Geplaatst Algemeen
Witte Esdoorn. Foto: Gertjan van Noord /Flickr
De dodelijke spierziekte bij paarden “atypische myopathie” lijkt in Europa steeds vaker voor te komen. Nog niet zo lang geleden stierf 90% van de betrokken paarden aan deze aandoening, vaak binnen 72 uur. Dat percentage is door vroegtijdige onderkenning teruggebracht naar 70%.
Onderzoekers zijn erin geslaagd de biochemische oorzaak van atypische myopathie bij paarden vast te stellen: een verstoring van de vetverbranding, genaamd ‘MADD’ (multiple acyl-CoA dehydrogenase deficiëntie).
Door deze ontdekking is het nu mogelijk middels urine- en/of bloedonderzoek met zekerheid de diagnose te stellen van deze spierziekte en kan gericht gezocht worden naar effectievere behandelingsmethoden.
Zaden in esdoorn
Een giftige stof in zaden van de esdoorn lijkt de ziekte atypische myopathie bij paarden te veroorzaken. In de zaden van de vederesdoorn (Acer negundo) komt de stof hypoglycine A voor die deze ziekte veroorzaakt. De vederesdoorn komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika, maar werd in 1688 naar Europa gebracht. Andere esdoornsoorten waarbij hypoglycine A voorkomt in de zaden zijn:
- Acer pseudoplatanus (gewone esdoorn);
- Acer palmatum (Japanse esdoorn);
- Acer saccharinum (witte esdoorn).
In andere esdoornsoorten komt hypoglycine A waarschijnlijk minder voor, zoals de veldesdoorn en de Noorse esdoorn. Over de dodelijke dosis bestaat ook nog twijfel. De concentratie aan hypoglycine varieert bovendien naargelang de esdoornsoort.
De aanwezigheid van hypoglycine A in de bladeren, zaden en spruiten van de gewone esdoorn wil echter niet zeggen dat deze boom per definitie onveilig is. Er zijn namelijk vele duizenden weides met gewone esdoorns eromheen waar de paarden niet ziek worden. Ook de hoogte van de concentratie hypoglycine A bleek niet veel te zeggen over het ziek worden van paarden. Er spelen dus mogelijk nog meer factoren een rol bij het ontstaan van de aandoening.
Nader onderzoek is noodzakelijk.
Spierziekte breidt zich uit
De spierziekte “atypische myopathie” bij paarden is sinds 1939 bekend. Voor het eerst werd de aandoening beschreven in Wales en momenteel lijkt de spierziekte zich jaarlijks uit te breiden en is nu in al tenminste 10 Europese landen bekend. Daarnaast komt deze spierziekte waarschijnlijk ook voor in Amerika, Canada en Australië. Deze ziekte treedt met name op bij paarden die buiten worden gehouden en komt vooral voor bij verslechtering van het weer in de herfst en het voorjaar.
De ziekte wordt vooral vastgesteld bij paarden die in wat schralere weides worden gehouden en daarin niet bijgevoerd krijgen, waardoor ze eerder geneigd zijn om bijvoorbeeld de minder smakelijke esdoornzaden toch op te eten.
Paarden van alle rassen en leeftijden kunnen atypische myopathie oplopen. Jonge paarden tot drie jaar, die dag en nacht weidegang hebben, lopen wel een verhoogd risico. Ook de conditie van het paard speelt een rol. Evenals de weersomstandigheden: koud, winderig en nat weer.
Symptomen
De ziekte heeft een kort verloop van spierpijn en/of enigszins op buikpijn (koliek) gelijkende klachten. Er kan plotseling spierzwakte of spierstijfheid optreden. Het paard weigert te bewegen, blijft verlrampt staan of gaat plat liggen. De dieren zijn ook benauwd en ademen te snel. Een groot deel van de gerapporteerde patiënten overlijdt aan de ziekte. Sectie op de overleden paarden toont aan dat er sprake is van algemene spieraantasting maar de oorzaak blijft onbekend. Ernstige benauwdheid is meestal aanleiding voor euthanasie. Opvallend is verder dat de paarden verder geen zieke indruk maken en een normale eetlust hebben.
Behandeling
Als een paard verschijnselen krijgt, is het belangrijk het dier rust te geven (dus niet transporteren), de ernst van de aandoening vast te stellen en snel een behandeling in te stellen. Deze behandeling bestaat onder meer uit pijnstillers, infuus en toediening van carnitine, vitamine E en vitamine B2. Zorg er in elk geval voor dat de paarden geen bladeren en zaden van de esdoorns kunnen eten.
Het is het beste om een paard met symptomen van myopathie zo dicht mogelijk bij de wei waar hij is gevonden te behandelen, omdat lopen (als dat nog kan), maar ook transport erg veel extra schade aan de spieren geeft.
De algemene maatregelen zijn rust, dikke bedding, warme deken, liggende dieren elke 4 uur op de andere zijde leggen en voldoende water en goed hooi verstrekken. Als medicatie zal de dierenarts pijnstillers en veel infuus (om de afvalstoffen die giftig zijn uit te spoelen) geven. Ook kan carnitine (om afvalstoffen te binden die daarna uitgeplast kunnen worden), vitamine E en vitamine B2 worden gegeven. Om voldoende energie voor de spieren beschikbaar te krijgen kan worden geprobeerd, nu de vetstofwisseling niet goed werkt, om de suikerstofwisseling te stimuleren door behandeling met glucose en insuline. Dit vergt echter wel zeer zorgvuldige controle van de bloedwaarden.
Het verwijzen van verdachte gevallen naar de kliniek van de Hoofdafdeling Gezondheidszorg Paard is helaas niet zinvol en zelfs sterk af te raden omdat door het transport de spierbeschadiging alleen maar verergert en daarmee het gevaar voor de patiënt toeneemt. In zijn algemeenheid geldt voor ernstige spieraandoeningen dat die bij voorkeur ter plekke moeten worden behandeld of op zijn hoogst bij de dichtstbijzijnde stal. Dierenartsen kunnen, zoals gebruikelijk, wel contact opnemen met de dierenartsen van de Kliniek Paard van de faculteit om gevallen te melden of om te overleggen over de behandeling. (2)
Om atypische myopathie te voorkomen gelden de volgende adviezen (3):
- Voorkom dat paarden in het weiland esdoornzaden kunnen eten. In het najaar komen de zaden vrij en lopen de paarden het grootste risico om ziek te worden. Door ze voldoende hooi te verstrekken, zullen ze uit zichzelf al minder geneigd zijn om zaden te eten. Gebruik risicoweides in voor- en najaar alleen als er voldoende gras/hooi aanwezig is.
- Geef jonge paarden beperkt weidegang en zet ze op een droge wei.
- Ontworm de paarden na mestonderzoek en zorg ervoor dat ze de gebruikelijke vaccinaties krijgen, dit alles om het paard in een goede conditie te houden.
- Verwijder geregeld de mest uit de wei.
- Verwijder zaden, bladeren en ook zaailingen.Verwijder de zaailingen zo vroeg mogelijk door ze te maaien, te vermalen en eventueel te verbranden). Gebruik geen gif. Opgelet, de paarden kunnen na het maaien nog niet in de weide gelaten worden omdat zelfs de gehooide zaailingen toxines kunnen bevatten. Er wordt aangeraden te wachten tot de zaailingen volledig zijn afgebroken en het gras voldoende is gegroeid.
- Verwijder giftige planten.
- Geef een zoutblok.
- Geef in voor- en najaar uitsluitend drinkwater uit de kraan en voorkom dat de paarden toegang hebben tot een poel.
- Beperk de tijd die het paard doorbrengt in een wei met esdoornzaden (de meeste klinische gevallen stonden langer dan 6 uur/ dag in de wei) en voer de paarden eventueel voordat ze de wei in gaan.
- Pas weiderotatie toe zodat de paarden enkel op weiden met voldoende gras staan. Daarnaast is het belangrijk om bij onvoldoende gras paarden die volledig op de wei staan voldoende goede kwaliteit ruwvoer bij te voeren (op een droge plek neerleggen of in een weideruif aanbieden) en de dieren een
- schuilmogelijkheid te bieden.
- Plaats geen hooi of ander voeder op de grond.
- Verwijder esdoorns eventueel om te vermijden dat ze bloemen en zaden produceren die op het weiland terecht komen. Plaats in elk geval geen nieuwe gewone esdoorns (Acer pseudoplatanus) rond een paardenweide.
(1) Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde, 31 januari 2008
(2) Advies atypische myopathie bij jonge paarden, Universiteit van Utrecht
(3) website van de universiteit van Luik: http://labos.ulg.ac.be/myopathie-atypique/
