Geplaatst Algemeen
Bijgeloof is er in allerlei verschillende vormen: van een zwarte kat die ongeluk brengt, tot het klavertje vier dat geluk brengt. En van ongeluksgetal 13 tot het gelukbrengende hoefijzer. Maar waar komt het bijgeloof over het hoefijzer nu eigenlijk vandaan? De Bokt Nieuwsredactie heeft het voor jullie uitgezocht.
Sint Dunstan en de duivel
Een van de bekendste en oudste verhalen over het hoefijzer dat geluk brengt, is de legende van Sint Dunstan, de patroonheilige van smeden. Deze heilige leefde in de 10e eeuw en was afkomstig uit het Engelse Baltonsborough. Naast zijn religieuze roeping stond was hij ook een kundig edelsmid en musicus.
Volgens de overlevering kreeg Dunstan op een dag onverwacht bezoek van de duivel, die hem vroeg zijn hoeven van nieuwe ijzers te voorzien. Dunstan doorzag meteen met wie hij te maken had. In plaats van de opdracht uit te voeren, greep hij de duivel met een hete smidstang bij de neus en nagelde een hoefijzer direct aan diens klauw. De duivel schreeuwde het uit van de pijn, maar Dunstan liet pas los toen de demon plechtig beloofde nooit meer een huis binnen te gaan waar een hoefijzer boven de deur hing.
Deze legende verklaart niet alleen waarom een hoefijzer als geluksbrenger wordt gezien, maar zou ook de oorsprong kunnen zijn van het gezegde "iemand bij de neus nemen". Op oude afbeeldingen is Sint Dunstan vaak te zien terwijl hij de duivel stevig bij de neus grijpt met zijn smidstang.
Zo werd het hoefijzer meer dan paardenschoeisel: het groeide uit tot een krachtig symbool tegen onheil, dat tot op de dag van vandaag boven deuren wordt gespijkerd om geluk te brengen en het kwaad buiten te houden.
Magische eigenschappen
In vele oude culturen, waaronder die van de Kelten en Germanen, werd ijzer beschouwd als een magisch metaal met beschermende krachten. Men geloofde dat het in staat was om boze geesten, demonen en andere kwade machten te weren. Hoefijzers werden van dit krachtige metaal werden gemaakt, en dat droeg bij aan hun reputatie als krachtige talismans. Vooral het smeden van een heet hoefijzer, dat zonder pijn op de hoef van een paard werd aangebracht, werd gezien als een vorm van tovenarij. Het leek voor mensen uit die tijd haast bovennatuurlijk dat het paard dit zonder reactie verdroeg.
Door deze mysterieuze eigenschappen kreeg het hoefijzer een bijzondere symbolische waarde. Niet alleen werden ze boven deuren gehangen om huizen te beschermen tegen het kwaad, men geloofde ook dat ze betoveringen konden afweren en pasgeboren kinderen konden beschermen tegen toverfeeën. Deze wezens, net als heksen, zouden volgens het volksgeloof overblijfselen zijn uit een tijdperk vóór het gebruik van ijzer, en daarom waren ze bang voor het metaal.
Ook de vorm van het hoefijzer speelde een rol in de betekenis ervan: de halve maan stond in veel culturen symbool voor geluk en voorspoed. Zo werd het hoefijzer niet alleen een bescherming tegen het kwaad, maar ook een teken van geluk. Er ontstonden zelfs rituelen rond het vinden van een hoefijzer: wie er een vond, moest het over de linkerschouder werpen terwijl hij of zij een wens deed — en dan weglopen zonder om te kijken, om het geluk niet te verstoren.
Zelfs op zee kende men het hoefijzer als geluksbrenger. Zo spijkerde Admiraal Nelson een hoefijzer aan de mast van zijn vlaggenschip, de HMS Victory, als bescherming in de strijd. Al deze gebruiken tonen aan hoe diepgeworteld het geloof in de kracht van het hoefijzer was — een klein voorwerp, maar met een grote symbolische en magische betekenis.
Ophangen met de opening omhoog
Volgens eeuwenoud volksgeloof moet een hoefijzer boven de deur hangen met de opening omhoog, zodat het geluk wordt opgevangen. Hangt het stuk met de open kant omlaag, dan zou het goede er weer uit lopen. Om een U-vorm op te hangen, zijn twee spijkers nodig. In de praktijk wordt die regel vaak genegeerd: één enkele spijker volstaat en is goedkoper. Dat zie je daarom geregeld in musea en oude smederijen, waar geloof in bijgeloof minder belangrijk is dan efficiëntie.
Gebruikte bronnen:
