Utrecht) om een doxycicline (antibiotica) kuur te beginnen.

Ik schiet er misschien niks mee op,maar ik ben benieuwd naar jou/jullie ervaringen met Lyme.

Bedankt alvast Knipoog

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018


Mist

Berichten: 9453
Geregistreerd: 17-02-03
Woonplaats: noord brabant

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-08-04 10:42

Alleen in zoverre dat het water bij een mangege waar ik heb gewerkt getest is op deze ziekte (TNO) Is het niet mogelijk om ipv de pony, het water te testen ? komt het drinkwater uit een sloot ?

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 03-08-04 11:02

Ze drinken gewoon leidingwater.Het is al een keer getest,het water van onze "bron" ook,maar daar drinken ze niet uit. (één keer dan,stomme actie van m'n vader).De resultaten daarvan wachten we nog even af,maar hij is al langer ziek dan dat.
Maar hoe kan Lyme in drinkwater terecht komen?

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Anya
Berichten: 32776
Geregistreerd: 01-02-02
Woonplaats: Hengelo

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-08-04 11:31

Lyme kan niet in je drinkwater terecht komen. Het is een bacterie die zowel bij mensen als paarden, herten e.d. wordt overgebracht door teken.
De bacterie borrelia veroorzaakt Lyme.

Voor zover ik weet is Lyme wel aan te tonen bij paarden. Op dezelfde manier als bij mensen: bloedtest.

Symptomen bij paarden zijn vermageren, eetlust gebrek, en gewrichtspijnen/kreupelheden. Deze kreupelheden gaan van been tot been en zitten voornamelijk in de grote gewrichten.

De diagnose:

De diagnostiek van de ziekte van Lyme bij paarden is moeilijk om twee redenen. Ten eerste kunnen de kreupelheden die bij Lyme op de voorgrond treden vele oorzaken hebben. Ten tweede is de test om de diagnose te stellen gebaseerd op het aantonen van antilichamen. Maar aangezien veel paarden subklinisch geïnfecteerd zijn, wil het nog niet zeggen dat bij een positieve uitslag de kreupelheid veroorzaakt is door de ziekte van Lyme. Een positieve uitslag zegt alleen maar dat een paard geïnfecteerd is (geweest) met B. Burgdorferi. De diagnose is vaak gebaseerd op het feit dat een dier is blootgesteld aan teken. Ook is het van belang of een paard leeft in een gebied waar teken veel voorkomen. Verder wordt de diagnose gesteld door de uitsluiting van andere oorzaken voor de optredende symptomen en door positieve reactie op de ingestelde therapie.


Therapie:

De ziekte van Lyme kan behandeld worden met antibiotica. Welk antibioticum wordt gebruikt is soms afhankelijk van de ervaring en de voorkeur van de dierenarts. Ook de manier van toediening kan verschillend zijn. De antibiotica moeten gedurende een paar weken worden toegediend. Een reactie wordt vaak gezien na 2-5 dagen. Soms worden ook ontstekingsremmers en/of andere medicijnen gebruikt om de groei en de werking van de aangetaste darmflora, als gevolg van het gebruik van antibiotica, te stimuleren. Er kunnen ook negatieve bijwerkingen ontstaan als gevolg van de vrijkomende toxinen. Deze toxinen kunnen resulteren in een verslechtering van de symptomen en bij het paard zal dat betekenen dat de kans op laminitis toeneemt. Daarom is het belangrijk om een paard goed in de gaten te houden tijdens de eerste week van de behandeling. Er is nog geen vaccin geregistreerd voor de ziekte van Lyme bij paarden.

Doxycicline is wel 1 van de werkende antibiotica tegen Lyme.

Mist

Berichten: 9453
Geregistreerd: 17-02-03
Woonplaats: noord brabant

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-08-04 11:32

ratten brengen die ziekte toch ook over ?

Anya
Berichten: 32776
Geregistreerd: 01-02-02
Woonplaats: Hengelo

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-08-04 11:34

Mist schreef:
ratten brengen die ziekte toch ook over ?


NEE. Alleen teken of nymphen van teken (1 mm groot).
Ratten zijn meer van de pest en zo Knipoog

Jantien

Berichten: 6469
Geregistreerd: 25-03-02
Woonplaats: Zweden

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-08-04 11:48

Mist: jij bedoelt Leptospirose, oftewel de ziekte van Weil. Dat is ook een zoönose, maar dan een andere Knipoog

Bij paarden geeft Leptospirose vooral oogontsteking of abortus.
Bij de hond zorgt het voor nier- en leverontsteking.
Ratten zijn vaak drager van deze infectie, scheiden de leptospiren via de urine uit, zodat mensen en andere dieren die daarmee in contact komen op hun beurt weer geïnfecteerd worden.

Borreliose, oftewel Lyme, geeft vooral kreupelheid (pijnlijke gewrichten), koorts en neurologische problemen.
De bacterie wordt via teken overgebracht.

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 03-08-04 12:33

Wat ik begrepen heb,kunnen ze via het bloed niks duidelijks concluderen.
Dus nooit met zekerheid zeggen of het nou Lyme is ja/nee.Ik zal het nog eens navragen hoe het precies zit,mijn vader heeft vanochtend de DA gesproken,ik was er zelf niet,het is me dus ook niet helemaal duidelijk.

Ik word vanmiddag teruggebeld door onze DA over wat we gaan doen.
Er is nog een andere optie,maar dan moet hij 5 dagen op de kliniek blijven.Krijgt ie ook antibiotica,maar een andere vorm.Anders dus de doxicicline,en dat gaat een maand duren naar wat ik begrepen heb.

Is er niemand met ervaringen op dit gebied?Nog even de symptonen van onze pony op een rijtje,misschien dat iemand nog iets anders te binnen schiet:

-slecht eten
-wisselende kreupelheden,van ernstig (nauwelijks kunnen lopen) tot onzuiver
-koorts
-overmatig zweten
-sufheid
-trillen over het hele lichaam
-heftige aanvallen die lijken op koliek
-nukkig


Bedankt Knipoog

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Anya
Berichten: 32776
Geregistreerd: 01-02-02
Woonplaats: Hengelo

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-08-04 12:40

Moeilijk...
Ik kan alleen afgaan op mijn eigen symptomen (heb derde fase Lyme gehad). Maar een aantal ervan herken ik. Wisselende kreupelheden herken ik zeker. Lyme levert in de tweede en derde fase een constant zeurende gewrichtspijn die wordt afgewisseld met snerpende pijn in je gewrichten. Op zo'n moment kon ik ook nauwelijks lopen.

Bij mensen zijn er twee soorten behandelmethoden:
1. opname in kliniek en een bepaalde peniciline-soort via een infuus toedienen (duurt een week meestal).
2. afhankelijk van de ernst klachten 2 weken tot 6 maanden o.a. doxiclicline (niet alle penicilines werken tegen lyme). Ik heb 6 maanden geslikt.

Princess

Berichten: 3303
Geregistreerd: 01-11-01
Woonplaats: Amsterdam

Link naar dit bericht Geplaatst: 03-08-04 13:08

jeetje.....
heb eigenlijk geen nuttige info voor je, maar wil je heel veel sterkte wense bij deze en hou ons op de hoogte!

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 03-08-04 16:09

Bedankt voor jullie reacties.
Mijn vader herkent dus ook een aantal symptonen en vandaar dat dit dus ook ter sprake kwam.In eerst instantie wilde de artsen er niet aan,maar het lijkt nu toch wat serieuzer te worden.
We kunnen dus ook kiezen uit twee soorten behandelingen.
Of inderdaad 6 dagen op de kliniek of dus de antibiotica kuur thuis,die zou een maand in beslag nemen.
Maar kan zoiets nou kwaad mocht het geen Lyme zijn?Ik ben niet zo'n voorstander van rotzooien met medicijnen,terwijl je het niet eens zeker weet.Daarnaast is het wel de enige manier om erachter te komen...

Ik hou jullie zeker op de hoogte en helemaal als er ook echt een diagnose gesteld wordt.Aangezien het aantal discussies hier op bokt over teken (waarin ik trouwens ook een keer heb geroepen dat paarden er niet vatbaar voor zijn Bloos! ) laat ik zeker weten hoe het afloopt.
Princess,bedankt! Knipoog

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 04-08-04 09:59

Okee,onze DA heeft vanochtend gebeld.
Er wordt toch sterk getwijfeld aan Lyme.
De keuze is dus aan ons zelf om een behandeling te starten met een niet geregistreerd antibiotica (medicijn) voor paarden.
Mocht hij daarop reageren,zou een teken kunnen zijn dat het Lyme is.

Andere optie is om met hem naar b.v. Utrecht of een andere grote kliniek te gaan,waar ze de juiste apparatuur hebben om hem te onderzoeken. Dat gaat in de kosten lopen.Praten we over duizenden euries denk ik.

Wat zou het dan wel kunnen zijn?Ze denken toch wat eerder ook al gezegd werd,aan problemen in heup en/of lendenen.Alleen de koliek achtige symptonen passen er niet helemaal bij.

Dus weer niks opgeschoten.Voel er zelf niet zo veel voor om hem te gaan behandelen met een niet-geregistreerd medicijn.

Wat hadden jullie gedaan?Dus of behandelen met iets en voor iets waarvan je het niet zeker weet,óf hem toch helemaal na laten kijken?

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Jet

Berichten: 11942
Geregistreerd: 31-01-01
Woonplaats: Anna Paulowna

Link naar dit bericht Geplaatst: 04-08-04 11:14

Als jullie het geld kunnen missen, zou ik hem inderdaad in een grote kliniek laten onderzoeken. De kans dat ze daar uitvinden wat er aan de hand is, is behoorlijk groter dan bij een kleinere kliniek.
"Zomaar" antibiothica geven, om te kijken of hij daar positief op reageert, lijkt me niet goed, zijn ingewanden zijn kennelijk al van slag, gezien de kolieken, daar doet antibiothica volgens mij ook niet goed aan, dus ik snap jou zeker, dat je dat liever niet wilt.
Ik wens je heel veel succes en blijf dit topic zeker volgen!

Paarden zijn net als lucht, zonder kan ik niet leven!
Vanuit de kop van Noord-Holland: Voor info klik op: Paardentaxi Jet

Suzan1

Berichten: 1506
Geregistreerd: 10-02-03
Woonplaats: Aan de IJssel

Link naar dit bericht Geplaatst: 04-08-04 14:31

heb jouw verhaal niet helemaal vanaf het begin gevolgd, maar hoe lang is dit al aan de gang/ wanneer is het probleem staan?

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 04-08-04 19:57

Jet,bedankt voor je reactie,het is toch wel fijn om te weten dat er mensen zijn die met je meeleven en denken!

Suzan,je kunt een uitgebreid verslag van hoe en wat het allemaal gegaan is lezen [MD] Ik snap er niks meer van.Ik weet alleen effe niet hoe ik het hier moet linken,maar je kunt het zo opzoeken.

Wat de kosten betreft ligt het allemaal nogal ingewikkeld.Deze pony komt van een markt en is zeg maar "geadopteerd" door een goede vriend van onze familie.We hadden zelf toen al drie paarden en nog een kostenmaker erbij leek ons toen een beetje teveel.Hij moet dus alles betalen en het is maar net hoe ver hij wil gaan.Om een lang verhaal kort te houden zal ik jullie de details besparen Haha! .

Het gaat nu overigens erg goed met hem.
We hebben maar besloten om niet te gaan knoeien met antibiocita.
Het staat niet geregistreerd voor paarden,ook niet in het buitenland en word eigenlijk alleen maar gebruikt als men echt geen uitweg meer weet.
Net wat je zegt Jet,misschien wordt hij alleen nog maar zieker van,de DA heeft ook aangegeven dat dat kan gebeuren.
Wat me eigenlijk verbaasd,is dat er zo weinig bekend is over Lyme bij paarden.Heb het hele internet afgezocht er is bijna nergens iets duidelijks te vinden.
We houden nog steeds in het achterhoofd dat het toch zou kunnen.
M'n vader is niet voor niets al de tweede keer besmet met Lyme...

Zaterdag om de tafel met Wiets (naam van onze pony,voor de duidelijkheid Haha! ) zijn suikeroompje om een beslissing te nemen.

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Suzan1

Berichten: 1506
Geregistreerd: 10-02-03
Woonplaats: Aan de IJssel

Link naar dit bericht Geplaatst: 04-08-04 22:11

je zult het wel stom vinden wat ik hier neer schrijf, maar toch de moeite waard om te proberen? Laat de pony een maandje bij iemand anders logeren en kijk eens hoe hij hierop reageert. Best kans dat er iets is waar hij niet tegen kan. Hoe zijn de sociale contacten van de pony, heeft hij een vriendje in de wei?

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 05-08-04 08:57

Ik vind het helemaal niet stom,het is eigenlijk helemaal niet zo'n gek idee.Ikzelf had er iig nog niet aan gedacht.Daarnaast staat hij hier al wel bijna 10 jaar,waarvan hij het laatste jaar pas problemen heeft.
Maar bedoel je dan een bepaalde plant o.i.d. waar hij ziek van zou kunnen worden?
Ze staan hier met z'n drieën,en mijn andere welsh is z'n beste maatje.Dus dat zit wel goed in ieder geval.

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Anya
Berichten: 32776
Geregistreerd: 01-02-02
Woonplaats: Hengelo

Link naar dit bericht Geplaatst: 05-08-04 09:00

Ik zou toch het onderzoek laten doen. Zo duur is Utrecht nu ook weer niet. Je zou ze eens kunnen bellen met de vraag of ze een prijsopgaaf kunnen doen. Bovendien is het wellicht een interessant onderzoeksobject voor ze en valt er iets te regelen.

Ik heb zelfs drie jaar met Lyme gelopen en kreeg de raarste diagnoses mee. Er is ook bij Nederlandse huisartsen, reumatologen e.d. (uitzonderingen daargelaten) nog steeds relatief weinig bekend over Lyme. Dit wordt niet vergemakkelijkt doordat de symptomen zo vreselijk kunnen verschillen per persoon.

Het is logisch dat dit bij paarden ook zo is.
Ook voor honden geldt dit. De hond van een vriendin is gestorven aan Lyme omdat de ziekte te laat (toen de hond verlamd was) is ontdekt.

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 05-08-04 10:01

Helaas ben ik wat de mens betreft al veel te bekend met Lyme.
Mijn vader was 10 jaar geleden één van de eerste Lyme-patienten in NL en heeft er 6 jaar lang mee rond gelopen.Kreeg ook de raarste diagnoses mee naar huis.
Daarnaast is het nu wel mogelijk om bij mensen Lyme aan te tonen via het bloed.Bij paarden dus niet.Beetje teleurstellend vind ik het.
Het enige wat ik op internet kan vinden is het volgende:

Citaat:
Bij minder dan 10% van de geïnfecteerde paarden zullen er symptonen optreden.De meest voorkomende symptonen zijn sloomheid,gedragsveranderingen en kreupelheden.Ook zullen de dieren minder gaan eten en koorts hebben.De kreupelheden zijn het belangrijkste kenmerk van de ziekte van Lyme.Deze kreupelheden gaan van been tot been en zitten voornamelijk in de grote gewrichten.


Ik zou idd ook het liefst willen dat hij helemaal wordt onderzocht.
Ga iig aanbieden om wat bij te dragen in kosten.En ja,wat is niet zo duur?
Wat voor de één niet zo duur is,is voor iemand anders een heleboel geld.
Geen gek idee,om een prijsopgaaf te vragen en misschien valt er idd wat te regelen.

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018


Suzan1

Berichten: 1506
Geregistreerd: 10-02-03
Woonplaats: Aan de IJssel

Link naar dit bericht Geplaatst: 05-08-04 11:34

Citaat:
Maar bedoel je dan een bepaalde plant o.i.d. waar hij ziek van zou kunnen worden?


ja, dat is dan ook een klus om dan uit te zoeken waarop hij reageert. Zou ook heel wat anders kunnen zijn, maar je hebt dan iets waaraan je kunt beginnen.

Wat betreft de kosten, kan ik me goed voorstellen dat het een keer over moet zijn, jij hebt ook vast geen boompje achter het huis staan waar het aan groeit Knipoog

Als je wel besluit naar Utrecht te gaan is het idd geen gek idee om vooraf te kosten te bespreken.

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 05-08-04 14:34

Helaas,ik heb een keer zo'n boompje geplant...maar helaas,geen sprietje wat uit de grond kwam zetten Haha!
Nee,flauwekul,maar misschien dat we samen een goeie oplossing kunnen bedenken.
Ik ga in overleg met de buren of ie een tijdje bij hun schapen mag.
Misschien dat het daar beter gaat.

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 16-08-04 12:40

Voor degenen die het interesseert,een kleine update hoe het nu gaat.

Wiets is een stuk opgeknapt,d.w.z. hij kijkt een stuk fitter uit z'n ogen en gedraagt iets meer hoe ie zou moeten zijn.
De wisselende kreupelheden zijn er nog steeds,alleen heeft hij niet meer zo'n pijn gelukkig.

Onze hoefsmid is zaterdag geweest.De eerste keer weer na zijn rare aanvallen en kreupelheden.Hij deed ontzettend moeilijk,vooral bij het bekappen van z'n voorbenen.Kon duidelijk zien dat ie moeite had om z'n beide achterbenen te blijven staan.De laatste paar weken staat ie nl. altijd op rust.

Ik heb het verhaal een beetje uitgelegd en naar zijn idee leek het het meest op een spierprobleem.Tot hij z'n achterhoeven ging bekappen.
Onze smid geeft aan dat Wiets licht bevangen moet zijn geweest.Er is een lichte verbreding van de witte lijn te zien in beide achterhoeven.
Weer vreemd,want hoefbevangenheid komt zelden aan de achterbenen voor.Het lijkt er dus op dat hij twee verschillende problemen heeft,wat dus ook zou kunnen verklaren waarom hij zo'n vreselijke pijn heeft gehad.
Kanteling van het hoefbeen zou mogelijk zijn geweest...

We gaan volgende week voor het laatste onderzoek met hem terug naar Klijndijk.We hebben dat afgesproken met Wiets zijn "donateur",die wil het hierbij laten.Op zich vind ik dat prima,en hoop dat we deze keer verder komen.Desnoods blijft ie een paar daagjes daar.
Lyme blijft nog steeds een optie,maar is dus niet aan te tonen.

De pijnstillers is hij nu vanaf,het gaat redelijk.
Ik hoop op verbetering en bedankt voor al jullie reacties.
Zal volgende week laten weten hoe het afgelopen is.

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Mist

Berichten: 9453
Geregistreerd: 17-02-03
Woonplaats: noord brabant

Link naar dit bericht Geplaatst: 16-08-04 13:49

pff...zeg, zou het dat dan geweest zijn ? (op hoofcare staan trouwens statistieken van hoe vaak en welke benen het voorkomt, hoefbevangenheid)
Laten we hopen dat het nu nog alleen maar vooruit gaat !!

Jemawi

Berichten: 3347
Geregistreerd: 26-04-04
Woonplaats: Zuidlaren (Dr.)

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter: 16-08-04 15:28

Een combinatie van waarschijnlijk.Lichte hoefbevangenheid,in dit geval dan achter,heeft de pijn alleen maar erger gemaakt.
Het is en blijft een vreemde situatie.
Vervelende is nu,dat ie toch wel heel veel af moet vallen.Dat wisten we altijd al wel,hij is altijd een dikkerd geweest,maar ja,hoe pak je zoiets aan zonder dat je je paard beweging kan geven?
Longeren/rijden is ie nog veel te slecht voor.Hij staat al weken op een apart klein stukje,dat is het enige wat we kunnen doen.Hooi krijgt ie van vorig jaar zomer.

Ik hoop dat we volgende week ergens uit komen.

Mississippi Queens Mayday
15/04/1980 - 09/01/2018

Suzan1

Berichten: 1506
Geregistreerd: 10-02-03
Woonplaats: Aan de IJssel

Link naar dit bericht Geplaatst: 16-08-04 19:07

Enkele jaren geleden was ik bij v.Bokhorst op de kliniek en daar stond ook een veel te dik paard dat hoefbevangen was.

Hij kreeg per dag enkele handjesvol hooi aangeboden (over de gehele dag genomen niet meer dan 1 plak hooi) en moest helemaal op boxrust, werd wel enkele keren per dag aan de hand gestapt.

Zo had het paard nog kans zei v.Bokhorst, anders was het einde verhaal......

Ik weet trouwens niet hoe het afgelopen is.


Wie is er online

Gebruikers op dit forum: ComscoreBot, IASCrawler, Irma77, LisaaSophie, MissyNr1, Roosje01 en 35 bezoekers