Voor een hengst volstaat in principe de aanvraag van een deklicentie na/met puntentoekenning (grading). Die ziet er
zo uit.
In principe mag elke elite en klasse 1 hengst worden ingezet en is er een negatief advies en advies tot ruinen voor lager geklasseerde hengsten (klasse 2). Klasse is op basis van aantal punten met nadruk op type en conformatie. Kwaliteit van nakomelingen speelt op latere leeftijd meer een rol.
Ik heb toch geregeld vraagtekens bij de puntentoekenning. Bij een 9 op conformatie stel ik me een uitmuntend gebouwd paard voor, maar dat is lang niet altijd zo. Hoe kan een paard met matige bovenlijn/rug, voorbeen onder de massa, achterbeen (nogal ver) achter de massa, een 8 of 9 krijgen op conformatie? Het moet toch minstens een harmonieus gebouwd paard zijn dan, toch? Uiteraard bekeken met een AT oog, geen warmbloed oog, want het is natuurlijk een heel specifiek ras dat is ontstaan onder heel specifieke omstandigheden, wat zich vertaalt naar de conformatie. Dat gezegd hebbende, extreme sabelbenigheid of een véél te lang achterbeen, voorbeen steevast onder de massa, of een ronduit slechte rug waardoor het paard uit twee stukken lijkt te bestaan en te bewegen, hadden de Teke van weleer over het algemeen niet (daar gingen ze makkelijker stuk van). Waarom dan toch hoge scores?
Omdat de tijden zijn veranderd? Of spelen er ook andere zaken?
Lichte sabelbenigheid kwam "altijd al" veel voor. Altijd is relatief, want beschikbaar referentiemateriaal gaat niet eeuwig terug. Lichte koehakkigheid kwam in berggebied vaker voor en heeft zich naar een percentage binnen de populatie vertaald. Beide bleek historisch en praktisch een voordeel.
Allerhande conformatiedingetjes in steppepaarden, woestijnpaarden en bergpaarden zijn veelal te verklaren vanuit selectie naar omstandigheden en gebruiksdoel. Dat is/was bij de Teke niet anders. Dat is ook niet te vergelijken met een westerse warmbloed - welke warmbloed dan ook.
Veel typische dingen in de bouw zijn in Centraal-Azië een voordeel maar onder warmbloeden niet gewenst omdat de eisen anders zijn. Bijvoorbeeld kleine hoeven. Ik heb onlangs nog een kenner van warmbloedsportpaarden gesproken. Die was erg te spreken over mijn paard, maar had vraagtekens bij de in zijn ogen te kleine voeten. Hij vond het ponyvoetjes die niet pasten bij een paard van zo'n stokmaat. Ik heb hem uitgelegd dat kleine, spijkerharde voeten resultaat zijn van eeuwenlange selectie in een gebied met harde woestijngrond en onherbergzame bergketens. Zo heeft de AV over het algemeen naar verhouding grotere voeten voor zijn kleine lijf, omdat ze gefokt zijn in een woestijngebied met los, zacht zand ipv harde, stenige bodem. Dat is een kwestie van selectie. Dat maakt dat de AT naar verhouding kleine voeten heeft voor zo'n groot paard.
De hals is ook zo'n typisch ding. Niet te verwarren met een (behoorlijke) hertenhals. Langgelijndheid is iets anders dan een paard (vaak met een matige, strakke rug en gezonken middenstuk/achter de schoft) dat uit twee stukken lijkt te bestaan. Op conformatie krijg je "toch" geen 4, ook al is ie op de kop met matige benen en een hertenhals en lijkt ie uit twee paarden te bestaan en te bewegen. Beweging is sowieso (helaas) geen criterium.
Mijn opmerking was wat gechargeerd. Maar, ondanks dat de AT toegankelijker is dan ooit, betaalbaarder dan ooit (afgezien van de periode dat ze voor een appel en een ei op transport naar het westen kwamen samen met o.a. dons en budjonny's), het makkelijker is geworden paarden te importeren en hengsten uit het buitenland te gebruiken, blijft de overgrote meerderheid in zijn of haar eigen straatje plakken en gebruikt men liever de eigen, mindere hengst dan een betere of beter passende hengst van buiten.
Zijn veel fokkers dan niet kritisch genoeg? Of is het zuiver economisch? Vinden ze hun eigen hengst(en) oprecht de beste? Als ze hem lelijk vonden hadden ze hem vast niet gekocht, maar als ze meer geld hadden was de keuze misschien toch anders geweest. Ja, logisch.
Bovendien worden veel hengsten jaar in, jaar uit gebruikt, vaak in dezelfde combinatie. Dit gebeurde in Rusland en Centraal-Azië ook wel, maar veel minder en dan ook vaak niet zo extreem dat er 6, 7 of zelfs 10 veulens uit dezelfde combinatie werden/worden gefokt. Een tweede keer als de eerste enorm geslaagd is. Nog een derde keer als ook die tweede heel goed is. Daarna nog eens? Gebeurt/gebeurde erg weinig. Want anders loop je het gevaar bloedspreiding te missen. In Europa lijkt dat voor veel fokkers een non-issue.
Wat nou genenspreiding. Wat nou gaan voor de beste combinatie.
Te weinig fokkers in Europa werken écht samen. Er worden nauwelijks hengsten uitgewisseld. Iedereen vindt zijn eigen hengst de beste. Iedereen dekt met de eigen hengst. Bijna niemand gebruikt een hengst die aan de andere kant van het continent staat. Goed, dat is allemaal iets gechargeerd. In de tijden van weleer reisden Turkmenen honderden of duizenden kilometers met hun merrie voor de juiste hengst. Dat is tegenwoordig logistiek een stuk eenvoudiger geworden, maar in Europa zie je het onder AT fokkers relatief weinig.
Tuurlijk: smaken verschillen. Maar een goed paard is een goed paard. Er zijn m.i. nog té veel AT hengsten, zeker in het Westen, waarvan ik me oprecht afvraag waarom de eigenaar daar een dekhengst cq. vaderdier in ziet. De nafok voegt daar alleen maar meer vraagtekens aan toe. En het steeds dezelfde combinatie doen is ook een serieus probleem in mijn ogen, ongeacht of het een goede hengst/combi is of niet.
En dan heb ik het nog niet over het probleem dat het ras nog altijd veel te weinig in de sport wordt uitgebracht. Noemenswaardig niveau is een zeldzaamheid.
Teveel dekhengsten zijn veredeld tuinornament of hobbypaard. Prima voor een fokmerrie, want dat is nu eenmaal ingewikkelder om te organiseren rondom dracht, en makkelijk met een ruin, maar voor een dekhengst vind ik het eigenlijk onacceptabel deze niet in de sport uit te brengen. Het is verdorie geen hobbelpaard, standbeeld of tuinornament. Hoe moet een merrie-eigenaar of potentiële koper van een nakomeling dan bepalen of de hengst voldoende kwaliteit heeft, niet stuk gaat als gebruiksdier?
Hoe kunnen fokkers dan hun veulens verkopen voor, naar hobby en particuliere maatstaven, veel geld en aanprijzen als prospect voor deze of gene discipline? Wat is dan het criterium? Volgens de keurmeester een goede conformatie? Naar welke maatstaf? Voor welke discipline? En als ie niet is uitgebracht hoe kun je dan wat over een veulen zeggen? Laten we wel wezen: in Europa zijn de meeste AT voor verkoop nog niet of niet lang genoeg onder zadel om daar een zinnig woord over te zeggen, dus dan moet je sowieso naar de ouderdieren kijken, de bouw van het veulen en de ouders en het karakter. Maar wat als de hengst alleen dekt en verder niks?
Omdat ie niet snel moe wordt op buitenrit is zijn nakomeling ineens een endurance prospect? Omdat ie leuk kan vrijspringen is zijn nakomeling een prospect voor springsport of eventing?
Dus op basis waarvan? Dat je hengst leuk kan vrijspringen? Ja, fijn. Leuk. En? Dat ie ooit eens een klein parcoursje gedaan heeft? Een klasse 1 heeft uitgelopen? Dat kan elke gezonde Teke. Ik kan de mijne na maanden stilstaan opzadelen en er op flink tempo veertig kilometer mee rijden zonder pijntjes, ook de dag erna niet (over mij hebben we het maar niet). Naar mijn mening kan elke degelijke AT dat.
Ik heb dekhengsten en merries gezien met defecten waarvan ik mij achter de oren krab en ik me afvraag waarom daar elk jaar een veulen in/uit moet. Bokbenig. Ongelijke voeten. Hertenhals. Voorbeen behoorlijk onder de massa. Niet harmonieus gebouwd (alsof je naar een in elkaar geflanste tandem kijkt). Slecht karakter. Enz.
Of iemand die een eigen hengst aanprijst en vol trots foto's laat zien van nakomelingen die echt, echt, echt niet voor de hengst spreken. Zijn die mensen blind? Zien die dat nou niet? Zijn ze zo verliefd op hun eigen paarden? En ik snap ook wel dat foto's niet altijd recht doen. Daar gaat het verder niet over. Mijn eigen paard is ook niet perfect. Perfectie is sowieso een illusie.
Om ook de relativiteit van puntentoekenning te laten zien:
De beroemde Gaigisiz komt uit een klasse 1 hengst en een klasse 2 merrie. Een elitehengst met een 9 op nakomelingen. Het is (logischerwijs) steeds moeilijker een Posman lijn AT te vinden zonder Gaigisiz. En dat voor een hengst met laag geklasseerde ouderdieren.
Het is dus erg relatief. Kromme bokken is dus verder ook wel erg gechargeerd. Het frustreert mij dat goede hengsten te weinig gebruikt worden ten faveure van een eigen, soms gewoonweg doorsnee, matige of zeer matige hengst die vervolgens ook niks (of "niks") presteert in de sport en men zich vervolgens wel afvraagt waarom zo weinig mensen dit ras "ontdekken" voor de sport of voor trektochten. Je kunt voor 5-10.000 een erg leuke warmbloed of Arabische Volbloed kopen... waarom dan een AT veulen dat vraagtekens oproept op basis van de conformatie (tja, hier in het westen blijft de AT een vreemde eend in de bijt) en de ouderdieren, zeker de vader, die twijfels over afwijkende conformatie niet wegneemt door fraai presteren in deze of gene discipline.
Nee, dan liever jaar in jaar uit dezelfde doorsnee combinatie met doorsnee veulens, zonder iig de vaderhengst op enig niveau uit te brengen in een discipline, welke dan ook. Wat heeft je hengst voor toegevoegde waarde? Ik heb soms werkelijk geen idee en kan het niet zomaar afschuiven op smaken verschillen. En waarom elk jaar dezelfde combi? Wat voegt veulen nummer zoveel toe aan de populatie? Waarom vier, vijf, tien keer dezelfde combi?
En ik heb allerlei redenen gehoord. Maar er zijn zoveel minder AT in Europa! Mwah, valt al jaren heel erg mee, hoor. Je moet er alleen vaak een eindje voor reizen. Dat is erg onhandig, ja. Ik zou ook liever zien dat KI vaker wordt toegepast, maar er zijn er een aantal die beschikbaar zijn middels KI en alsnog nauwelijks door merrie-eigenaren van buitenaf gebruikt worden. Dan snap ik dat hengstenhouders het zien als geldverkwisting.
Het feit dat de laatste Omar zoon zo weinig wordt gebruikt heeft een meerledige oorzaak. Ja, hij is relatief weinig geadverteerd. Ik heb veel mensen gesproken en slechts weinigen kenden hem, bij zijn stamboeknaam of zijn roepnaam, op papier, in persoon, of als de laatste zoon van Omar - dat maakte weinig verschil. Daar zijn allerlei redenen voor te bedenken.
De tendens die ik eerder schetste speelt ook mee.
Kijk, voor de meesten heeft de eigen hengst altijd de voorkeur. Dat is natuurlijk logisch. Die hengst heeft geld gekost en kost elk jaar opnieuw vreten. Waarom zou iemand jouw hengst willen gebruiken als je hem zelf niet gebruikt? En toch dekt ook die eigen hengst nauwelijks buiten de deur. Hoe kan dat? Of het nu een goede is of een slechte.
Nog altijd zijn er teveel hengsten, al helemaal hier in het Westen, die niet meer gepresteerd hebben dan weideversiering zijn, die conformatiefouten hebben én doorgeven, die bewegen als een natte krant, die een slecht karakter hebben en/of doorgeven en jaar in, jaar uit dezelfde merries dekken. Ten faveure van hengsten die wel presteren of gepresenteerd hebben in de sport (of diens nakomelingen) en alleen al vanwege hun afstamming enorm interessant zijn.
Vandaar mijn iets gechargeerde opmerking.
Het is ook niet alleen maar kommer en kwel, maar m.i. wordt er teveel gepraat en te weinig echt samengewerkt ten behoeve van het ras. Is het ras er echt bij gebaat dat deze of gene merrie nu al de vierde nakomeling van dezelfde hengst krijgt?
Waarom is fokbeleid van fokkers en stoeterijen bijna nooit openlijk beschikbaar? Waarom de keuze van elk jaar je eigen hengst op je eigen merries niet openlijk toelichten? Je wilt, neem ik aan, verbeteren, niet vermeerderen. Waarom dan steeds dezelfde combinaties? Verklaar in welke zin het nog steeds verbeteren is na de derde of vierde keer dezelfde combinatie...
Verder speelt ook het probleem dat de keuringscriteria niet helder, niet open en niet consequent lijken te zijn. En dat beweging geen criterium is snap ik niets van. De AT stond bekend om zijn bijzondere vermogen en beweging.
Bekijk het eens vanuit het perspectief van de merrie-eigenaar, of nog beter, van een potentiële koper.
Ik zie nog te vaak mensen die een AT veulen kopen en van een koude kermis thuiskomen, omdat ze eigenlijk geen idee hebben wat ze hebben gekocht en zich door een fokker hebben laten aanpraten dat deze echt geschikt is voor x discipline. Ja, AT zijn veelzijdig, ze hebben veel karakter waardoor ze veel kunnen en veel vermogen hebben ondanks deze of gene conformatie"fout(en)", maar weet je nu echt wat je koopt als de fokker in kwestie zelf eigenlijk ook te weinig kennis van zaken heeft om ook eerlijk en open te zijn over zijn eigen bestand? Dat weet je als buitenstaander natuurlijk vaak niet.
Nog steeds worden AT te weinig in de sport uitgebracht. Moet ik natuurlijk zeggen met mijn veredelde knuffelpaard (ondanks haar aanleg voor diverse disciplines) maar zeker in geval van een hengst lijkt het me selectiecriterium nummer 1. Bij een merrie kan ik het me goed voorstellen, aangezien dat in Rusland ook relatief veel minder gebeurt om de eenvoudige reden dat een merrie niet kan presteren in de sport als ze hoogdrachtig is en dus uit de sport moet worden gehaald. Maar ik hoef geen tuinversiering als dekhengst. Dus als een hengst alleen tuinversiering is op basis waarvan moet ik dan beoordelen dat ik met die tuinversiering een fijn sportpaard of gebruikspaard kan fokken dat minimaal geschikt is voor dagelijks gebruik als rijpaard zonder al binnen een jaar of 10-15 aan vervanging toe te zijn? Ja, als er wekelijks trektochten mee gedaan worden, misschien. Conformatiefouten of een lelijke standfoto (dat is ook zo'n ding...) trekken mij dan echter niet over de streep. Dan denk ik niet, goh, die hengst wil ik nader bekijken. En als ik ze dan op een keuring zie is het beeld vaak tóch niet anders. Ja, in het echt heeft ie ook een matige bovenlijn, traag achterbeen en giraffennek... Maar ik ben ongetwijfeld ook erg vooringenomen op basis van wat ik zelf mooi en goed vind. Smaken verschillen, maar een AT is magie en als dat mist spreekt het paard me sowieso niet aan, of ik hem verder bij het type dat ik wil fokken vind passen of niet. Een goed paard is een goed paard, ook als ik hem persoonlijk nooit zou willen kopen/gebruiken.
Maar op punten kun je niet rijden, zeker als die punten niet zijn kwaliteit als rijpaard, sportpaard of beweging meenemen.
Er zit te weinig beweging en vooruitgang in de genenpoel hier in Europa. Uitmuntende hengsten worden nauwelijks buiten hun eigen directe kring gebruikt, hengsten worden niet of nauwelijks uitgewisseld, bloedspreiding is een utopie. Frankrijk opereert bijv. veelal als een eiland.
Vrijwel iedereen opereert in zijn eigen bubbel. Mijn hengst is de beste. Hoe is het ras daarmee geholpen? Doorsnee merries die veel veulens krijgen, vaak van steeds dezelfde hengst of anderszins veelal niet zo denderende of passende hengsten. Niks geen openheid over het fokbeleid. Wie ben jij dat je zulke vragen stelt? En waarom een fokbeleid openlijk op internet zetten zodat iedereen het kan lezen, ook mensen die nog nooit een publicatie van de rasvereniging of keuring van dichtbij hebben gezien? Waarom zou je daar open over willen zijn? De eerste motivatie is vaak natuurlijk ook niet zo florisant: ik gebruik deze hengst omdat het mijn hengst is en ik hem gekocht heb als dekhengst. Ja ach, dat is toch verder prima? Je goed recht. Hij was vast al duur genoeg en je hebt geen geldboom. Snap ik. Waarom specifiek met deze merries? Omdat het mijn merries zijn en ik ze gekocht heb om te fokken. Ja, oké. Maar vanwaar specifiek deze combinatie? Vanwaar herhaling van deze combinatie? Waarom reageren veel fokkers vervelend op zulke, m.i. terechte, kritische vragen?
Ik wil zeker niet iedereen over 1 kam scheren. Dit geldt ook niet voor iedere fokker, maar ik heb desondanks toch het gevoel dat er te weinig buiten de deur wordt gedekt door eigen hengsten en met andere hengsten en te weinig naar prestaties wordt gekeken (buiten show). En zolang dat een non-issue is voor velen, worden er teveel veulens geboren die m.i. te weinig toevoegen voor het ras en voor de promotie van het ras.
Vervolgens wel roepen "deze hengst verdient meer nakomelingen" maar ernaar handelen? Mwah, neuh. Liever de eigen hengst. We schuiven de verantwoordelijkheid maar af op een andere fokker of een individuele merrie-eigenaar of de toekomst, weet ik het.
En helaas had ik dit ook tien jaar geleden kunnen schrijven.
Dat steekt mij af en toe wel, ja. Er valt m.i. nog heel veel winst te behalen.
Al speelt daarin ook wel mee dat er erg veel uiteenlopende visies zijn onder fokkers, wat uitwisseling bemoeilijkt. Er zijn voor mij ook genoeg hengsten die ik gratis nog niet zou willen gebruiken. Tja, smaken verschillen. Ondanks incentives vind ik dat er in Europa (maar elders ook) nog steeds te weinig (hoog) in de sport lopen, te weinig bloedspreiding is en te weinig naar eigen verantwoordelijkheid gekeken wordt. Als je een AT dekhengst aanprijst, breng hem dan uit in de sport, geef incentive aan merrie-eigenaren wier merrie iets gepresteerd heeft, promoot je dier met fatsoenlijk beeldmateriaal.
Waarom denk je dat al die leken en geïnteresseerden die googlen op de AT wel een hengst als Kambarbay kennen? Niet omdat ie zo goed is, hoor. Ik kan tientallen hengsten noemen, alleen al in Europa, die m.i. meer kwaliteit hebben (verder niets ten nadele van Kambarbay hoor - hij is verder ook niet aangekocht voor de AT fokkerij al wordt ie daar nu ook voor gebruikt o.a. omdat hij wereldwijd beschikbaar is). Waar ligt dat dan aan? Promotie. Kwalitatief beeldmateriaal. Professionele ruiters en voorbrengers. Ja, en goed beeldmateriaal, prestaties van veulens.
Tuurlijk kun je een individuele hengstenhouder of kleinschalige (hobby)fokker niet vergelijken met een sportstal/fokkerij als SSH. Dat zie ik ook wel.
En tuurlijk bepaal je je keuze niet zuiver op foto's en video's, maar ook op nakomelingen, bezichtigingen, keuringen, etc.
De praktijk laat echter toch vaak wat anders zien.
Als ik dan foto's zie van een stoffige hengst in een wei, vaak met een been op rust of anderszins niet geheel voordelig, denk ik: zonde. Menigeen klikt dan op de terugknop, vrees ik...
Maar goed, ik begin nu wel erg uit te wijden en af te wijken van de oorspronkelijke vraag/discussie dus ik laat het hier weer even bij.
In other news... de afspraak voor de date staat! Spannend!