Fokkerij
Zep (1981 – 1996) was een klassieke Gelderse Hengst.
Heel anders dan het Gelders Paard van van nu. Foto: Bokt Wiki
KWPN
Sinds 1960 heeft het KWPN de leiding over het fokken van het veelzijdige Gelderse Paard, waarvan de geschiedenis volledig terug te voeren is naar de landbouw. In toenemende mate worden de Gelderse bloedlijnen gekruist met “vreemd” bloed. Dit omdat, volgens het KWPN, het fokken van een Gelderlander niet langer ras-fok is, maar type-fok.
Een groep liefhebbers van het originele Gelders Paard heeft hierop gereageerd door het oprichten van het Klassiek Gelders Paarden Stamboek, welke door de Nederlands Overheid is erkend in 2019.
Geschiedenis
Het Gelderse paard was een populair rijpaard vanaf de 16e eeuw. Toen het stamboek is opgericht in 1890, richtten de fokkers zich op 2 verschillende types: een landbouwpaard en een wat luxer koetspaard.
Met de opkomst van de auto vanaf 1920 en de tractor vanaf 1950, werd de Gelderlander als koetspaard of landbouwpaard overbodig. Vanaf 1960 het KWPN (Koninklijk Warmbloed Paard Nederland) het fokken van Gelderse Paarden over en focuste zich op het fokken van veelzijdige en betrouwbare paarden voor ruiters en menners.
Het Gelderse Paard van vandaag is een voortzetting van de oorspronkelijke populatie. Een kleine groep vurige enthousiastelingen houdt van het klassieke type. De tuigpaard-type fokkerij kent een grotere groep enthousiastelingen. Gedurende de tijd werden de landbouwpaarden met de beste gangen voor het koetswerk min of meer geselecteerd. Deze paarden werden later in een speciaal register geplaatst. De hedendaagse tuigpaarden stammen van deze Geldersen af.
Spring en dressuurpaarden zijn de grootste fokrichtingen. Het fokdoel is gericht op een sportpaard met een gezonde basis met een correct bewegingsapparaat en fundament, waar een aantrekkelijk exterieur een plus is.
KWPN: Gelderse Fokkerij is “type” fokkerij
Inspecteur Wim Versteeg en Jan Vonk, een voormalig “Fokker van het jaar”, zaten bij elkaar om te praten over het “Gelders Paard”, tijdens de KWPN Hengstenkeuring in februari 2021. In deze fokkerijrichting moet er een hoop gebeuren aan het “Gelderse Paard 2030 plan”.
“De dressuur- of springpaardenfokkerij draait echt om het fokken van paarden voor het hoogste niveau,” zegt Wim. “Met het Gelderse Paard ligt de nadruk op compleet andere dingen. Daar zoeken we een veelzijdig paard met een goed karakter voor rijden, springen of mennen; een paard waarmee je een bosrit kunt maken en dat geschikt is voor de hele familie. Dat vraagt een heel andere benadering”.
Type-fokkerij
“Traditioneel is het Gelderse paard een wat zwaarder paard met een klassiek silhouet. Een paard met veel front en een heel goed karakter. Omdat het dier zo veelzijdig is, zul je verschillen zien in de beweging. Een menpaard beweegt anders dan een dressuur- of springpaard. Er is dus wat flexibiliteit daarin.” Jan Vonk bevestigt dat: “Als je een Gelders Paard ziet, word je door iets geraakt: veel expressie in het front, een vriendelijke oogopslag en wijde lendenen die een krachtige opwaartse beweging kunnen genereren. Erg belangrijk is het innerlijk, het karakter. Geen opdringerig paard, maar eentje die met je meedenkt en vriendelijk is naar iedereen. Bij de Gelderse paarden moeten we echt nadenken over de bloedspreiding. Als fokker moet je daarom niet bang zijn om af en toe een andere fokrichting op te gaan en misschien wel bij een ander stamboek te kijken.”
Plan 2030
Het KWPN werkt hard aan het Plan 2030. Wim Versteeg legt het uit: “We hebben een discussie gehad wat het ideale type Gelderlander is voor ons. Nu is het belangrijk om dit perfecte plaatje te vertalen naar de juiste termen, hoe wij het zien. Het gedeelte van het exterieur en bewegingsvraagstuk hebben wij besproken met de aanhangers van de Gelderlander. De coronapandemie heeft dit proces wat vertraagd, maar we zullen dit opnieuw bespreken bij de volgende bestuursvergadering. Zodra het plan volledig geschreven is, zullen we het opnieuw aan onze leden presenteren, voordat het naar de directie en de ledenraad gaat. Het is erg belangrijk dat dit plan wordt ondersteund door alle gebruikers en fokkers van het Gelderse Paard.”
Moderne Gelderse Hengst Mexpression op de KWPN Stallion Show 2020.
Foto: Marjo
Gelderlander Paard Associatie: “Ras-fok”
In 2005 richtte een groep toegewijde fokkers van de authentieke Gelderlander hun eigen vereniging op, de “Gelderlander Paard Associatie” (GPA) in een reactie op de KWPN fokplannen voor het Gelderse Paard.
Het KWPN handhaafde ooit een beleid van lijnenteelt, bepaalde dat een paard minstens 75% authentiek Gelderlander bloed moet hebben om bij het ras te behoren. Echter, KWPN heeft deze regel losgelaten en zelfs het label “Gelders Type” vervangen door “Basis Sportpaard type”.
GPA is bezorgd dat de basiskwaliteiten van het Gelderse Paard verloren gaan, een paard met een uitgesproken karakter voor de recreatieve sport. Zij vinden dat het KWPN te toegewijd is aan de fokkerij van topsportpaarden.
GPA is opgericht “om bloedlijnen en karakterkwaliteiten van het Gelderse Paard te behouden,” zegt Anton van Lijssel, “en om te voorkomen dat de goede naam van het ras wordt beschadigd door paarden met heel ander bloed die wel onder de naam Gelderlander verkocht worden.”
Klassiek Paarden Stamboek
Ze hebben er 10 jaar voor gestreden, maar uiteindelijk heeft GPA de Nederlandse Overheid kunnen overhalen een officieel erkend stamboek op richten om de authentieke Gelderlander te behouden.
Op 25 juli 2019 heeft de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), die de stamboeken beheert voor de Nederlandse Regering, het “Klassiek Paarden Stamboek” (KPST) erkend als officieel stamboek voor het ras Klassiek Gelders Paard. De RVO heeft het stamboek erkend als onderdeel van het officieel regeringsbeleid om biodiversiteit en Nederlands Cultureel Erfgoed te behouden.
Echter, de hoogste rechter in Nederland oordeelde dat KPST deze originele naam “Gelders Paard” niet kan gebruiken, omdat deze al is toegekend aan het KWPN. Daarom zal het KPST de naam “Gelderlander” gebruiken met het voorvoegsel “Klassiek”.
KWPN is nu het stamboek voor Gelderse Paarden die “eruit zien” als een Gelders Paard, maar geen Gelders bloed hebben. Voor het KPST stamboek is puurheid in de bloedlijn essentieel.
Het KPST registreert zijn Gelderlanders in het KGPS (Klassiek Gelderlander Paarden Stamboek). Interessant is dat zij ook een tak van dit stamboek hebben, het Register Boek, voor hengsten die nog geen 50% klassiek Gelders bloed voeren maar wel “een bijdrage kunnen leveren aan het fokdoel van de KGPS door hun afstamming en exterieur”. KGPS hanteeert als motto voor zijn fokactiviteiten: “Gezond, stabiel, veelzijdig.”
Gelderlanders in de sport
Bekende internationale dressuurpaarden met Gelders bloed zijn of waren Laura Graves' kruising Verdades (van de Westfaler Florett As, uit een Gelderse merrie van Goya), Lianca (Constance Menard), Dikkiloo (Kristy Mepham), Tyara (Laurens van Lieren, Cesar Lopardo), Air FK (Litta Soheila Sohi) en Focus (Ellen Bontje).
Verdades, half Gelders, met amazone Laura Graves tijdens de OS
in Rio 2016, waar deze combinatie 4e werd. Foto: Arnd Bronkhorst/ Flickr
Het belang van Gelders bloed voor de KWPN paardenfokkerij is onmiskenbaar. Grote hengsten uit het verleden hadden allemaal 75% Gelderlander bloed in hun aderen. Denk aan paarden Aktion (Gyula Dallos), Wolfgang (vooral populair als moeders vader in de dressuur), en Nimmerdor (meest succesvolle KWPN Springpaardenvererver).