Bokt.nl

MissyM"]
Oh laatst stond er een artikel over in onze krant >> er is zo'n soort wedstrijd van. Je moet maar is naar www.demorgen.be gaan. En daar in de archieven, ik denk dat het maximaal 2 weken geleden kan zijn.
[/quote]

[quote="De Morgen schreef:

Zo'n 'ding' om je hals

Deze zomer is hij nog populairder geworden: de gekleurde 'lus' rond de hals. Er kunnen sleutels aan hangen, of een vip-pasje, of een zakmes. Het stoffen 'hangkoord' is nu een mode-accessoire maar heeft een lange geschiedenis, zo verduidelijkt Rob Belemans, stafmedewerker van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur vzw. Omdat er geen passende naam voor het hebbeding bestaat, daagt Belemans iedereen uit om er een te bedenken.

Brussel

Eigen berichtgeving

Barbara Debusschere


In het Engels heet het een 'lanyard', een 'kort touw' volgens de Cambridge Dictionary. Engelstaligen hebben het ook wel over een 'necklace', hoewel dat eigenlijk een halssnoer is. Wij hebben het stuntelig over 'dat touw om je hals'. Een officiële naam ervoor dringt zich op. Getuige daarvan een krantenadvertentie voor een ontmoeting met de populaire jongerenband X!ink. Wie op de uitnodiging ingaat, krijgt "gratis een supercoole...", en dan staat er een afbeelding van een jongere met een 'touw' om zijn hals. Onderaan, in de kleine lettertjes, wordt dan maar het woord lanyard gebruikt, hoewel een kleine steekproef leert dat zo ongeveer niemand dat woord kent. "We hebben het nog niet in de gaten maar er moet een woord voor komen, want het zogenaamde hangkoord wordt steeds populairder, terwijl niemand het kan benoemen", zegt Belemans.

Dat is niet altijd zo geweest, ontdekte hij. "Het oudste gebruik is bekend uit militaire kringen. Daar werd een soort 'lanyard' gebruikt, die bestond uit een lus om de schouder en daaraan een touwtje met een mes of een fluitje eraan, dat in de borstzak gestopt werd. Het mes werd gebruikt door cavaleristen, om de teugels van in de strijd gewonde of gedode paarden snel te kunnen doorsnijden en hen uit het gareel te kunnen halen, zodat het paardenspan dat bijvoorbeeld een kanon voorttrok, vlug verder kon.

Op het slagveld was de lanyard ook voor de seingevers van levensbelang. Toen de veldtelefoon nog uitgevonden moest worden, gebruikten legers fluitsignalen om te communiceren en bevelen te geven. Een fluitje aan zo'n lanyard hoorde dan ook bij de ouderwetse 'battle dress'", zegt Belemans. De onderzoeker acht het aannemelijk dat de lanyard vanuit dat militaire gebruik ook populair geworden is bij de scouts en andere jongerenbewegingen. Misschien is daar ook de stap gezet van het touw over de schouder naar het touw los rond de hals.

Later breidde het gebruik van het skeutelkoord met een (groepsgebonden) gebruiksvoorwerp eraan zich verder uit naar de sportwereld. Voor het fluitje van de scheidsrechter en later de chronometer was de lanyard ook een praktische oplossing. Belemans: "Bij al deze gebruikswijzen was de lanyard een onderdeel van het groepsuniform en werd hij enkel gebruik tijdens het uitoefenen van de 'functie'."


Ondertussen is dat al lang niet meer zo. Een belangrijke rol in die popularisering was weggelegd voor de wereld van de popmuziek, meer bepaald het backstage-milieu bij massa-optredens en festivals. "In die aan de jongerencultuur gerelateerde wereld wordt de lanyard een veel gebruikt voorwerp om er een specifiek en belangrijk item aan te hangen: de backstage-pas. Organisatoren, artiesten, medewerkers, veiligheids- en persmensen willen zich snel en eenvoudig kunnen identificeren als lid van de incrowd die toegang heeft tot het terrein achter het podium. Het toegangspasje aan een lanyard biedt hier uitkomst", zegt Belemans.

Belangrijk in dit stuk van het verhaal is de statuswaarde die het grote publiek voortaan met de lanyard associeert. Zo'n backstage-of vip-pasje is een gegeerd ding voor jongeren. En dat straalt dan ook weer af op de lus waaraan het hangt. Zo wordt de lanyard zelf van uniformonderdeel een hebbeding dat geassocieerd wordt met 'belangrijk zijn' en 'erbij horen'. Belemans: "Vandaag zijn we alweer een stadium verder in de cultuurgeschiedenis van de lanyard. Vanuit de concert- en festivalwereld heeft de lanyard zijn weg gevonden naar modecollecties voor jongeren. Als hip accessoire bij trendy merken verschijnt hij in het modieuze straatbeeld in allerlei vorm- en kleurvarianten. Voorlopig geldt: hoe breder en kwaliteitsvoller de band en hoe multifunctioneler het hangkoord, des te duurder en dus hipper." Volgens Belemans is de lanyard deze zomer allicht helemaal doorgebroken. Er zijn allerlei redenen voor die stijgende populariteit. Het ding is handig, bijna letterlijk, want wat eraan hangt heb je meteen binnen handbereik zonder het te moeten vasthouden. Bovendien past het goed bij zomerkleding. Als je 's zomers actief op stap bent, probeer je zo weinig mogelijk kledingstukken en zakken, tassen of opbergspullen mee te nemen. En extra hip wordt er als er verschillende varianten van te krijgen zijn. De ene lanyard is de andere niet. Een model van verleden jaar met een haakje rechtstreeks aan de halslus is nu alweer helemaal passé. De lanyard 2004 heeft tussen de lus en het haakje een afklikbaar uiteinde. Maar of u daarmee volgende volgende zomer nog de straat op kan, is maar de vraag."

Niet toevallig is het gegeerde ding nu van modeartikel tot reclameartikel geëvolueerd. "Ik denk dat die stap vooral deze zomer gezet is", zegt Belemans. "We worden stilaan overspoeld door lanyards in allerlei kleuren, vormen en formaten, bedrukt met merkreclame en al dan niet gratis verdeeld door firma's die met het nieuwe hebbeding vooral hun naambekendheid willen stimuleren." Soms is dat commerciële gebruik aan nieuwe functies gekoppeld: gsm-merken en netwerkoperators met een lanyard waaraan je je gsm kunt hangen, computermerken die een lanyard meeleveren bij de draagbare geheugenchip voor hun nieuwste modellen. "Maar vaker is de lanyard nu in de eerste plaats de drager van een reclameboodschap", aldus Belemans.

Probleem blijft dus wel dat er geen woord voor is. Belemans: "Het woord lanyard kent echt niemand. Het vertaalwoordenboek suggereert wel 'sleutelkoord ', maar dat bekt blijkbaar niet goed genoeg om ingeburgerd te geraken en doet ook geen recht aan de veelvuldige gebruiksmogelijkheden."

Daarom nodigt het VCV iedereen uit om op zoek te gaan naar een dialectbenaming voor dit voorwerp. "Wie geen dialect spreekt kan natuurlijk ook meedoen, maar ik vermoed dat mensen creatiever kunnen zijn wanneer ze met hun dialect aan de slag gaan. Het zal ook interessant zijn om de provinciale verschillen te bestuderen. Ik hoop in ieder geval dat het iets oplevert en dat we niet, zoals zo vaak, gewoon toch de Engelse term overnemen bij gebrek aan een eigen vondst", aldus Belemans. Taalknutselaars krijgen tot 1 november de tijd om met een doordachte of gewoon leuke naam op de proppen te komen voor het ding zonder naam.

win een... koord

U hebt een naam voor het... koord zonder naam? Mail of stuur uw vondst vóór 1 november naar: Vlaams Centrum voor Volkscultuur vzw, 'hebbeding'-wedstrijd, Gallaitstraat 76/2,1030 Brussel, hebbeding@vcv.be. Vermeld uw naam, leeftijd en adres, en welk dialect u spreekt. Een woordje uitleg bij uw taalvondst mag. Wie behoefte heeft aan inspiratie kan het septembernummer van het VCV-blad Mores raadplegen. Een jury beloont de tien origineelste inzenders uit elke provincie met een, tja, sleutelkoord met hun eigen woordvondst erop. Daarnaast looft uitgeverij Lannoo vijf boekenpakketten uit van hun nieuwe reeks over dialecten.

Wereld van de popmuziek speelde grote rol bij het populair maken van 'het koord'