Hittegolf op komst: zomer 2003 kan de warmste ooit worden donderdag 31 juli 2003
Met een mogelijk langdurige hittegolf in aantocht kan de zomer van 2003 in de augustusmaand die morgen begint misschien wel gaan uitgroeien tot de allerwarmste zomer die Nederland in de recente geschiedenis heeft meegemaakt. Met een gemiddelde temperatuur van tot nu toe 18,3 graden ligt de tweede plaats in de ranglijst (de zomer van 1976 met een gemiddelde temperatuur van 18,4 graden) voor het grijpen. Maar zelfs het monument onder de zomers (de zomer van 1947 met een gemiddelde temperatuur van 18,7 graden) kan de komende weken nadrukkelijk aan het wankelen worden gebracht.
De verwachte maximumtemperaturen voor De Bilt in de eerste 9 dagen van augustus op basis van de huidige weerkaarten.
De luchtdrukverdeling op de weerkaarten lijkt zich de komende dagen naar een hoogzomerse situatie te ontwikkelen. Hogedrukgebieden boven de Azoren en het noordwesten van Rusland krijgen verbinding met elkaar en de as van beide hogedrukgebieden verplaatst zich naar Scandinavie en het Noordzeegebied. In Nederland krijgen storingen zo geen kans meer en gaat de wind uit het droge en warme oosten waaien. Tijdens het komende weekeinde kunnen de temperaturen vooral in het zuiden van het land al tot 30 graden of meer oplopen. Vanaf maandag of dinsdag lijkt de hitte vrijwel geheel Nederland in de greep te krijgen. Dan komt de temperatuur op grote schaal boven 30 graden en kunnen we geleidelijk aan een hittegolf gaan denken.
Van een officiele hittegolf is sprake als de temperatuur in De Bilt (waar het KNMI is gevestigd) gedurende een ononderbroken periode van 5 dagen een maximumwaarde van minstens 25 graden haalt, waarbij het op minstens 3 van die vijf dagen 30 graden of warmer moet worden. Op basis van deze definitie en de huidige verwachtingen kan het de eerste helft van de volgende week al zover zijn. Mocht de verwachte hittegolf er inderdaad komen, dan is dat tevens de eerste hittegolf van deze warme zomer. De laatste keer dat we in Nederland een hittegolf meemaakten, was in augustus 2001. Die hittegolf duurde precies 5 dagen en speelde zich af tussen van 22 en 26 augustus. De langste hittegolf die Nederland in het verleden heeft meegemaakt duurde 18 dagen. In de zomer 1975 kwam de temperatuur tussen 29 juli en 15 augustus op 18 achtereenvolgende dagen boven 25 graden. Zes van die dagen verliepen tropisch met meer dan 30 graden.
Om de zomer van 2003 tot de zomer met de hoogste gemiddelde temperatuur uit te laten groeien en het record van 1947 te verslaan is in de komende augustusmaand een gemiddelde temperatuur van ongeveer 19,4 graden nodig. Een dergelijk gemiddelde betekent dat augustus 2003 zich zou moeten nestelen bij de warmste drie augustusmaanden uit het recente verleden. Gezien de verwachtingen voor de komende 10 dagen is dat zeker haalbaar. Op basis van de huidige inzichten kan het gemiddelde de eerste 10 dagen van de komende maand al op ongeveer 21 graden uitkomen. In de periode daarna mag het vervolgens zelfs langzaamaan afkoelen zonder dat dit bijzondere record onmiddellijk in gevaar komt.
Ook andere zomerrecords kunnen aan het wankelen worden gebracht. Een mijlpaal die nog altijd op het conto van de hete zomer van 1947 staat, is die van het hoogste aantal zomerse dagen (met maximumtemperaturen van tenminste 25 graden). In die zomer stopte de teller pas bij 46. Dit jaar staan we op 26 (met de maand mei erbij zelfs op 29). Daarmee is het record van 1947 natuurlijk nog ver weg, maar helemaal buiten bereik is het niet. Met de warmte die de komende dagen wordt verwacht, is een plek in de top zes echter snel bereikt. Voor een plaats in de top vijf zijn nog 8 zomerse dagen nodig. En ook dat aantal is haalbaar. Het aantal tropische dagen met maximumtemperaturen boven 30 graden staat tot nu toe op 4. Dat aantal is nog niet bijzonder hoog.
De neerslagtekorten zoals die in Nederland tot nu toe zijn opgetreden. De blauwe vlekjes in de Achterhoek laten een klein overschot (tot +30 mm) zien. Het gebied met de grootste tekorten (tot -230 mm) is bruin. Bron KNMI.
De warme en zonnige periode die in aantocht is, betekent ook dat de droogte van de laatste weken, die op dit moment vooral in de westelijke helft van Nederland voelbaar is, zich verder kan gaan verscherpen. Volgens het KNMI heeft de droogte van dit moment 2 oorzaken. Niet alleen is op een flink aantal plaatsen de tot nu toe gevallen hoeveelheid neerslag duidelijk lager dan normaal, door het vaak zonnige en warme weer van de laatste maanden is er ook meer water verdampt dan normaal in deze periode. Op basis van deze twee processen heeft het KNMI voor Nederland een berekening gemaakt van de neerslagtekorten die in de verschillende Nederlandse regio's zijn ontstaan. Op de kaart is te zien dat de droogte in Noord-Holland op dit moment het nijpendst is. Daar is het neerslagtekort al tot zo'n 250 millimeter opgelopen. Tegelijkertijd is er in delen van Gederland zelfs nog van een klein neerslagoverschot sprake. Grote regionale verschillen dus, zelfs in een klein land als Nederland.
Voor de binnenschippers betekent de droge periode die eraan komt dat er voorlopig nog geen einde komt aan de lage waterstanden in de rivieren. Zelfs op een rivier als de Waal kunnen veel schepen al niet meer met volle belading varen omdat het water op sommige plaatsen te ondiep wordt. Overigens hebben binnenschippers niet alleen in Nederland, maar op steeds meer plaatsen ook op de Rijn in Duitsland met dit probleem te maken. De komende 10 dagen lijken ook die moeilijkheden zich geleidelijk aan verder te gaan verscherpen.